دور تازه اعتصاب فراگیر کارگران پروژه‌ای صنعت نفت: مبارزه‌ در ادامه دستاوردهای گذشته

کارگران پروژه‌ای صنعت نفت از دوشنبه ۵ اردیبهشت دور دیگری از اعتصاب فراگیر در مراکز مختلف نفتی را سازمان داده‌اند.

آنها در دو سال گذشته نیز دو اعتصاب فراگیر دیگر را سازمان داده بودند.

وجه مشخصه دور جدید اعتصاب‌ها

وجه مشخصه اعتصاب فراگیر مرداد ۹۹، تسویه حساب دسته‌جمعی کارگران متخصص با پیمانکاران، ترک خوابگاه‌ها با اعتماد به نفس نهفته در شعار «به خانه‌هایتان بروید، مجبورند بیایند دنبالتان» بود.

اعتصاب ۱۴۰۰، تشکیل چندین مجمع عمومی کارگری برای تصمیم گیری جمعی، مقاومت کارگران باقیمانده در خوابگاه‌ها در برابر توطئه پیمانکاران برای راه اندازی تولید با استفاده از اعتصاب شکنان، و منزوی شدن گرایش سازشکار را در پی داشت که تلاش می‌کرد با تقلیل مطالبات کارگران، اعتصاب ده‌ها هزار کارگر را به پشتوانه چانه زنی با دولتمردان در دالان‌های قدرت تبدیل کند.

اعتصاب امسال به نوبه‌ی خود ویژگی‌های دیگری دارد. کارگران اعتصابی در خوابگاه‌ها مانده‌اند تا مانع راه اندازی تولید توسط اعتصاب شکنان شوند. اعتصاب در آستانه روز جهانی کارگر آغاز شده، آن هم در شرایطی که تشکل‌های مستقل معلمان و بازنشستگان نیز برای نخستین بار فراخوان تجمع در روز جهانی کارگر داده‌اند.

در دور جدید اعتصاب تا به حال چه رخ داده است؟

دور تازه اعتصاب کارگران پروژه‌ای صنعت نفت که از دوشنبه ۵ اردیبهشت با خواست فوری افزایش دستمزد به میزان ۳۸ درصد، ۲۰ روز کار و ۱۰ روز استراحت در ماه و بهبود شرایط کار آغاز شده ادامه دارد و مراکز بیشتری به اعتصاب پیوسته‌اند.

کارگران پروژه‌ای در دو هفته پایانی اسفند اعتصاب‌های منفردی را در چند مرکز نفتی سازمان دادند و با انباشت مطالباتشان در سال جدید، از ۵ اردیبهشت دست به اعتصاب هماهنگ زدند.

اعتصاب ۵ اردیبهشت در چند مرکز نفتی آغاز شد. کارگران پروژه‌ای شاغل در سایت ۱ پتروشیمی بوشهر، شرکت پتروکیان، پیمانکاری راکی (شاغل در پتروشیمی هنگام)، شرکت فولاد کوشان (شاغل در پتروپالایش کنگان)، پیمانکاری علی شهبازی (شاغل در فاز ۱۹ عسلویه)، پیمانکاری علیخانی (فاز دو پتروشیمی پترو کیان)، مخزن سقف شناور جاسک واقع در ۶۵ کیلومتری غرب جاسک، و کارگران ساخت مخازن سبز عسلویه، دست از کار کشیدند. کارگران پروژه‌ای پیمانکاری فرجود (مستقر در پتروشیمی بوشهر) به جای رفتن به محل کار، در خوابگاه‌ها ماندند. کارگران نیروگاه برق اسلام آباد غرب نیز پس از آن که پیمانکار اعلام کرد افزایش دستمزدها در تیرماه صورت خواهد گرفت، محل کار را ترک کرده و به خوابگاه کارگران پروژه‌ای نیروگاه بازگشتند.

در بایکوت خبری اعتصاب توسط رسانه‌های مجاز و دولتی، سه شنبه کارگران پروژه‌ای در مراکز دیگری دست از کار کشیدند.

۶ اردیبهشت، کارگران پروژه‌ای پیمانکاری بهروز لیموچی (نیروگاه BOO عسلویه)، کارگران داربست‌بند پروژه‌ای شرکت ناورود (در پتروپالایش کنگان)، آدیش (در پتروپالایش کنگان)، کارگران داربست‌بند نیروگاه برق اردبیل، پتروشیمی بوشهر سایت ۲، نیروگاه سیکل ترکیبی بوستان عسلویه و کارگران پروژه‌ای فاز ۱۳ عسلویه به اعتصاب پیوستند.

