«از وضعیت‌شان هیچ اطلاع دقیقی نداریم. در این مدت تنها دو بار تماس تلفنی کوتاه با خانوادهها داشته‌اند. آنها در تماس‌های چند ثانیه‌ای تنها فرصت این را داشته‌اند که بازداشت خود توسط نهادهای امنیتی را تایید کنند. در حال حاضر نمی‌دانیم تحت چه وضعیتی قرار گرفته‌اند. نهاد قضایی و دستگاه‌های امنیتی پاسخ روشنی به خانوادهها نمی‌دهند و همین موضوع به شدت موجب نگرانی خانواده معلمان بازداشتی شده است. نیروهای امنیتی با تهدید و فشار مداوم بر خانوادهها دنبال خواسته‌های مشخصی هستند.»
این بخشی از صحبت‌های یکی از بستگان نزدیک اسکندر (سوران) لطفی، عضو انجمن صنفی معلمان کردستان و سخنگوی شورای صنفی فرهنگیان ایران در گفت‌وگو با زمانه است.
اسکندر لطفی، بامداد یک‌شنبه ۱۱ اردیبهشت امسال به همراه مسعود نیکخواه و شعبان محمدی، دو عضو دیگر انجمن صنفی معلمان کُردستان پیش از شروع تجمعات معلمان توسط نیروهای اطلاعات سپاه بازداشت شدند.
شعبان محمدی همان روز پس از چند ساعت بازجویی آزاد و مسعود نیکخواه پس از ۱۰ روز بازداشت در تاریخ ۲۱ اردیبهشت با تودیع قرار کفالت از زندان مریوان آزاد شد.
اما شعبان محمدی مجددا روز چهارشنبه ۲۱ اردیبهشت هنگام خروج از منزل و مسعود نیکخواه ۱۲ ساعت پس از آزادی از بند اطلاعات سپاه، روز پنج‌شنبه ۲۲ اردیبهشت، این بار توسط نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت و به ستاد خبری (اداره اطلاعات سنندج) منتقل شدند.
پرونده‌سازی جدید دستگاه امنیتی علیه فعالان صنفی
نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی در روزهایی که دور جدیدی از اعتراض‌های مردمی و سرکوب و بازداشت معترضان در شهرها و استان‌های مختلف ایران جریان دارد و تاکنون دست‌کم شش معترض با شلیک نیروهای امنیتی کشته شده‌اند، با نمایش مستندی کوتاه در صدا و سیما تلاش کرد تا اعتراضات سراسری معلمان و کنشگران کارگری را به بازداشت دو شهروند فرانسوی به نام‌های سسیل کولر و همسرش ژاک پاریس مرتبط کند.
در مستند پخش شده از صدا و سیما برای بازداشت سسیل کولر ۳۷ ساله و ژاک پاریس ۶۹ ساله که هر دو معلم و عضو «اتحادیه آموزشی و تحصیلی فرانسه» هستند و با ویزای گردشگری به ایران سفر کرده‌اند به «اشراف اطلاعاتی» اشاره شده و گفته می‌شود که این دو نفر از ابتدا زیر «رصد و مراقبت» وزارت اطلاعات بودند.
در قسمت دیگری از این مستند که به قصد تخریب شخصیت و جایگاه معلمان و ارتباط دادن جنبش معلمان به «سرویس‌های بیگانه» انتشار یافته است، دستگاه اطلاعاتی سعی کرده تا با نمایش تصاویر دوربین‌های مدار بسته از این دو نفر و نشست آنان با معلمان، اسکندر (سوران) لطفی، مسعود نیکخواه، شعبان محمدی و رسول بداغی، وانمود کند که چنین نشست‌هایی «غیرقانونی» و این افراد با دو خارجیِ «جاسوس» ارتباط داشته‌اند.
