بر اساس گزارش رسانه‌ها و سازمان‌های اطلاعاتی غربی، روسیه نزدیک به ۱۵۰ هزار نیرو در مرزهای اوکراین همراه با تجهیزات نظامی سبک و سنگین حاضر کرده و هر لحظه ممکن است حمله جدیدی به مرزهای این کشور را آغاز کند. رئیس جمهوری ایالات متحده گفته که ولادیمیر پوتین تصمیم به حمله گرفته است. کشورهای غربی تحت هدایت ایالات متحده آمریکا به روسیه هشدار داده اند که حمله به اوکراین با تحریم‌های شدید مواجه خواهد شد. آنها قول کمک تجهیزاتی به کی‌یف داده اند و شماری نیرو به کشورهای عضو سازمان پیمان نظامی آتلانتیک شمالی (ناتو) در شرق اروپا و نزدیک به اوکراین اعزام کرده اند. روسیه قصد حمله را تکذیب کرده اما به غرب اخطار داده که نباید با گسترش ناتو به کشوری همچون اوکراین، نیروهایش را به مرزهای روسیه بیاورد. ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه می‌گوید به دنبال تأمین امنیت روسیه در برابر گسترش حوزه نفوذ غرب است. او استقلال دو منطقه در دونباس ــ لوهانسک و دونتسک ــ را که پس از رویدادهای ۲۰۱۴ اعلام استقلال کردند به رسمیت شناخت.
ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، دوشنبه شب ۲ اسفند / ۲۱ فوریه پس از به‌رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک، دو منطقه در دونباس واقع در شرق اوکراین، دستور استقرار نیروهای روسی در این منطقه را صادر کرد و بحران اوکراین را شدت بخشید.
پوتین در یک سخنرانی تلویزیونی پس از نشست شورای امنیت روسیه که در آن اعضای دولت صحبت کردند، جمهوری‌های خودخوانده دونباس را به‌رسمیت شناخت. او همچنین «قراردادهای دوستی و کمک متقابل» را با دو جمهوری دونتسک و لوهانسک امضا کرد. پیش از آن، رهبران این دو جمهوری خودخوانده از پوتین خواسته بودند استقلال آنها را به‌رسمیت بشناسد.
جدایی‌طلبان مورد حمایت روسیه در مناطق دونتسک و لوهانسک اوکراین – که مجموعاً به نام دونباس شناخته می‌شوند – در سال ۲۰۱۴ از کنترل دولت اوکراین خارج شدند و خود را «جمهوری‌های مردمی» مستقل اعلام کردند.
ولادیمیر پوتین همچنین خواستار «توقف فوری عملیات نظامی» اوکراین در دونباس شد و از تمایل کی‌یف برای تداوم درگیری در شرق اوکراین ابراز تأسف کرد.
کرملین اعلام کرد پوتین پیشتر در تماس تلفنی با رهبران آلمان و فرانسه تصمیم خود را اعلام کرده بود.
پوتین در سخنرانی خود شرق اوکراین را سرزمین باستانی روسیه خواند و به دوران امپراتوری عثمانی و تنش‌های اخیر بر سر گسترش ناتو به سمت شرق پرداخت. درخواست‌های او مبنی بر این‌که اوکراین از هدف بلندمدت خود برای پیوستن به ناتو صرف‌نظر کند، بارها از سوی کی‌یف و اعضای ناتو رد شده است.
رئیس جمهوری روسیه تأکید کرد که در صورت عملیات نظامی اوکراین در شرق این کشور، تمام مسئولیت ادامه خونریزی برعهده کی‌یف خواهد بود.
رویترز به‌نقل از یک شاهد عینی نوشته است، پس از این‌که پوتین مناطق جدایی‌طلب اوکراین را به‌رسمیت شناخت و دستور استقرار نیروهای روسی برای «حفاظت از صلح» را صادر کرد، تانک‌ها و سایر تجهیزات نظامی را دیده که در شهر دونتسک تحت کنترل جدایی‌طلبان حرکت می‌کردند.
رویترز افزوده است حدود پنج تانک در ستونی در اطراف دونتسک و دو تانک دیگر در بخشی دیگر از شهر مشاهده شده است اما هیچ نشانی روی آنها دیده نمی‌شد.
