با تمرکز بین المللی بر جنگ در اوکراین، حل و فصل جنگ سوریه بیشتر از هر زمان دیگری ادامه دارد، زیرا مذاکرات بین دولت سوریه و مخالفان بار دیگر شکست خورده است.
سازمان ملل متحد روز جمعه ۲۵ مارس در ژنو میزبان آخرین تلاش برای تهیه پیش‌نویس قانون اساسی جدید سوریه بود، اما مذاکرات بدون هیچ پیشرفت قابل توجهی پایان یافت و امیدها برای احیای روند کند صلح را ناامید کرد.
کمیته قانون اساسی، ارگانی شامل رژیم، اپوزیسیون، و اعضای جامعه مدنی، در سال ۲۰۱۹ تشکیل شد و وظیفه یافتن زمینه‌های مشترک در مورد موضوعاتی مانند هویت دولت، حکومت، و ساختار مقامات دولتی و غیره را بر عهده داشت.
اما اعضای اپوزیسیون، نمایندگان دولت بشار اسد را مسئول شکست دور اخیر می‌دانند.
سخنگوی هادی البحرا، رئیس اپوزیسیون به الجزیره گفته: «ما از تعامل دولت ناراضی هستیم، هیچ پیشرفت معناداری حاصل نشده است.»
کمیته قانون اساسی هنوز در مورد اینکه آیا قانون اساسی موجود را اصلاح می‌کند یا قانون اساسی جدید تهیه می‌کند، تصمیم گیری نکرده است. با این حال، تحلیلگران می‌گویند که بحث طولانی در مورد قانون اساسی، علیرغم اهمیت اصلاحات در قانون اساسی، پیشرفت را در مسیرهای مهم دیگر متوقف کرده و کل روند صلح را به خطر می‌اندازد.
دارین خلیفه، تحلیلگر ارشد سوریه در گروه بین المللی بحران به الجزیره گفته: «کمیته قانون اساسی سرمایه سیاسی را مصرف می کند که با ارزش افزوده آن نامتناسب است، قرار نبود این کمیته به خودی خود یک «فرایند سیاسی» باشد، بلکه قرار بود دروازه‌ای برای مسیرهای سیاسی بیشتر باشد.»
خلیفه افزود، در عین حال، این تنها راه برای گفت‌وگوهای درون سوری بوده است.
با تمرکز بر قانون اساسی، موضوعاتی مانند خشونت و امنیت، انتخابات آزاد و عادلانه، و ایجاد یک دستگاه اجرایی انتقالی در حاشیه باقی مانده است، بدون اینکه نشانه ای از موضوعات دو قطبی مانند نقش اسد و … شکل حکومت در سوریه آینده، به حل و فصل نزدیک‌تر است.
آندری کورتونوف، مدیرکل شورای امور بین‌الملل روسیه به الجزیره گفته: «هیچ نشانه‌ای از کاهش شکاف در مواضع دمشق و مخالفان وجود ندارد، با این حال، باز نگه داشتن مسیر ژنو و تا حد امکان فعال نگه داشتن آن مهم است. زمان تدوین قانون اساسی دیر یا زود فرا خواهد رسید.»
فقدان تعامل جدی دولت اسد، شکاف در میان مخالفان، و عدم حضور سهامداران کلیدی و مقامات رسمی بر سر میز مذاکره در ژنو، اعتبار کمیته و اثربخشی آن را تضعیف کرده است.
خلیفه گفته: «سازمان ملل متحد همچنان به پیشنهاد یک قالب سنتی و دوجانبه از مذاکرات، یعنی مذاکره میان دولت و مخالفان ادامه می‌دهد که پیچیدگی موجود در میدان را منعکس نمی‌کند. آنها باید هم در مورد مسائل و هم در زمینه نمایندگی دیدگاه خود را گسترش دهند.»
در دو سال گذشته، درگیری نظامی روی زمین تا حد زیادی متوقف شده است و سوریه را بین چهار واحد اصلی تقسیم کرده است. از یک طرف رژیم بشار اسد که کنترل بیش از ۷۰ درصد از خاک کشور را به دست گرفته است و در طرف دیگر مخالفان رژیم با حضور نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها (SDF) در شمال شرق، گروه سابقا وابسته به القاعده به نام هیات تحریر الشام (HTS) در ادلب و شمال غرب، و گروه های شورشی مورد حمایت ترکیه که بخش‌هایی از قلمرو در امتداد مرز شمال غربی سوریه با ترکیه را کنترل می کنند.
