وزارت امور خارجه آمریکا سه‌شنبه ۱۲ آوریل / ۲۳ فروردین تازه‌ترین گزارش سالانه خود درباره نقض حقوق بشر در جهان را منتشر کرد. بخشی از این گزارش مفصل به نقض حقوق بشر در ایران طی سال گذشته میلادی اشاره دارد و ایران به نقض گسترده حقوق بشر از جنبه‌های مختلف متهم شده است.
در این گزارش به موارد مختلفی از نقض حقوق بشر از جمله تلاش حکومت ایران برای ربایش مخالفان سیاسی، قتل‌های غیرقانونی و خودسرانه توسط حکومت و عوامل وابسته به حکومت با انگیزه سیاسی، ناپدیدسازی قهری، موارد متعدد شکنجه، بازداشت‌های گسترده سیاسی، ممانعت از تجمع‌های مسالمت‌آمیز، محدود کردن اینترنت و افزایش فیلترینگ، سرکوب اقلیت‌های اتنیکی و مذهبی و همچنین اقدام‌های تلافی‌جویانه سیاسی علیه اشخاص و گروه‌ها در کشورهای دیگر مانند قتل اشاره شده است.
گزارش سال ۲۰۲۱ وزارت امور خارجه ایالات متحده درباره نقض حقوق بشر در ایران نظام جمهوری اسلامی را یک «جمهوری تئوکراتیک استبدادی با نظام سیاسی اسلامیِ شیعه مبتی بر ولایت فقیه» معرفی کرده است و نقش علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی را در موارد مختلف سیاسی و نقض حقوق بشر تعیین کننده ارزیابی کرده است و اشاره کرده که ولی فقیه قدرت بالادستی و ناظر بر همه نهادهای امنیتی است.
گزارش ۸۱ صفحه‌ای وزارت امور خارجه آمریکا درباره وضعیت حقوق بشر در سال ۲۰۲۱ در ایران، ضمن اشاره به آمار بالای اعدام‌ها در ایران، اشاره دارد که اکثر اعدام‌های انجام شده در ارتباط با جرائمی صورت گرفته که مطابق با قوانین بین‌المللی یا در زمره جرائم جدی قرار نمی‌گیرند یا روند دادرسی و محاکمه آنها ناعادلانه و بدون تشریفات قانونی برگزار شده است.
همچنین اشاره شده که اغلب اعدام‌های صورت گرفته در ایران با جرائم مختلف، اقلیت‌های اتنیکی را در بر می‌گیرد.
در همین راستا صدور مجازات مرگ (اعدام) برای کودکان و نوجوانانی که پیش از رسیدن به سن قانونی مرتکب برخی جرائم مانند قتل شده‌اند، به عنوان یکی از مصداق‌های بارز نقض حقوق بشر در ایران بیان شده است.
گزارش وزارت امور خارجه آمریکا با اشاره به سخنان جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران، نوشته که «تقریبا تمام موارد اعدام در ایران به مثابه محرومیت خودسرانه از زندگی» بوده است و جمهوری اسلامی از حکم اعدام به عنوان یک «ابزار سیاسی» استفاده می‌کند.
وزارت خارجه ایالات متحده در این گزارش به آدم‌ربایی‌های انجام شده با انگیزه سیاسی توسط عوامل امنیتی حکومت جمهوری اسللامی نیز پردخته است، از جمله ربودن حبیب اسیود، رهبر جنبش آزادی‌بخش اهواز و جمشید شارمهد، مدیر سایت «تندر» و از اعضای «انجمن پادشاهی ایران».
به نوشته این گزارش لباس شخصی‌ها در ایران بدون هشدار قبلی اقدام به دستگیری وکلا، روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی کرده و مقام‌های حکومتی نیز از تایید بازداشت‌ها یا ارائه اطلاعات درباره آنها خودداری می‌کنند.
