خبرگزاری فارس نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی یکشنبه ۱۵ خرداد فایلی صوتی را منتشر کرد که در آن علی خامنه‌ای رهبر کنونی ادعا می‌کند روح‌الله خمینی از او خواسته بود که رهبری را برعهده بگیرد. این فایل صوتی یک‌روز پس از سالگرد مرگ بنیانگذار جمهوری اسلامی در فارس منتشر شد اما در حقیقت دو سال پیش، ۱۴ خرداد ۱۳۹۹ در وب‌سایت علی خامنه‌ای منتشر شده بود و خبرگزاری فارس به دلیلی که مشخص نیست، آن را بازنشر داده و اشاره‌ای به سابقه انتشار نکرده است.
در این فایل صوتی علی خامنه‌ای ظاهراً در محفلی خصوصی، از دیداری محرمانه با خمینی در اواخر عمر او سخن می‌گوید:
«در یک جلسه‌ی دیگر باز ایشان [عدم صلاحیّت آیت‌الله منتظری برای رهبری آینده] را مطرح کردند. من به ایشان گفتم: «آقا! ما در این مجموعه‌ی دوستان کس دیگری غیر از ایشان نداریم.»؛ ایشان گفتند: «نه، این‌جور نیست! شما رهبر بشوید.»؛ همین‌جور؛ «شما رهبر بشوید.»؛ من اصلاً این حرف را جدّی نگرفتم؛ واقعاً جدّی نگرفتم، هیچ؛ همینطور سکوت کردم و نگاه کردم. جلسه هم سکوت شد، چند لحظه‌ای گذشت. من روبروی امام نشسته بودم، حاج احمد آقا این‌طرف من نشسته بود. ایشان [خطاب به من] گفت: «بله، چطور شما می‌گویید کسی نیست؟ شما هستید، آقای موسوی اردبیلی هست.»؛ دوباره امام گفت: «نخیر، ایشان رهبر بشوند.»
چهارسال پیش اما ویدئویی از نشست خبرگان برای انتخاب رهبر پس از مرگ خمینی برای نخستین بار به رسانه‌های خارج از ایران درز کرد که در آن علی خامنه‌ای از قبول کردن رهبری سر باز می‌زد و می‌گفت:
واقعا باید خون گریست بر جامعه اسلامی که حتی احتمال کسی مثل بنده در او مطرح بشود… خود من حقیقتاً لایق این مقام نیستم.
این ویدئو جنجالی شد. کارشناسان می‌گفتند درگیری‌های جناح‌های داخل حکومت باعث شده این ویدئو فاش شود. آن زمان علی خامنه‌ای سکوت پیشه کرد.
پیش از آن هم در درستی رهبری او طبق قوانین خود حکومت تشکیک شده بود، به ویژه اینکه خود خمینی ۱۳۶۶ به خامنه‌ای ــ رئیس‌جمهوری وقت ــ چنین تشر زده بود: «از بیانات جناب عالى در نماز جمعه این طور ظاهر مى شود که شما حکومت را که به معناى ولایت مطلقه اى که از جانب خدا به نبى اکرم- صلى اللَّه علیه و آله و سلم- واگذار شده و اهمّ احکام الهى است و بر جمیع احکام شرعیه الهیه تقدم دارد، صحیح نمى دانید. .. آن چه گفته شده است تا کنون و یا گفته مى شود، ناشى از عدم شناخت ولایت مطلقه الهى است.»
پس چرا پس از بیش از سه دهه از آغاز رهبری، علی خامنه‌ای اجازه انتشار این فایل را در وب‌سایت رسمی‌اش داده بود و حالا خبرگزاری فارس آن را بازنشر می‌کند؟
چندین فرض مطرح شده اند. یکی، شرایط بحرانی ایران و گسترش یافتن اعتراض‌های مردمی با شعار مرگ بر خامنه‌ای از دی ۹۶ به این سو است. فرض دوم، هراس از اپوزیسیون خارج از کشور را مطرح می‌کند. اما فرض نویسنده این یادداشت چیز دیگری است: خامنه‌ای سنگ دیگری را در سازه “سیره‌ی امام” نهاده تا در روز موعود، برای تعیین جانشین خود، از آن بهره برد و رهبر ۸۳ ساله به این روز موعود نزدیک‌تر و نزدیک‌تر می‌شود.