واکنش‌ها به تصمیم پوتین
تصمیم پوتین در به‌رسمیت شناختن استقلال دونتسک و لوهانسک با واکنش‌های گسترده بین‌المللی روبه‌رو شد.
اوکراین
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین که با جو بایدن، رئیس جمهوری آمریکا تماس گرفت، روسیه را متهم به شکست مذاکرات صلح کرد و تصمیم پوتین را نقض حاکمیت کشورش خواند.
زلنسکی گفت انتظار «حمایت روشن» غرب را دارد، اما خاطرنشان کرد که هنوز دلیلی برای واهمه از این وضعیت وجود ندارد.
رئیس‌جمهوری اوکراین صبح سه‌شنبه ۳ اسفند / ۲۲ فوریه در یک سخنرانی تلویزیونی مسکو را به تضعیف تلاش‌های دیپلماتیک برای حل و فصل جنگ با جدایی‌طلبان در دونباس متهم کرد و گفت به‌رسمیت شناختن جمهوری‌های دونتسک و لوهانسک نقض توافق‌های مذاکره‌شده در مینسک است.
او نیز به‌نوبه خود گفت «تمام مسئولیت پیامدهای این تصمیم‌ها برعهده رهبری سیاسی روسیه است».
آلمان
آلمان پروژه خط انتقال گاز نورد استریم ۲ را موقتاً متوقف کرد.
اولاف شولتس، صدراعظم آلمان در نشستی خبری در برلین تصمیم به تعلیق پروژه را علنی کرد: «ما باید موقعیت را به ویژه در مورد نورد استریم ۲ از نو ارزیابی کنیم». او افزود که وزارت اقتصاد آلمان در پرتوی اقدامات اخیر روسیه فرآیند مجوزگیری این پروژه را مجدداً بررسی خواهند کرد.
شولتس پیشتر دوشنبه شب با ولادیمیر پوتین تلفنی صحبت کرد و تصمیم او در به‌رسمیت شناختن دونتسک و لوهانسک را محکوم کرد.
دفتر صدراعظم آلمان در بیانیه‌ای گفت:
«چنین اقدامی کاملاً با توافق‌نامه مینسک برای حل مسالمت‌آمیز مناقشه در شرق اوکراین مغایرت دارد و نقض یک‌جانبه این توافق‌ها از سوی روسیه است.»
بر اساس این بیانیه، شولتس از پوتین خواست هر چه زودتر تنش‌ها را کاهش دهد و نیروهای عظیم خود را از مرز با اوکراین عقب براند. او تأکید کرد که اکنون رعایت آتش‌بس در شرق اوکراین و کاهش تنش اهمیت ویژه‌ای دارد.
به‌گفته دفتر صدراعظم آلمان، شولتس در حال رایزنی با نزدیکترین شرکای خود از جمله همتایان فرانسوی و اوکراینی است.
کریستیان لیندنر، وزیر دارایی آلمان نیز در اظهارنظری گفت پوتین با زیر پا گذاشتن قوانین بین‌المللی خود را منزوی می‌کند. او این اقدام پوتین را عاملی برای نزدیک شدن بیشتر ناتو و اتحادیه اروپا دانست.
دبیرکل سازمان ملل
استفان دوجاریک، سخنگوی دبیر کل سازمان ملل متحد تصمیم فدراسیون روسیه را نقض تمامیت ارضی و حاکمیت اوکراین و مغایر با اصول منشور سازمان ملل دانست و گفت سازمان ملل در راستای قطع‌نامه‌های مجمع عمومی، به‌طور کامل از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی اوکراین در داخل مرزهای شناخته‌شده بین‌المللی آن حمایت می‌کند.
ایران
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی با بیان این‌که ایران از نزدیک تحولات اوکراین را زیر نظر دارد، از همه طرف‌ها خواست تا موضوع را از طریق گفت‌وگو حل کنند و از هرگونه اقدامی که تنش را افزایش دهد، خودداری کنند.
او گفت:
«متأسفانه مداخله ناتو و اقدامات تحریک‌آمیز به‌رهبری آمریکا شرایط را در منطقه پیچیده‌تر کرده است.»
