- سهمیه‌بندی ماکارونی در برخی مناطق درپی افزایش شدید قیمت در ایران
- قیمت گندم برای نان فانتزی و نان‌های حجیم از کیلویی ۹۰۰ تومان به کیلویی ۱۲۰۰۰ تومان رسیده است
- قیمت گوشت، همچنان صعودی است
- بحران روغن مایع در بازار، روغن نباتی هم گران می‌شود؟
این خبرها و همانندهای آنها، تنها در یک ماه اخیر منتشر شده‌اند. با آغاز سال جدید برخلاف وعده‌ها، شاهد جهش کم‌سابقه قیمت بسیاری از کالاهای اساسی بوده‌ایم. یک روز گرانی برنج خبرساز شد و روز دیگر گرانی گوجه. یک روز همه جا صحبت از نایاب شدن روغن مایع بود و حالا هم گران شدن گندم و در پی آن افزایش قیمت ماکارونی.
در این میان خبر گرانی ماکارونی که جزو کالاهای اساسی سفره دهک‌های پایین و متوسط جامعه است، پربازتاب بوده است.
ماجرا از افزایش ناگهانی قیمت آرد در ابتدای سال جاری آغاز شد و در پی آن نوبت به افزایش قیمت محصولات وابسته به آرد رسید.
۲۷ فروردین امسال محمدرضا مرتضوی رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی خبر داده بود:
«نرخ فروش گندم دولتی برای صنف و صنعت از کیلویی ۲۷۰۰ تومان به کیلویی ۱۲ هزار تومان تغییر کرد. متعاقب این افزایش نرخ، قیمت آرد نیز روند صعودی به خود گرفت و به کیلویی ۱۶ هزار تومان رسیده است.»
او سپس با اشاره به تبعات افزایش نرخ گندم بر محصول ماکارونی گفته بود: «اگر ماکارونی کیلویی ۱۲ هزار تومان بود با تغییر نرخ گندم، قیمت آن به کیلویی ۲۵ هزار تومان می‌رسد.»
در عمل اما قیمت ماکارونی بیش از این مقدار بالا رفت و به کیلویی ۳۴ هزار تومان رسید. یعنی چیزی حدود ۲,۷ تا ۲,۸ برابر افزایش قیمت.
بر اساس اعلام رئیس سازمان حمایت و مصوبه کارگروه تنظیم بازار محصولات کشاورزی در تاریخ ۱۱ اردیبهشت امسال، قیمت ماکارونی ۵۰۰ گرمی از ۶۳۰۰ تومان به ۱۷ هزار تومان، ۷۰۰ گرمی از ۸۶۰۰ تومان به ۲۴ هزار تومان و ۱۰۰۰ گرمی از ۱۲۵۰۰ تومان به ۳۴ هزار تومان خواهد بود − جهشی که سبب افزایش فشار اقتصادی بر معیشت مردم و خالی‌تر شدن سفره‌های آنان است.
مردم چه می‌گویند؟
مشاهدات میدانی حاکی‌ست ماکارونی در بسیاری از فروشگاه‌های مواد غذایی و سوپرمارکت‌ها یا نیست یا هم با افزایش قیمت فروخته می‌شود:
«از صبح سه چهار مغازه سر زدم. مغازه‌دارها گفتند که ماکارونی را تمام کرده‌اند. الان به یک فروشگاه بزرگ مراجعه کردم. بسته ۵۰۰ گرمی را ۱۶ هزار تومان می‌فروختند. یعنی بیشتر از دو برابر قیمت قبل. ۴، ۵ بسته برداشتم، آقایی که مسئول فروش بود گفت بیشتر از دو بسته نمی‌توانید بردارید و فروش ماکارونی سهمیه‌بندی شده است.»
سایت رویداد۲۴: «گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد از اسفند ۱۴۰۰ تا پایان فروردین ۱۴۰۱، قیمت اکثر اقلام، با رشد فزاینده‌ای روبرو شده است و به نظر می‌رسد اگر با همین دست‌فرمان دولت جلو برویم شاید شعار رئیسی در پایان سال، برعکس به واقعیت تبدیل شود، یعنی به جای ریشه‌کن‌شدن فقر مطلق با همه‌گیری فقر مواجه شویم.»
