بنا به داده‌های دولت ایالات متحده آمریکا، غلظت دی‌اکسید کربن با رسیدن به ۴۲۱ بخش در میلیون (ppm) به بیش از یک و نیم برابر غلظت آن پیش از انقلاب صنعتی رسیده است.
این غلظت بالای دی‌اکسید کربن نشان می‌دهد که سیاره زمین در حال ورود به حالتی پیش‌بینی‌ناپذیر است؛ حالتی که بسیار پیش از راه رفتن نخستین انسان بر آن وجود داشته است.
تنها زمانی که میزان دی‌اکسیدکربن چنین در جو زمین بالا بوده، ۴,۱ میلیون سال قبل است، وقتی غلظت آن به حدود ۴۰۰ ppm رسیده بود.
نام آن دوران پلیوسن است و جهان آن زمان بسیار متفاوت از جهان معاصر ما. در آن زمان قطب شمال پوشیده از جنگل بود و سطح آب دریاها پنج تا ۲۵ متر بالاتر از اکنون.
پیتر تانس، دانشمند اقلیم‌شناس درباره افزایش کماکان گاز دی اکسید کربن در جو به روزنامه بریتانیایی گاردین می‌گوید:
دی اکسید کربن در سطحی است که گونه ما هرگز پیش از این تجربه‌اش نکرده. ما برای حدود نیم قرن از این مسأله آگاه بوده ایم و هیچ اقدام معناداری در قبال‌اش انجام نداده ایم. چه زمانی وقت بیدارشدن ما فراخواهد رسید؟
هم‌اکنون کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل در بن آلمان در حال برگزاری است و تا ۱۶ ژوئن به طول خواهد انجامید. قرار است این کنفرانس زمینه را برای دستیابی به راه‌حل‌های عملی و پیاده‌سازی آنها در کنفرانس پیش روی اقلیمی سازمان ملل (کاپ ۲۷) در مصر فراهم کند. به گفته دانشمندان، نباید گذاشت افزایش دما نسبت به دما پیش از انقلاب صنعتی از حد ۱,۵ درجه فراتر رود.
با وجود اینکه دانشمندان پنل تغییرات اقلیمی سازمان ملل بارها گفته اند که برای محدودماندن گرمایش زمین تا سطح ۱,۵ درجه نسبت به پیش از انقلاب صنعتی، باید تا ۲۰۳۰ معادل ۴۵ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سطح جهان کاسته شود، این هدف به دلیل سیاست‌های دولت‌ها و شرکت‌های عظیم چندملیتی هنوز بعید به نظر می‌رسد.
شکاف عمیقی بین حرف دولت‌ها و شرکت‌ها با عمل آنها در زمینه اقدام اقلیمی وجود دارد. حکومت‌ها و ابرشرکت‌ها نوامبر گذشته در اجلاس ۲۶ اقلیمی ملل متحد وعده‌هایی دادند که افزایش متوسط دمای جهانی نسبت به سطح پیش از انقلاب صنعتی را اندکی زیر دو درجه نگه می‌دارد. اما سیاست‌ها و تمهیدهای واقعی تصویب‌شده و پیاده‌شده توسط حکومت‌ها و شرکت‌ها در بهترین حالت به ۲,۷ درجه افزایش دما و در بدترین حالت به ۳,۶ درجه افزایش دما خواهد انجامید.
بیل هیر، مدیر «کلایمت آنالیتیکز» در استانه نشست بن چنین هشدار داد:
جهان انگار دارد به سمت فاجعه خوابگردی می‌کند. حکومت‌ها انگار دارند فکر می‌کنند دست به عمل زدن بیش از حد دشوار است. اما آنچه بیش از حد دشوار خواهد بود، سر و کار داشتن با جهانی است که سه درجه گرم‌تر شده باشد.
از انقلاب صنعتی تا کنون
مرکز هواشناسی جزیره بزرگ هاوایی غلظت ۴۲۱ ppm را مه سال جاری اندازه گرفت. پیش از انقلاب صنعتی، غلظت دی اکسید کربن در جو حدود ۲۸۰ ppm بود. این غلظت برای حدود شش هزار سال ثابت مانده بود و شرایط را برای پیشروی و گسترش تمدن بشری فراهم کرد.
روز جهانی محیط زیست
۵۰ سال پیش، ۵ ژوئن ۱۹۷۲، نخستین نشست محیط زیستی سازمان ملل در استکهلم سوئد تشکیل شد. یک تصادف باعث شد دغدغه‌های محیط زیستی بر سر نحوه بهبود تعامل بشر و طبیعت و دست برداشتن از آلوده‌سازی و تخریب آن به نشست استکهلم ختم شود.
ماجرا این بود: ۳ سپتامبر ۱۹۶۷ سوئدی‌ها از رانندگی در سمت چپ به رانندگی در سمت راست تغییر رویه دادند. با اینکه تغییرات شبانه رخ دادند، اما تصحیح تقاطع‌ها باعث شد در استکهلم و مالمو تمام روزهای آخر هفته رفت‌و‌آمدها متوقف شوند. هوای آن آخر هفته چنان پاکیزه و لذت‌بخش بود که سوئدی‌ها را برای دستیابی به هدف‌های محیط زیستی به شوق انداخت و سوئد از سازمان ملل درخواست تشکیل نخستین کنفرانس بین‌المللی بر سر اقلیم را داد.
حالا پنجم ژوئن روز جهانی محیط زیست خوانده می‌شود. گزارشی که می‌خوانید به این مناسبت منتشر می‌شود.
از زمان انقلاب صنعتی تا کنون، بشر حدود ۱,۵ تریلیون تن دی اکسید کربن در جو آزاد کرده که می‌تواند سیاره را برای صدها یا هزاران سال پیش رو گرم کند.
هرچند شماری از نظریه‌پردازان اروپایی نام عصر جدید را به دلیل تأثیر انکارناپذیر بشر در تغییر طبیعت «آنتروپوسن» (انسان‌مرکز) نام‌گذاری کرده‌اند، سهم همه بشریت در آلودگی یکسان نیست. انقلاب صنعتی و اختراع موتور بخار سرآغاز تولید سرسام‌آور گازهای گلخانه‌ای و ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی بود. کشورهای به اصطلاح توسعه‌یافته از زمان انقلاب صنعتی و ثروتمندان به طور کلی در استخراج و تصاحب منابع طبیعی و مصرف آنها پیشتاز بوده اند.
همین مسأله باعث می‌شود که کشورهای توسعه‌یافته، کشورهایی که از قرن هجدهم چرخ‌های صنعت‌شان با سوخت فسیلی می‌چرخد، نسبت به کشورهای به‌اصطلاح جهان سوم مسئولیت تاریخی سنگین‌تری نسبت به گرمایش زمین داشته باشند.
گزارش‌های سازمان ملل در سال‌های اخیر تصویر هراسناکی از آینده بشر به تصویر کشیده اند. اگر انتشار گازهای گلخانه‌ای با روند فعلی پیش برود و جهان به زودی از سطح ۱,۵ درجه افزایش دما بگذرد، پیامدهای وخیم تغییرات اقلیمی در زمان حیات اغلب ما ساکنان زمین هویدا خواهد شد و برخی همین حالا نمایان شده اند: خشکسالی، قحطی، مهاجرت‌های اقلیمی انبوه، بیابان‌زایی، پدیده‌های اقلیمی حاد، سیل، خسارت‌های اقتصادی، آتش‌سوزی‌های طبیعی گسترده و بسیاری موارد دیگر که به گفته سازمان ملل به «آپارتاید اقلیمی» ختم خواهد شد.