تنها چند روز پس از بازداشت این دو شهروند فرانسوی که همزمان شده با گسترش اعتراض‌های سراسری و اعتصابات و تجمعات صنفی کارگران و معلمان در ایران، سید اسماعیل خطیب، وزیر اطلاعات بار دیگر این اعتراضات را به «توطئه دشمنان» نسبت داد و گفت:
«با کسانی که برای تجمعات و اعتراضات غیرقانونی و تخریب‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند برخورد می‌کنیم.»
این مقام امنیتی همچنین با اشاره به دستگیری سسیل کولر و همسرش ژاک پاریس گفته: «دو فرد فرانسوی بازداشت شده توریست نبودند، […] این افراد به محض ورود، قرارهای تشکیلاتی با چند کانون و محفل غیرقانونی و سابقه‌دار برگزار کردند.»
اما این زوج فرانسوی نیز از اعضای سازمان جهانی آموزش (Education International) هستند و شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی معلمان ایران از سال ۱۳۹۰ به عنوان عضو ناظر در این سازمان عضویت داشته است.
در نامه اخیر خانواده‌های معلمان بازداشتی در واکنش به بازداشت و فیلم منتشر شده از سوی صدا و سیما، به اصل ۳۷ قانون اساسی جمهوری اسلامی یعنی تا «زمانی که جرم یک فرد در دادگاه صالحه به اثبات نرسد، نمی‌توان فرد را مجرم شناخت»، تاکید شده است.
در بخشی از این نامه چنین آمده است:
«دیدار با افراد غیر ایرانی در هیچ جای قانون عملی مجرمانه محسوب نگردیده و تعریف جاسوسی که همانا قرار دادن اطلاعات مهم کشور در زمینه‌های نظامی، سیاسی و یا امنیتی در اختیار بیگانگان باشد، توسط چند معلم و فعال صنفی، باور پذیر نیست. چون نه معلم دسترسی به اطلاعات سری و حیاتی کشور دارد و نه صرفا دیدار با دو معلم و هم‌صنف خارجی (خانم سسیل کولر و آقای ژاک پاریس) می‌تواند مصداق جاسوسی تلقی شود.»
انجمن صنفی معلمان کُردستان نیز معتقد است که سیستم از چند ماه پیش از طریق تریبون‌های رسمی و رسانه‌ای در صدد انتساب جنبش مطالبه‌گری معلمان به «جریانات و تحریکات خارجی» بوده و تولید فیلم مذکور هم در راستای تکمیل این پروژه صورت گرفته است.
در همین ارتباط کانون صنفی معلمان (تهران) چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت در بیانیه‌ای با بیان اینکه این گزارش «مرغ پخته را نیز به خنده وامی‌دارد»، نوشته است:
«این فیلم قصد دارد اعتراضات معلمان را دسیسه سرویس‌های جاسوسی غربی معرفی کند و با تمسک به آن صدای حق‌خواهی معلمان، که یکی از درخشان‌ترین حرکت‌های مدنی دو دهه گذشته را رقم زده‌اند، خاموش کند.»
تحت فشار و اذیت و آزار نیروهای امنیتی هستیم
روز چهارشنبه ۲۸ اردیبهشت، شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان اعلام کرد که اسکندر (سوران) لطفی، رسول بداغی، شعبان محمدی و مسعود نیکخواه برای پذیرش «سناریوسازی‌های کثیف» علی‌رغم اینکه تحت فشار گسترده قرار دارند، اما به هیچ یک از خواسته‌های بازجویان تن نداده‌اند.
منبع آگاه و نزدیک به خانواده اسکندر لطفی، در همین ارتباط به زمانه می‌گوید:
«اسکندر از زمان بازداشت در سلول انفرادی اطلاعات سپاه و تحت بازجویی‌های شدید قرار دارد. از چند روز پیش هم نیروهای امنیتی به روش‌های مختلفی به خانواده اسکندر لطفی فشار آورده‌اند از جمله اینکه از آنها خواسته شده تا با حضور در اداره اطلاعات با اسکندر تماس بگیرند و از او بخواهند که با دستگاه امنیتی همکاری کند؛ یعنی نهادهای امنیتی از این طریق هم می‌خواهند خانواده را آزار دهند و هم فرد بازداشت شده را آن‌طور که می‌خواهند شکنجه کنند، اما خانواده لطفی تسلیم این خواسته کثیف و غیرانسانی نشده‌اند.»