چهارشنبه ۷ اردیبهشت، کارگران پروژه‌ای شرکت جهانپارس شاغل در فاز ۲ پالایشگاه بیدبلند بهبهان درپی شکست مذاکراتشان با پیمانکار، به اعتصاب پیوستند.

از اعتصاب‌های منفرد به اعتصاب فراگیر

بیش از ۱۰۰ هزار کارگر پروژه‌ای به واسطه شرکت‌های پیمانکاری در صنعت نفت کار می‌کنند. این کارگران ساعات طولانی در هوای آلوده به گازهای سمی مراکز نفتی کار می‌کنند. در معرض حوادث کار و بیماری‌های شغلی قرار دارند. در غذاخوری‌های غیر بهداشتی غذای با کیفیت پائین می‌خورند و به صورت متراکم در خوابگاه‌های فاقد امکانات ایمنی و بهداشتی استراحت می‌کنند. کارگران در ازای ۲۴ روز کار در چنین شرایطی، ۶ روز مرخصی دارند. دستمزد ناچیزشان نیز در بسیاری از موارد با تاخیر پرداخت می‌شود.

در اواسط اسفند ۱۴۰۰ کارگران پروژه‌ای مطلع شدند که پیمانکاران قصد دارند پرداخت سه ماه مزد معوقه آن‌ها به سال بعد موکول کنند. آن‌ها در نیمه دوم اسفند با خواست پرداخت فوری دستمزدهای پرداخت نشده و عیدی و پاداش، در چند مرکز دست به اعتصاب زدند.

از ۱۵ اسفند ۱۴۰۰ تا ۴ اردیبهشت، دستکم ۱۸ حرکت اعتراضی به شکل اعتصاب (۱۶ مورد)، تسویه حساب و ترک محل کار (یک مورد) و تحریم غذا (یک مورد) در مراکز مختلف نفتی صورت گرفت. خواست‌ها عمدتا عبارت بودند از پرداخت حقوق و مطالبات معوقه، لغو تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت کار، افزایش دستمزد، قرارداد کار عادلانه و بهبود شرایط کار و کیفیت غذا.

جدول اعتصاب کارگران پروژه ای صنعت نفت- از نیمه دوم اسفند ۱۴۰۰ تا ۴ اردیبهشت ۱۴۰۱

تاریخ	نام مرکز	علت اعتراض/ اعتصاب	شکل اعتراض
۱۵ اسفند	پیمانکاری لیموچی در پتروشیمی بوشهر	عدم پرداخت دستمزد دی و بهمن	اعتصاب
۱۵ اسفند	شرکت سکاف-پالایشگاه آبادان	عدم پرداخت دستمزد دی و بهمن	اعتصاب
۱۵ اسفند	پلایشگاه ۱۲ پارس جنوبی	کیفیت غذا	تحریم غذا
۱۶ اسفند	شرکت ساتراب-پتروشیمی بوشهر	عدم پرداخت دستمزد	اعتصاب
۱۶ اسفند	شرکت ستاره تاراز-پتروشیمی بوشهر	عدم پرداخت دستمزد	اعتصاب
۲۱ اسفند	شرکت ایده سازان صدف- عسلویه	عدم پرداخت دستمزد دی و بهمن	اعتصاب
۲۱ اسفند	شرکت جهانپارس(آینده سازان)-عسلویه	عدم پرداخت دستمزد دی و بهمن	اعتصاب
۲۲ اسفند	بندر امام و عسلویه	عدم پرداخت دو ماه حقوق و مزایا	اعتصاب
۱۴ فروردین	پتروشیمی ایلام	عدم پرداخت عیدی و پاداش	اعتصاب
۲۲ فروردین	نفت و گاز مارون-امیدیه	تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت	اعتصاب
۲۶ فروردین	شرکت مبین صنعت کوشای اسپانه- پالایشگاه کنگان	۱۰ درصد افزایش دستمزد، در مقابل خواست کارگران مبنی بر ۵۷ درصد افزایش دستمزد	تعطیل کار، تسویه حساب با پیمانکار
۳۱ فروردین	شرکت نفت و گاز مارون-امیدیه	تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت	اعتصاب
۳۱ فروردین	شرکت بهره برداری کارون	تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت	اعتصاب
۳۱ فروردین	شرکت نفت و گاز گچساران	تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت	اعتصاب
۳۱ فروردین	شرکت نفت و گاز مسجدسلیمان	تغییر شیفت کاری از ۱۲ به ۸ ساعت	اعتصاب
۴ اردیبهشت	پیمانکاری علیخانی-پتروشیمی کیان	عدم افزایش دستمزد	اعتصاب
۴ اردیبهشت	شرکت فرجود(پیمانکاری منوچهر موسوی)-سایت ۱ پتروشیمی بوشهر	عدم افزایش دستمزد	اعتصاب
۴ اردیبهشت	رانندگان فاز ۱۹ پارس جنوبی	عدم افزایش دستمزد، قرارداد ناعادلانه	اعتصاب