آمریکا
آمریکا تحریم‌های مالی علیه مناطق شورشی را اعلام کرد و هشدار داد که در صورت لزوم اقدامات بیشتری انجام خواهد داد.
کاخ سفید اعلام کرد، جو بایدن تصمیم پوتین در به‌رسمیت شناختن استقلال مناطق شرقی اوکراین را به‌شدت محکوم کرد و به ولودیمیر زلنسکی، همتای اوکراینی خود گفت:
«ایالات متحده به سرعت و قاطعانه، در هماهنگی با متحدان و شرکای خود به تجاوز بیش از پیش روسیه به اوکراین پاسخ خواهد داد.»
جن ساکی، سخنگوی کاخ سفید نیز در اظهارنظری گفت ایالات متحده «پیش‌بینی چنین اقدامی از سوی روسیه را داشت» و «آماده پاسخ فوری است».
ساکی گفت:
«رئیس‌جمهوری به‌زودی یک فرمان اجرایی صادر خواهد کرد که براساس آن سرمایه‌گذاری، تجارت، و تأمین مالی جدید توسط افراد آمریکایی در مناطق جدایی‌طلب ممنوع خواهد شد.»
جن ساکی همچنین تأکید کرد:
«این اقدامات جدا از اقدامات اقتصادی سریع و شدیدی است که ما در هماهنگی با متحدان و شرکای خود در صورت تهاجم بیشتر روسیه به اوکراین آماده کرده‌ایم.»
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز گفت:
«حمایت ایالات متحده از حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین و همچنین از دولت و مردم این کشور تزلزل‌ناپذیر است.»
لیندا توماس گرینفیلد، سفیر ایالات متحده در سازمان ملل، در نشست اضطراری شورای امنیت گفت به‌رسمیت شناختن استقلال مناطق شرقی اوکراین از سوی مسکو بخشی از تلاش این کشور در ایجاد بهانه برای تهاجم به اوکراین است.
او شامگاه دوشنبه پس از نشست شورای امنیت به خبرنگاران گفت:
«فردا (سه‌شنبه) ایالات متحده روسیه را به دلیل نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین تحریم خواهد کرد.»
توماس گرینفیلد با اشاره به توافق‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ که هدف آنها پایان دادن به درگیری‌ها بود، گفت:
«پوتین توافق مینسک را پاره کرده است.»
اتحادیه اروپا
جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز سه‌شنبه اجرای نخستین تحریم‌ها علیه روسیه را اعلام کرد.
بورل گفت اتحادیه اروپا بعدازظهر سه‌شنبه درباره اولین تحریم‌ها علیه روسیه تصمیم‌گیری خواهد کرد. او در پاریس گفت وزیران خارجه اتحادیه اروپا درباره دامنه تحریم‌ها تصمیم خواهند گرفت. او اطمینان داد که چنین تصمیمی با اتفاق آرا خواهد بود.
اورزولا فون درلاین، رئیس کمیسیون اروپا به‌رسمیت شناختن دو منطقه جدایی‌طلب اوکراین را نقض آشکار قوانین بین‌المللی، تمامیت ارضی اوکراین و توافق‌نامه مینسک دانست و گفت:
«اتحادیه اروپا و شرکای آن با اتحاد، قاطعیت و همچنین با همبستگی با اوکراین واکنش نشان خواهند داد.»
شارل میشل، رئیس شورای اتحادیه اروپا نیز بر «همبستگی کامل» اتحادیه اروپا با اوکراین تأکید کرد و در توئیتر نوشت:
«اتحادیه اروپا محکم در کنار شما ایستاده و از تمامیت ارضی اوکراین حمایت کامل می‌کند. این اقدام روسیه حمله به قوانین بین‌المللی و نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین است.»
چین
پکن، از نزدیکترین متحدان روسیه، از تصمیم پوتین طرفداری نکرد اما از همه طرف‌ها خواست تا «از هر اقدامی که ممکن است به تنش دامن بزند خودداری کنند».
