کارل هاینریش مارکس، فیلسوف و روزنامه‌نگار و اقتصاددان و انقلابی آلمانی پنجم مه ۱۸۱۸ در شهر تری‌یر، کهن‌ترین شهر آلمان به دنیا آمد. امروز ۲۰۴ سال از تولد او می‌گذرد.
مارکس مهمترین فیلسوف مبارزان و انقلابی‌ها از اواخر قرن نوزدهم تا کنون بوده است. تحلیل انتقادی مارکس از نظام سرمایه‌داری پایه‌های نظریه انتقادی و سیاست انقلابی را استوار کرد. نظریه انتقادی مارکسیستی بارها خود مارکس را هم در زمینه‌های گوناگون، از جمله توجه ناکافی نظری‌اش به استعمار و کار بازتولیدی (که در اصل تاریخاً بر دوش زنان افتاد) به نقد کشیده است.
آنچه در ادامه می‌آید، شماری از مقاله‌های آرشیوی «زمانه» درباره کارل مارکس به مناسبت سالگرد تولد اوست.
ویلیام دیل و تیموتی بیل ــ مارکسیسم، یا نظریه‌ی مارکسیستی، بر ایده‌های مارکس و انگلس مبتنی است، ایده‌های نقد سرمایه‌داری صنعتی. این نظریه، تاریخ اجتماعی را از دریچه‌ی اقتصاد سیاسی و به‌ویژه مبارزات طبقاتی نگاه می‌کند. از دید مارکسیستی، تاریخ را ایده‌ها و ارزش‌ها یا روح فراگیر نمی‌سازند؛ تاریخ، گزارشی از مبارزات است، مبارزاتی که ریشه در هستی مادی دارند، مبارزاتی برای غذا و سرپناه و ارزش کار و تسلط بر ابزار تولید.
محمدرضا نیکفر ــ مارکس به چه اعتبار آزادی‌خواه‌ترین فیلسوف کلاسیک است و به چه اعتبار درک او از آزادی دچار محدودیت است؟
مارکس و برابری: مارکس در دویست سالگی
محمدرفیع محمودیان − برای مارکس مهمترین ارزش مدرن سرزندگی است. مهم برای مارکس درگیری در جهان و جامعه، تلاش در جهت تغییر جهان و جامعه و از خود برگذشتن است.
مارکس و رهایی: مارکس در دویست سالگی
محمدرفیع محمودیان – در دویستمین سالگرد تولد مارکس، زمان آن رسیده که دو بخش اندیشۀ مارکس را از هم جدا کنیم: بخش نظریۀ ساختار زندگی اجتماعی و بخش تصور رهایی وصل به مبارزۀ طبقاتی.
زنده باد مارکس! با نگاهی به «پرسش‌هایی از مارکس» نوشته تری ایگلتون
آریامن احمدی ــ آیا تاکنون از هیچ متفکر/پیامبری تصویرهایی چنین هجوآمیز و تقلیدهایی چنین هزل‌آمیز صورت گرفته است؟
بهنام دارایی‌زاده ــ دقیقاً در ۱۶۰ سال پیش، در ۲۸ ژانویه ۱۸۵۳ مارکس یادداشتی کوتاه، اما مهم و خواندنی درباره‌ی مجازات اعدام نوشت. در میان تمامی آثار و مطالب پرشمار مارکس، این یادداشت، ظاهراً تنها یادداشتی است که او مشخصاً درباره‌ی «مجازات اعدام» نوشته شده است.
ماریو ترونتی / ترجمه امیر کیانپور ــ این مقاله فصلی است از کتاب «غروب سیاست»، نوشته‌ی ماریو ترونتی، از فیلسوفان چپ‌گرای ایتالیا. ترونتی خوانشی دیگر از کارل اشمیت به دست می‌دهد.
موریس مرلو‌ـ‌پونتی / ترجمه‌ی مهدی سلیمی ــ اگر کسی بخواهد درباره مارکسیسم برپایهٴ نوشته‌های یک‌سری از مارکسیست‌های معاصر داوری کند، به تصور غریب و نامانوسی از مارکسیسم و نسبت آن با فلسفه دست پیدا خواهد کرد.
کارل مارکس به آمریکا بازمی‌گردد!
آن دوژن (لوموند) − آثار مارکس کارکرد اصلی خود یعنی نقد سرمایه‌داری را بازیافته است: این آثار به جوانان آمریکایی اجازه می‌دهد علیه نابرابری‌های غیرقابل تحمل اقتصادی و اجتماعی اعتراض کنند.