این منبع آگاه همچنین می‌گوید بازپرس پرونده قرار بازداشت یک ماهه برای اسکندر (سوران) لطفی، شعبان محمدی و مسعود نیکخواه صادر کرده، اما با توجه به پرونده‌سازی امنیتی و پروپاگاندای رسانه‌ای اخیر علیه این معلمان، انتظار می‌رود که قرار بازداشت آنان تمدید شود:
«در چنین شرایط آزار دهنده و نامعلومی که بر خانوادهها تحمیل شده است، ترس آن وجود دارد که معلمان بازداشتی برای پذیرش اعترافات اجباری و تن دادن به خواسته‌های نهادهای امنیتی تحت شکنجه‌های روحی و جسمی باشند.»
علاوه بر اینکه خانواده این معلمان بازداشت شده نگران شکنجه‌های جسمی و روحی آنها به منظور وادار کردن برای اعتراف اجباری هستند، این بازداشت شدگان تاکنون از حق دسترسی به وکیل، ملاقات حضوری با خانواده و دیگر حقوق یک فرد بازداشت شده برخوردار نبوده‌اند. موضوعی که نگرانی‌ها در مورد هرگونه بدرفتاری با این معلمان بازداشت شده را تشدید می‌کند.
خانواده این سه معلم بازداشت شده در مریوان تلاش کردند وکلای مورد تایید خودشان را معرفی کنند، اما نهادهای امنیتی مانع شده‌اند و وکلا تاکنون نتوانسته‌اند به پرونده ورود کنند.
سرنوشت معلمان بازداشت شده کردستان
ادامه برخورد وسیع دستگاه‌های امنیتی علیه فعالان صنفی معلمان نشان می‌دهد که حاکمیت در تلاش است این بار هم به جای توجه به مطالبات و خواسته‌های معلمان، پیام سرکوب را به آنان و دیگر معترضانِ وضع موجود برساند.
در میان معلمان بازداشت شده در کُردستان که روزهاست تحت شدیدترین بازجویی‌های نیروهای امنیتی قرار گرفته‌اند، بی‌خبری از وضعیت سلامتی شعبان محمدی نگرانی خانواده او را دو چندان کرده است.
پیش‌تر خانواده شعبان محمدی اعلام کرده بودند که آقای محمدی از نارسایی کلیە، مشکلات روده و معده رنج می‌برد و بیماری‌های او پس از آزادی در پنجم اسفند ۱۴۰۰ که مدت ۲۵ روز را در سلول‌های اطلاعات در بازداشت بود، تشدید کرده است.
همین موضوع در کنار سایر بدرفتاری‌ها با فرد بازداشت شده از جمله نگهداری در سلول انفرادی، محرومیت از ملاقات با خانواده، عدم دسترسی به موقع به دارو و نبود مراقبت‌های پزشکی تخصصی می‌تواند شرایط زیست را از آنچه که بر فرد بازداشتی تحمیل شده، دشوارتر کند و از این طریق فرد بازداشت شده را وادار به اقرار علیه خود کنند.
اسکندر لطفی روز ۱۱ اردیبهشت‌ماه بازداشت شد و همزمان با بازداشت دست به اعتصاب غذا زد. به گزارش هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، با تداوم بازداشت و نگهداری این معلم زندانی در سلول انفرادی، او همچنان به اعتصاب غذای خود ادامه داده است.
یک منبع نزدیک به خانواده اسکندر (سوران) لطفی به زمانه گفت که این فعال صنفی معلمان همچنان در سلول انفرادی بازداشتگاه اطلاعات سپاه سنندج به سر می‌برد و با محدودیت تماس و ارتباط با خارج از بازداشتگاه روبه‌روست. اسکندر (سوران) لطفی به واسطه فعالیت‌های خود پیش‌تر نیز بارها احضار و بازداشت شده است.