سیره‌ی امام
علی خامنه‌ای در پایان سخنرانی‌اش شنبه ۱۴ خرداد خواسته بود که یاد خمینی زنده بماند و به او بیشتر پرداخته شود. سخنرانی او در این روز شرحی از “سیره‌ی” عملی خمینی، مجتهد شیعه بود و علی خامنه‌ای از خلال آن، بار دیگر به مخالفان خود تاخت و از نظام جمهوری اسلامی دفاع کرد.
در حکومتی که بنای مشروعیت‌اش را از مفهوم‌های مدرن‌شده فقه شیعه می‌گیرد، «سیره‌ی امام» عنصر تأثیرگذاری است. در حکومتی که فرم آن دیکتاتوری و مبتنی بر تک‌سالاری اقتدارگرایانه است، بنیانگذار نظام و پدر ملت یکی هستند و رفتار او را به عنوان الگو معرفی می‌کنند. در جمهوری اسلامی امام و پدر ملت یکی شده و سیره‌ی خمینی، به شکل مضاعفی مهم انگاشته می‌شود.
دعوا بر سر اینکه خمینی کیست و چیست و چه در سر دارد، از همان ابتدای پیروزی انقلاب بین نیروهای سیاسی مختلف در جریان بود. گروه‌های چپی همچون طیف اکثریت فدائیان و حزب توده او را نماد ضدیت با امپریالیسم می‌دانستند؛ لیبرال‌های مذهبی به شخصیت وحدت‌بخش‌اش نیاز داشتند؛ و اسلام‌گرایان او را نماد بازگشت اسلام می‌دانستند. کشمکش بر سر قدرت به نوعی جنگ این تفسیرها با هم بود. در نهایت، خمینی با پشتیبانی مطلق از حزب جمهوری اسلامی و کمک به حذف دیگر نیروها، تکلیف همه را مشخص کرد.
پس از مرگ او، دعوا این بار بین خودی‌های برجای‌مانده درگرفت، محافظه‌کاران و أصول‌گرایان هر دو به خمینی ارجاع می‌دادند و نقطه اوج دعوا به ۱۳۸۸ انجامید که میرحسین موسوی با بیرق میراث اصیل امام در برابر خامنه‌ای، میراث‌بر جایگاه او قرار گرفت.
خمینی و جانشین‌اش
مذاکرات خبرگان برای برگزیدن خامنه‌ای محرمانه ماند. در میان توده‌های مردم اما شایع بود که اکبر هاشمی رفسنجانی در واقع خامنه‌ای را به رهبری رساند چون روایت او ــ خمینی، خامنه‌ای را توصیه کرد ــ علنی بود. برخی هم تحلیل‌های مشخص‌تری می‌دادند و از اختلاف بین دو طیف چپ و راست بین اسلام‌گرایان حامی خمینی سخن می‌گفتند. با وجود همه‌ی این‌ها، روایت رسمی و آنچه در کتاب‌های تاریخ مدرسه ارائه می‌شد، چیزی از این قرار بود: روح‌الله خمینی مُرد و مجلس خبرگان که وظیفه انتخاب رهبری را دارد، به وظیفه‌اش عمل کرد.
این توصیف رهبری را جایگاهی مبتنی بر رأی غیرمستقیم مردم جا می‌زد؛ و این یعنی بر خلاف نظام‌های سلطنتی یا اقتدارگرا، نسبت یا توصیه حاکم پیشین نقشی در انتخاب رهبر بعدی ندارد.
انتشار فایل صوتی از خود خامنه‌ای قرار است “حقانیت” روایت نظرداشتن خمینی به رهبری او را اثبات کند، چرا که هیچ کس به هاشمی رفسنجانی و صداقت او اعتمادی ندارد (تا پیش از ۱۳۸۴ مردم بی‌اعتماد بودند و پس از آن نظام هم بی‌اعتماد شد)؛ و با این کار، انتخاب رهبر بعدی را نیز مشمول سیره‌ی امام قرار دهد.
بدین‌ترتیب علی خامنه‌ای خواهد توانست به طور مستقیم و علنی در انتخاب رهبر پس از خود با ارجاع به سیره امام دخالت کند. مجلس خبرگان هم که عملاً هرگز نقش مستقلی نداشته و از اجرای وظیفه نظارت بر عملکرد رهبر ناتوان بوده، آخرین معنای وجودی‌اش، یعنی انتخاب رهبری بعدی پس از مرگ خامنه‌ای را از دست می‌دهد.
به عبارت دیگر، انتشار فایل صوتی در این مقطع زمانی ــ اولین بار ۱۳۹۹ و سپس اکنون ــ یک قطعه پازل دیگر در بازی دوران گذار جانشینی خامنه‌ای است.