این را یک شهروند در یکی از محلات مرکز شهر می‌گوید. وضعیت فروش ماکارونی در مناطق مختلف یکسان است و در همه نقاط پایتخت یا به ندرت پیدا می‌شود یا هم با قیمت جدید. شهروند دیگری که از پله‌های یک فروشگاه موادغذایی پایین می‌آید هم می‌گوید:
«از دو ساعت پیش مشغول گشتن ماکارونی هستم. هرجا رفتم، گفتند که از صبح ماکارونی تمام شده. البته احتمالا هم دروغ می‌گویند چون این ماکارونی‌ها را با قیمت قبل خریده ولی الان احتکار می‌کنند تا بعدا‌ً گرانتر بفروشند.»
همان طور که گفته شد ماکارونی به دلیل ارزانی و فراوانی نسبت به سایر موادغذایی، جزو لاینفک سفره طبقات پایین و متوسط جامعه‌ست، از جمله دانشجویان. در ایران دانشجویانی که عمدتاً از شهرستان‌ها به تهران می‌آیند به دلیل گران بودن خدمات عمومی و کالاهای اساسی و همینطور معضل بیکاری، با مشکلات مالی دوچندانی دست و پنجه نرم می‌کنند. یکی از دانشجویان که از شهرستانی در جنوب ایران برای تحصیل به تهران آمده، می‌گوید:
«من با دو تن از دوستانم اینجا خانه‌ای اجاره کرده‌ایم. چون دانشجوی شبانه هستیم، خوابگاه دولتی به ما تعلق نگرفته است. از طرفی به دلیل اینکه اوقات روزمره ما به درس خواندن می‌گذرد، نمی‌توانیم کار تمام وقت انجام دهیم و در نتیجه مشکلات مالی زیادی داریم. نه تنها من که بسیاری از دوستان‌مان هم شرایط مشابهی دارند. عمده غذایی که درست می‌کنیم یا ماکارونی است یا نان و تخم‌مرغ. قیمت گوشت چنان بالاست که حتی خانواده‌های ما هم نمی‌توانند به مقدار کافی تهیه کنند. برنج هم که بسیار گران شده. در نتیجه ارزان‌ترین غذایی که برای ما می‌ماند، ماکارونی است که آن را هم نه با گوشت، که با سویا درست می‌کنیم.»
این دانشجو در ادامه می‌افزاید:
«گران شدن قیمت ماکارونی، مسلماً باعث افزایش فشار روی قشر دانشجو می‌شود. شرایط اکثر دانشجویان مشابه همدیگر است و بقیه دوستان‌مان هم چنین شرایطی را دارند. با این افزایش قیمت‌ها به شدت نگران هستیم که تا مدتی دیگر حتی نتوانیم نان ساده را هم بخوریم.»
دانشجوی دیگری هم شرایط مشابهی را بازگو می‌کند:
«ما برای وعده‌های غذایی‌مان بیشتر از ماکارونی استفاده می‌کنیم چون هم ارزان است و هم خیلی ساده و سریع درست می‌شود. در واقع نیاز به آشپزی ماهرانه‌ای ندارد. به این دلیل ماکارونی یکی از کالاهای اساسی سبد خرید دانشجویان است. اما با گران شدن آرد و در نتیجه افزایش قیمت نان و ماکارونی، این زندگی و معیشت دانشجویان است که مستقیماً مورد هدف قرار می‌گیرد. مگر ما چقدر کار می‌کنیم و دستمزد دریافت میگیریم که بخواهیم ۱۶ هزار تومان بابت ۵۰۰ گرم ماکارونی بدهیم؟»
فروشندگان چه می‌گویند؟
مسئول فروش یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای در مرکز تهران در مورد فروش ماکارونی می‌گوید:
«در چند روز اخیر خبرهایی منتشر شد که پس از عیدفطر قرار است قیمت ماکارونی افزایش ۳ برابری داشته باشد. از صبح سه‌شنبه، مردم زیادی مراجعه کرده و ماکارونی می‌برند. البته به ما گفته شده که بیش از ۴ بسته ماکارونی به کسی نفروشیم ولی افرادی هستند که با کل خانواده خود به اینجا آمده بودند و هر کدامشان ۴ بسته بردند! فکر می‌کنم بسیاری این کار را انجام دهند.»