مسعود نیکخواه از ٩ روز پیش با خانواده‌اش هیچ تماس نداشته است.
پس از بازداشت این سه فعال صنفی معلمان، فرانت لاین دیفندرز، سازمانی مستقر در دوبلین که با هدف حفاظت از مدافعان حقوق بشر در معرض خطر فعالیت می‌کند، با ابراز نگرانی نسبت به بازداشت خودسرانه شعبان محمدی، اسکندر لطفی و مسعود نیکخواه خواستار آزادی فوری و بی‌قید و شرط آنان شد.
این سه فعالا صنفی معلمان مریوان از زمان بازداشت تنها دو تماس کوتاه چند دقیقه‌ای با خانواده‌شان داشته‌اند.
فشار گسترده بر معلمان
در دو دهه اخیر معلمان با اثبات ظرفیت بالای تشکل‌یابی مستقل خود، برای ارتقاء وضعیت آموزش و پرورش در تلاش بوده‌اند و شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان نیز به تبع این فعالیت‌ها ایجاد شده است.
شیوا عاملی‌راد شفیعی، عضو انجمن معلمان کُردستان-مریوان، درباره چرایی فشار و سرکوب معلمان از سوی حکومت به زمانه می‌گوید:
«در طی چند سال گذشته می‌بینیم که چگونه معلمان به طور مستمر، قاطع و هماهنگ در تک‌تک شهرهای ایران، خیابان را همزمان محل اعتراض و کلاس درس کرده‌اند. این نقطه عطفی تاریخی بوده که معلم را در مسیر وظایف انسانی، تاریخی و طبقاتی خود قرار داده است. این وضعیت نه فقط معلمان بلکه کل جامعه را تحت تاثیر قرار داده؛ چنانکه شاهد ملحق شدن بخش‌های دیگر جامعه به این اعتراضات بوده‌ایم. این مساله هر روز باعث ترس بیشتر حاکمیت شده و در نتیجه با استفاده از مکانیسم‌های مختلف، با تمام توان سعی در سرکوب معلمان و حذف کلیت مطالبه‌گری حق‌طلبانه معلمان دارد تا که مانع تداوم آن شود.»
اما همزمان با تداوم فشارهای امنیتی بر تشکل‌های صنفی در سراسر کشور، احضار و بازداشت معلمان در روزهای گذشته در کُردستان به شکلی گسترده ادامه داشته است.
عاملی‌راد شفیعی، در همین ارتباط می‌گوید دهه نود تبلور فعالیت کانون‌های صنفی معلمان در سراسر کشور بود و تشکل‌های صنفی در شهرهای کُردستان با استقبال چشم‌گیرتر از دیگر نقاط کشور مواجه شد:
«انجمن معلمان کُردستان به ویژه تشکل صنفی معلمان مریوان از سال ۱۳۹۰ تا به امروز آوانگارد حرکت صنفی معلمان در سطح کشور بوده و دارای اهمیت ویژه‌ای است. این موضوع حساسیت زیادی برای حاکمیت ایجاد کرده و در تمام این سال‌ها فشار به شیوه‌های مختلفی بر اعضای این انجمن و دیگر انجمن‌های سطح کشور وارد شده تا شاید بتوانند مانع فعالیت صنفی معلمان شوند.»