گزارش وزارت امور خارجه آمریکا به محدودسازی اینترنت در ایران و فیلتر وب‌سایت‌های مختلف از جمله وب‌سایت‌های خبری و اطلاعات بین‌المللی، مخالفان سیاسی، گروه‌های اقلیت‌های قومی و مذهبی و سازمان‌های حقوق بشر و همچنین مسدود کردن ابزارهای پیام‌رسان آنلاین مانند فیس‌بوک، یوتیوب و توییتر اشاره کرده است.
از جمله موارد دیگری که به عنوان مصادیق نقض گسترده حقوق بشر در ایران اشاره شده، شکنجه و رفتارهای ظالمانه و غیرانسانی با بازداشت‌شدگان توسط حکومت جمهوری اسلامی ایران است. این گزارش به موارد متعددی از شکنجه جسمانی و روحی مخالفان سیاسی در زندان‌های مختلف ایران اشاره دارد و از «تهدید به اعدام یا تجاوز، معاینه‌های اجباری واژن یا مقعد، ممانعت از خواب، ممانعت از دریافت خدمات درمانی و شوک الکتریکی» به عنوان مصادیق آن یاد کرده است.
گزارش وزارت خارجه آمریکا در ادامه به بازداشت‌های گسترده مخالفان سیاسی و دگراندیشان و اقلیت‌های دینی در ایران اشاره کرده است که علت بازداشت آنها صرفا عقایدشان بوده است.
بنا بر آنچه در این گزارش آمده است حکومت ایران مخالفان سیاسی را با اتهامات مبهمی مثل «اقدامات ضدانقلابی»، «مفسد فی‌الارض»، «همراهی با استکبار جهانی»، «محاربه با خدا» و «توهین به رهبری» محاکمه و زندانی می‌کند.
وزارت خارجه ایالات متحده همچنین جمهوری اسلامی را به انتقام‌جویی از مخالفان سیاسی خود در خارج از کشور متهم کرده و به مواردی چون آدم‌ربایی یا تلاش برای آدم‌ربایی اشاره دارد.
بخش دیگری از گزارش وزارت خارجه ایالات متحده به نقش ایران در منازعات و جنگ‌های منطقه‌ای پرداخته است و سپاه پاسداران و حکومت ایران را به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی و سازمان‌های تروریستی در عراق و سوریه و یمن متهم می‌کند و از به کارگیری کودک سربازها توسط حکومت ایران در جنگ سوریه نوشته است.
این گزارش با اشاره به نقش حکومت ایران در حمایت از سازمان تروریستی مانند کتائب حزب‌الله در عراق یا برخی گروه‌ها در سوریه نوشته است که جمهوری اسلامی در اعدام‌های غیرقانونی، ناپدیدسازی‌های قهری و دیگر موارد نقض حقوق بشر در این کشورها نقش داشته است.
از جمله مواردی که در رابطه با منازعات منطقه‌ای به آن پرداخته شده جنگ یمن است. در این گزارش آمده است جمهوری اسلامی در یمن با صرف صدها میلیون دلار به طولانی شدن جنگ کمک کرده و تسلیحاتی که برای شورشیان حوثی فراهم آورده در حمله به شهروندان غیرنظامی و زیرساخت‌های غیرنظامی در یمن و عربستان سعودی به کار گرفته شده است.
روز گذشته اندکی پیش از انتشار گزارش سالانه وزارت خارجه ایالات متحده درباره بررسی وضعیت حقوق بشر در جهان، سازمان عفو بین‌الملل نیز در یک گزارش تحقیقی ۱۰۸ صفحه‌ای هشدار داد مقام‌های جمهوری اسلامی با ممانعت عامدانه از دسترسی زندانیان بیمار به مراقبت‌های حیاتی در حال ارتکاب نقض تکاندهنده حق حیات هستند.
سازمان عفو بین‌الملل در گزارش تحقیقی خود با عنوان «در اتاق انتظار مرگ: مرگ‌هایی در پی محرومیت از مراقبت‌های پزشکی در زندان‌های ایران» نشان می‌دهد که استفاده ابزاری از دسترسی به حق درمان و خدمات پزشکی طی سال‌های گذشته به مرگ دست‌کم ۹۶ در زندان‌های سراسر ایران منجر شده است.