او در ادامه در مورد کمبود عرضه ماکارونی و کم شدن آن در سطح شهر، می‌گوید:
«اکنون کارخانجات ماکارونی به گونه‌ای در حال مدیریت بازار هستند که هم بازار از محصول خالی نشود و هم کالا با قیمت جدید عرضه شود.»
صاحب یک سوپرمارکت در شمال پایتخت هم در این مورد می‌گوید:
«از صبح مردم زیادی برای خرید ماکارونی آمدند. ما چون ماکارونی را با قیمتی که قبلاً خریده بودیم، عرضه کردیم در عرض دو ساعت هرچه تمام بسته‌ها تمام شد. بعد از آن هم مشتری‌های زیادی آمدند که با قفسه‌های خالی مواجه شدند.»
او درباره کمبود ماکارونی در سطح شهر می‌گوید:
«کمبود خاصی وجود ندارد ولی طبیعی‌ست که کارخانه‌های تولیدی فعلاً به طور محدود و با مدیریت بار به بازار عرضه کنند تا تغییر قیمت‌های جدید اعمال شود.»
سایر فروشندگان هم کمابیش نظر مشابهی دارند. افزایش خرید ماکارونی توسط مردم در پی اعلام خبر افزایش قیمت این محصول از طرفی و کمبود عرضه توسط کارخانه‌ها از طرف دیگر، باعث کمبود این محصول در سطح شهرها شده است.
دولت و حامیانش چه می‌گویند؟
«کوتاه کردن دست دلالان»، «برقراری امنیت غذایی کشور» و «جلوگیری از فساد و قاچاق» از جمله عمده‌ترین دلایل دولت و حامیانش در گران کردن نرخ آرد و بالطبع افزایش قیمت ماکارونی است.
روزنامه ایران که ارگان رسانه‌ای دولت محسوب می‌شود در توجیه این افزایش گفته که «گران کردیم تا دست قاچاقچی‌ها کوتاه شود. این گرانی امنیت غذایی کشور را تأمین می‌کند و مزایای دیگری هم دارد.»
محمدرضا مرتضوی رئیس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران در دفاع از این طرح به خبرگزاری فارس گفته بود:
«گندم سه نرخی زیان اقتصاد زیادی برای دولت ایجاد کرده و باید هر چه زودتر گندم یارانه‌ای چه برای نانوایان و یا صنایع برداشته شود زیرا تنها عده‌ای خاص سود می‌برند و دود آن به چشم ملت می‌رود.»
او ضمن اشاره به این نکته که کارخانه‌های ماکارونی سالانه ۳۰۰ هزار تن ماکارونی صادر می‌کنند که همه از همین آرد‌های یارانه‌ای تهیه شده‌اند، بیان کرد:
«دولت هر تن گندم را ۵۵۰ دلار می‌خرد، آرد را ۱۰۰ دلار در اختیار صنف و صنعت قرار می‌دهد و کارخانجات هر تن ماکارونی را ۴۰۰ دلار صادر می‌کنند. یعنی کشور ما بابت صادرات هر تن ماکارونی ۳۰۰ دلار ضرر می‌دهد اما کارخانه‌داران ماکارونی سود می‌برند. ماکارونی ایران به کشورهای عراق، افغانستان، آذربایجان و کشورهای اروپایی از جمله آمریکا و کانادا صادر می شود. معلوم است که کارخانه‌داران زمانی که گندم ۱۰۰ دلار را می‌گیرند و ماکارونی را ۴۰۰ دلار می‌فروشند برایشان خیلی به صرفه است و سود می‌کنند و قیمت ماکارونی هم برای سایر کشورها اقتصادی و به صرفه است اما یادمان باشد که این ماکارونی از گندم یارانه‌دار به عمل آمده است و حق نداریم آنها را صادر کنیم.» همینطور علیرضا نظری عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هم اظهار داشت: «در شرایطی که قیمت جهانی آرد با قیمت‌های داخلی متفاوت است و آرد با یارانه دولتی توزیع می‌شود، فاصله قیمتی زیادی ایجاد می‌کند که می‌تواند به فساد و قاچاق آن منجر شود.»