این عضو انجمن معلمان کُردستان-مریوان، مساله دیگر فشار و بازداشت‌های دسته‌جمعی اخیر معلمان و فعالان کارگری را در پیوند با گرانی و نرخ جدید اقلام اساسی می‌بیند و می‌گوید:
«تصورشان بر این است که در این شرایط ایجاد فشار بر فعالان صنفی به ویژه در کُردستان به شکلی زهر چشم گرفتن و پیشگیری قبل از اعتراض مردم است. زیرا حاکمیت به خوبی از میزان نارضایتی عمیق و نیز آمادگی بالای کُنش سیاسی و سراسری در این مناطق آگاه است. در نتیجه با اقداماتی از جمله، بازداشت، تهدید، پرونده‌سازی و دیگر روش‌ها سعی در کنترل فعالان و نیز ایجاد فضای رعب و وحشت در کل جامعه را دارد تا شاید موفق به کنترل شرایط و مانع تجمعات و اعتراضات احتمالی در روزها و هفته‌های آینده در این مناطق باشد.»
پخش فیلم؛ هدف چه بود؟
روز پنج‌شنبه ۲۲ اردیبهشت تجمع سراسری فرهنگیان کشور که با فراخوان قبلی از سوی شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی صورت گرفته بود، علی‌رغم وجود فضای امنیتی، سرکوب و بازداشت معلمان، برگزار شد.
اما یک روز قبل از برگزاری این تجمع، خبرگزاری تسنیم نزدیک به سپاه پاسداران ادعایی را تحت عنوان بازداشت دو فرد اروپایی (سسیل کولر و ژاک پاریس) به اتهام تلاش برای «سازماندهی آشوب» و «بی‌نظمی» منتشر کرد.
عاملی‌راد شفیعی، در همین رابطه می‌گوید تجمع معلمان در آن روز بسیار باشکو‌ه برگزار شد و وزارت اطلاعات از اولین هدف خود که ممانعت از شکل‌گیری تجمع بود، سخت ناکام ماند، اما همچنان در مسیر ادامه پروژه معلم ستیزانه‌شان بودند:
«در ایران صدها چهره از فعالان صنفی، سیاسی، زنان، کارگری، دانشجویی، محیط زیستی و… وجود دارد که مشغول فعالیت هستند. آیا تمام آنان بی‌صبرانه منتظر مانده‌اند که دو نفر از کشور دیگری بیایند و بستر انقلاب را فراهم آورند؟! این سناریوی وزارت اطلاعات بسیار بی‌اعتبار و کودکانه است و با هیچ عقل سلیمی هم‌خوانی ندارد مگر مخاطب رسانه‌های خودشان.»
به گفته این معلم و فعال صنفی، اهداف متعددی پشت این سناریو وجود دارد و یکی از آن، حذف کنشگران صنفی از عرصه مبارزات معلمان به وسیله احکام سنگین و توجیه افکار عمومی برای صدور چنین احکامی است:
«به خیال خام آنان اگر اسکندر لطفی، شعبان محمدی، مسعود نیکخواه و رسول بداغی را با این اتهامات واهی و زندانی کردن از میدان مبارزه به در کنند، دیگر چرخ جنبش معلمان باز می‌ایستد و اعتراضات پایان می‌یابد. خیر، زیرا که “اندیشه نه در حبس می‌ماند و نه بمیرد.” این‌گونه رفتارها نه تنها به جنبش پویای معلمان آسیب نخواهد زد بلکه معلمان را بیشتر راسخ و مطمئن می‌کند که راه را درست آمده‌اند و نیز معلمانِ خاموش- آنان که تاکنون به این جنبش ملحق نشده‌اند را به میدان خواهد آورد و همچنین به محبوبیت هر چه بیشتر فعالان در بند می‌انجامد.»
عاملی‌راد شفیعی، برای توصیف وضعیت معلمان در بند به شعری از جعفر ابراهیمی، معلم و بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان که از ۱۰ اردیبهشت امسال در بازداشت به‌سر می‌برد، اشاره می‌کند:
«ما به موقع‌ترین ابرهای آسمانیم
بارور از آگاهی
اگر تیرباران‌مان کنید
می‌باریم و می‌مانیم.»
در پایان باید اشاره کرد که در جریان اعتراض‌های اخیر معلمان در فاصله بین ۱۰ تا ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۱ دست‌کم ۲۲ معلم بازداشت و به نهادهای امنیتی انتقال یافتند.