با این حال، تحریر الشام، گروهی که توسط سازمان ملل به عنوان تروریست فهرست شده است، و کردها، که ترکیه آنها را به دلیل ارتباط با پ‌ک‌ک گروه تروریستی می‌داند، خارج از کمیته قانون اساسی باقی مانده‌اند.
بازگشت اسد به گروه اعراب؟
به نظر می رسد رژیم سوریه معتقد است که زمان به نفع اوست. ۱۱ سال پس از درگیری، تغییر رژیم در سوریه همچنان مبهم است و ایده عادی سازی احتمالی روابط با اسد در حال به دست آوردن اجماع در میان برخی از رهبران عرب است.
اسد هفته گذشته به امارات متحده عربی سفر کرد؛ اولین کشور عربی که در سال ۲۰۱۸ سفارت خود را در دمشق بازگشایی کرد.
پس از سرکوب خونین اعتراضات مدنی توسط اسد در سال ۲۰۱۱، اکثر کشورهای عربی تصمیم به حمایت از مخالفان گرفتند. آنها سوریه را از اتحادیه عرب اخراج کردند. با این حال، با توجه به اینکه دولت اکنون بر اکثر مناطق کشور کنترل دارد و مخالفان به دلیل جنگ داخلی ضعیف شده‌اند، کشورهای عربی شروع به تجدید نظر در موضع خود کرده‌اند.
در حالی که پذیرش مجدد اسد در اتحادیه عرب ممکن است زود باشد، و رهبران عرب ممکن است هنوز از سرپیچی از موضع ایالات متحده در مورد سوریه هراس داشته باشند، سفر اسد به خلیج فارس خبر خوبی برای مخالفان نیست.
یکی از اعضای اپوزیسیون کمیته قانون اساسی به الجزیره گفت: «ما نه تعجب می‌کنیم و نه خوشحالیم، اما امارات کشوری نیست که از آن انتظار حمایت از تلاش‌ها و اصول دموکراتیک داشته باشیم.»
ترس‌های بشردوستانه
حمایت نظامی روسیه بخش بزرگی از دلایلی بود که اسد توانست در سوریه باقی بماند. تا کنون، جنگ در اوکراین بر توانایی مسکو برای حفظ حضور نظامی و سیاسی خود در سوریه تأثیری نداشته است.
با این حال، اگر تهاجم به اوکراین طولانی شود، وضعیت ممکن است تغییر کند.
جنگ در اوکراین و تشدید خصومت بین روسیه و غرب این نگرانی را ایجاد کرده است که مسکو ممکن است در دور بعدی مذاکرات سوریه که بر وضعیت گذرگاه‌های مرزی سوریه متمرکز است، نقش یک خرابکار را ایفا کند. روسیه ممکن است تلاش کند تنها گذرگاه مرزی را برای کمک‌های بشردوستانه ببندد و این بر میلیون‌ها سوری تأثیر خواهد گذاشت،
هر ماه حدود هزار کامیون سازمان ملل با مواد غذایی و دارو از گذرگاه باب الحوا بین ترکیه و سوریه عبور می کنند که تنها راه نجات برای حدود سه میلیون سوری در منطقه ادلب است که خارج از کنترل دمشق است.
هرگونه مانعی برای این جریان کمک‌ها ممکن است بحران انسانی وخیم را بدتر کند. بر اساس گزارش سازمان ملل، ۹۰ درصد از مردم سوریه در فقر زندگی می کنند، ۱۲ میلیون نفر در ناامنی غذایی و تقریبا ۱۴،۶ میلیون نفر به کمک های بشردوستانه نیاز دارند.
پائولو پینیرو، رئیس کمیسیون تحقیق سوریه سازمان ملل گفته: «این جمعیت در حال تحمل فقر شدید هستند. سوری‌ها بین طرف‌های متخاصم گرفتار شده اند و توسط بازیگران مسلح سرکوب و استثمار می شوند.»