«شورای سازماندهی اعتراضات کارگران پیمانی نفت»، تشکلی که در جریان اعتصاب فراگیر سال ۱۴۰۰ اعلام موجودیت کرد، در اواخر فروردین امسال در بیانیه‌ای نوشت:

کارگران برای افزایش دستمزد متناسب با هزینه‌های زندگی به نحوی که مزد هیچ کارگری کمتر از ۱۶ میلیون تومان در ماه نباشد، حق داشتن مسکن برای همه، و آموزش و درمان رایگان، حذف پیمانکاران و لغو قوانین ظالمانه مناطق ویژه اقتصادی، پایان دادن به فضای امنیتی محل کار و زیست کارگران و بهبود وضعیت ایمنی و بهداشت محیط کار، خوابگاه‌ها و غذاخوری کارگران از روز دوم اردیبهشت دست به اعتصاب سراسری می‌زنند.

این تشکل از کارگران خواست با تشکیل مجامع عمومی نمایندگان مورد اعتماد خود را انتخاب کنند.

همزمان، بخش دیگری از کارگران پروژه‌ای و پیمانی نفت اعلام کردند چنانچه مزد آن‌ها افزایش نیابد و پیمانکاران ۲۰ روز کار و ۱۰ روز مرخصی را نپذیرند، از ۵ اردیبهشت با خواست‌های حداقلی افزایش دستمزد و ۱۰ روز مرخصی و ۲۰ روز کار در ماه اعتصاب خواهند کرد.

از مرداد ۱۳۹۹ تا اردیبهشت ۱۴۰۱

از سال ۱۳۹۹، این سومین بار است که کارگران پروژه‌ای صنعت نفت برای تغییر شرایط برده‌واری که پیمانکاران بر آن‌ها تحمیل کرده‌اند، به طور همزمان در مراکز نفتی دست از کار می‌کشند.

آن‌ها برای اولین بار طی ۴۰ سال گذشته در ۱۱ مرداد ۱۳۹۹ و بار دوم ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ با براه انداختن دو اعتصاب فراگیر موفق شدند بخشی از مطالبات خود را به پیمانکاران تحمیل کنند. کارگران پروژه‌ای نفت تجارب و دستاوردهای هر اعتصاب را به تخته‌پرشی برای رودرروئی بعدی با کارفرمایان تبدیل کردند.

اعتصاب ۹۹ توسط «گروه مرکزی پایپینگ و اکیپ پروژه‌ای» صنعت نفت فراخوانده شد و عمدتا این کارگران را در بر می‌گرفت.. این کارگران ماهر شامل سازندگان، برقکاران، جوشکاران و لوله‌کش‌ها به دلیل تخصص‌شان از موقعیت ویژه‌ای در تولید برخوردارند و به سادگی قابل جایگزینی نیستند. نتیجه دست کشیدن دسته‌جمعی آن‌ها از کار، تعطیلی پروژه‌ها بود.

اعتصاب بیش از ۵۰ مرکز را در ۱۲ استان فراگرفت و کارگران اعتصابی اغلب با پذیرفته شدن شرایط‌شان از سوی پیمانکاران، به سر کار بازگشتند.