علی ابراهیمی دیگر عضو کمیسیون کشاورزی مجلس هم با دفاع از اصلاح قیمت آرد و افزایش قیمت محصولات وابسته به آن از جمله ماکارونی گفته است:
«بخش زیادی از یارانه‌هایی که به بخش‌های تولیدی کشور تخصیص پیدا می‌کند، هدر می‌رود» او همچنین با احتمال کاهش و توقف تولید ماکارونی در کشور به دولت توصیه کرد که در مقابل پرداخت یارانه آرد صنعتی به واحدهای تولیدکننده ماکارونی مقاومت کند و اظهار داشت: «دولت نباید با تعطیلی چند روزه تسلیم واحدهای تولیدکننده ماکارونی شود؛ زیرا ذخایر ارزی کشور بسیار شکننده است.»
کارخانه‌دارها چه می‌گویند؟
مدیرعامل یکی از شرکت‌های تولید ماکارونی در واکنش به افزایش قیمت آرد گفته است:
«این افزایش قیمت تصمیم دولت بود و یارانه آرد صنف و صنعت را قطع کرد که مسلماً این افزایش قیمت بر قیمت همه محصولاتی که بر پایه آرد هستند تأثیر مستقیم خواهد داشت و نرخ گلوتن را نیز بالا می‌برد. به جز این موضوع دولت مصوبه جدیدی را نیز برای افزایش نرخ حمل‌ونقل کرایه‌های خودرو ابلاغ کرد که در مجموع همه این موارد روی قیمت تمام‌شده کالا‌ها تأثیر خواهد گذاشت و ما شاهد یک تغییر ۴۰۰ درصدی در قیمت ماکارونی خواهیم بود.»
یکی دیگر از مدیران شرکت‌های تولید ماکارونی هم درباره افزایش قیمت این کالا می‌گوید:
«از یک طرف افزایش دستمزد کارگران و از طرف دیگر هم برداشتن یارانه و عدم حمایت دولتی و بحث تحریم‌ها باعث خواهد شد که کارخانه‌های ماکارونی تا مدت زیادی با رکود تولید و حتی ورشکستگی مواجه شوند یا نیروهای خود را تعدیل کنند زیرا باید حجم سرمایه در گردش خود را تا ۶ برابر افزایش دهند»
اندکی افزایش دستمزد حداقل کارگران، کسی را از زیر خط فقر بالا نیاورده، اما بهانه‌ای شده است که برای سرکوب مزدی، چنین ارتباط دروغینی میان دستمزد کارگران و گرانی برقرار شود.
هم این گونه دروغ‌ها را می‌بافند و هم به سودجویی و احتکار مشغول‌اند. این خبر منتشر شده که در روزهای اخیر یک کارخانه تولیدکننده ماکارونی با جمع‌آوری و احتکار محصولاتش از بازار، نه تنها قیمت جدید ماکارونی را نپذیرفته بلکه با برخی تولیدکنندگان دیگر دست‌به‌یکی کرده که ماکارونی روانه بازار نشود
گرسنگان گرسنه‌تر می‌شوند
مواد نشاسته‌ایی هم دارد از سفره مردم محروم حذف می‌شود. اول شایعه می‌کنند که گران می‌شود، بعد تکذیب می‌کنند، سپس می‌گویند مثلا «نان فانتزی» گران می‌شود، بعد موضوع ماکارونی پیش می‌آید، و وقتی اینجا گرانی عادی شد، دوباره می‌روند سراغ نان. می‌خواهند چیزی مثل شوک گرانی بنزین، که به خیزش آبان ۱۳۹۸ منجر شد، پیش نیاید. اما پیش خواهد آمد. آخرین حرف یکی از مسئولان همچون تلاش برای ریختن آب روی آتشی است که زبانه خواهد کشید. سیدجواد ساداتی‌نژاد، وزیر جهان کشاورزی گفته است: «یارانه افزایش قیمت آرد را مستقیما به مردم پرداخت می‌کنیم.»
یارانه دروغ بزرگی است که یکی دوبار می‌شود آن را باور کرد، اما دیگر بی‌ارزش شده است. این مردم‌اند که با تورم و گرانی به دولت «یارانه» می‌دهند، یارانه که نه، دولت آنان را چپاول می‌کند.