سال ۱۴۰۰، اعتصاب با افزودن مطالبات کارگران ماهر و نیمه ماهر و بهره گیری کارگران از تجارب سال قبل گسترش چشمگیری یافت. سال ۱۴۰۰، خواست حذف شرکت‌های پیمانکاری از صنعت نفت، برچیدن مناطق ازاد تجاری به وسعت مطرح شد. رشد گرایش مستقل و رادیکال کارگران به انزوای تشکل‌های دست ساز دولتی و افراد وابسته به جناح‌های حکومت انجامید.

کافی است ذکر شود جریان رفرمیستی و وابسته به یک جناح حکومت که در سال ۹۹ در تعیین محدوده و عمق شعارهای اعتصاب و اشکال مبارزه دست بالا را داشت در اعتصاب فراگیر سال ۱۴۰۰ نه تنها قادر نشد کارگران را به حرکت در محدوده مجاز حکومتی و تنزل اعتراض به سطح توسل به حکومت و نهادهای دولتی محدود کند بلکه به نحو چشمگیری منزوی شد. تا آن جا که طرح جمع آوری ۵ هزار امضاء برای ملاقات با نمایندگان مجلس و دولت به شکست انجامید. در حالی که اعتصاب به بیش از ۱۱۴ مرکز صنعت نفت در ۱۵ استان ایران گسترش یافته بود، زمانی که تصمیم گرفتند طوماری با امضای ۵ هزار کارگر تهیه کنند برغم حمایت وسیع رسانه‌های وابسته به حکومت از جمله خبرگزاری فارس و تبلیغ پیوسته در چند کانال تلگرامی، قادر نشدند طی سه ماه تداوم اعتصاب تنها ۲ هزار امضا جمع آوری کردند و بدین ترتیب نشان دادند حتی از پشتیبانی ۲ درصد از کارگران پروژه‌ای نیز برخوردار نیستند.

در جریان آن اعتصاب تلاش حکومت برای تحمیل شوراهای اسلامی کار به کارگران پروژه‌ای نیز با شکست مواجه شد.

همزمان، کارگران از طریق برگزاری مجامع عمومی و انتخاب نماینده (گان) مستقل جلوه‌های شکوهمندی از همبستگی، تصمیم گیری جمعی را به نمایش گذاشتند.

خواست فوری کارگران پروژه‌ای در سال ۱۴۰۱، قرارداد کار با پیمانکاران بر اساس نوبت کاری ۲۰ روز کار و ۱۰ روز استراحت و ۳۸ درصد افزایش دستمزد است.

کارگران با توجه به تجربه سال قبل، امسال کارگران قصد ترک خوابگاه‌ها را ندارند.

واکنش پیمانکاران و مسئولان

با شروع اعتصاب، پیمانکاران، مسئولان صنعت نفت و نهادهای امنیتی در برخی مراکز به روال شناخته‌شده اخراج، تهدید به اخراج از خوابگاه و تهدیدهای امنیتی کارگران روی آوردند. از جمله یکی از پیمانکاران کارگران را به طور دسته جمعی اخراج کرد.

برخی پیمانکاران تهدید کرده‌اند اگر کارگران شرایط آن‌ها را نپذیرند، از تمدید قراردادشان خودداری می‌کنند.

در پتروشیمی بوشهر، یک پیمانکار، افرادی را مامور کرده از کارگران اعتصابی فیلم بگیرند و با تحت فشار قرار دادن کارگران اعتصاب را بشکنند.

کارگری از شرکت گاز قروه روز چهارشنبه ۷ اردیبهشت درباره تهدید کارگران توسط نهادهای امنیتی نوشت:

«نیروهای گاز کردستان شهر قروه دیروز اعتصاب کردیم، کل استان ریخت قروه…. ریس اداره با پیمانکار دستش تو یه کاسه هست. دیروز اعتصاب کردیم خبرنگار و اطلاعات وارد شدند».

چند پیمانکار افزایش دستمزد و نوبت کاری ۲۰ -۱۰ را پذیرفته‌اند.

یک فیلترجوشکار در پالایشگاه آبادان شاغل در شرکت سکاف، تصویر قرارداد تازه خود را منتشر کرده که نشان می‌دهد پیمانکار مطالبات اعتاب کنندگان را پذیرفته است.

درباره خواست تثبیت شیفت ۱۲ ساعته کارگران پروژه‌ای، وبسایت «نفت آنلاین» ۴ اردیبهشت اطلاعیه شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب را منتشر کرد که در آن از «تشکیل یک کارگروه برای بررسی موضوع» خبر داده شده است.