وانگ یی، وزیر امور خارجه چین روز سه‌شنبه در گفت‌وگو با آنتونی بلینکن، همتای آمریکایی خود تشدید تنش‌ها را به عدم اجرای توافق‌های مینسک مربوط دانست و گفت:
«آخرین تغییرات به عدم اجرای توافق‌های مینسک در سال ۲۰۱۵ مربوط می‌شود که نقشه راهی برای ادغام مجدد صلح‌آمیز مناطق جداشده دونباس ارائه می‌دهد.»
وانگ یی گفت موضع پکن در مورد موضوع اوکراین ثابت است:
«نگرانی‌های امنیتی مشروع هر کشوری باید مورد احترام قرار گیرد و اصول منشور سازمان ملل باید رعایت شود.»
او از همه طرف‌های درگیر خواست تا «اهمیت اجرای اصل تقسیم‌ناپذیری امنیت را درک کنند، اوضاع را تسهیل کنند و اختلاف‌ها را از طریق گفت‌وگو و مذاکره حل کنند».
ژانگ جون، سفیر چین در سازمان ملل نیز در شورای امنیت سازمان ملل گفت:
«وضعیت کنونی در اوکراین نتیجه بسیاری از عوامل پیچیده است.»
بریتانیا
بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا، با بیان این‌که پوتین قوانین بین‌المللی و حاکمیت اوکراین را نقض کرده است از بسته تحریم‌های بین‌المللی خبر داد و گفت:
«تحریم‌های ما ضربه سختی به روسیه خواهد زد. پوتین در صورت حمله به اوکراین متوجه خواهد شد که اشتباه محاسباتی کرده است. به‌نظر می‌رسد روسیه در حال برنامه‌ریزی یک حمله تمام‌عیار است. من فکر می‌کنم فاجعه وضعیت کنونی این است که پوتین را مشاوران همفکر او احاطه کرده‌اند و به او می‌گویند اوکراین یک کشور واقعی نیست.»
لیز تراس، وزیر امور خارجه بریتانیا نیز اقدام روسیه را نشان‌دهنده پایان فرایند صلح مینسک و نقض منشور سازمان ملل خواند و گفت:
«ما اجازه نخواهیم داد که نقض تعهدات بین‌المللی روسیه بدون مجازات بماند.»
فرانسه
امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه گفت:
«روسیه با به‌رسمیت شناختن مناطق جدایی‌طلب در شرق اوکراین، تعهدات خود را زیر پا گذاشته و حاکمیت اوکراین را تضعیف کرده است. من این تصمیم را محکوم می‌کنم.»
مکرون خواستار تشکیل جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل درباره وضعیت کنونی اوکراین و تحریم‌های اروپا علیه روسیه شد.
ناتو
ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو نیز تصمیم روسیه را محکوم کرد و گفت:
«این اقدام حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین را تضعیف می‌کند، تلاش‌ها برای حل مناقشه را کاهش می‌دهد و توافق مینسک را که روسیه یکی از طرف‌های آن است، نقض می‌کند.»
لهستان
ماتئوش موراویسکی، نخست‌وزیر لهستان در این‌باره گفت:
«تصمیم به رسمیت شناختن “جمهوری‌های” خودخوانده، رد نهایی گفت‌وگو و نقض آشکار قوانین بین‌المللی است. این یک اقدام تجاوزکارانه علیه اوکراین است که باید با واکنشی صریح در قالب تحریم‌های فوری روبه‌رو شود.»
ترکیه
وزارت امور خارجه ترکیه در آنکارا اعلام کرد که تصمیم فدراسیون روسیه غیرقابل قبول است:
«این نشان‌دهنده نقض آشکار وحدت سیاسی و تمامیت ارضی اوکراین است. آنکارا از همه طرف‌های درگیر می‌خواهد تا به قوانین بین‌المللی پایبند باشند.»
وزارت خارجه ترکیه با توجه به آخرین تحولات منطقه از شهروندان خود خواست تا مناطق شرقی اوکراین را ترک کنند و در صورت لزوم با سفارت ترکیه در کی‌یف تماس بگیرند.
ژاپن
فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن گفت اقدامات روسیه نقض حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین است و قابل تحمل نیست. او افزود:
«در صورت وقوع تهاجم، ما با هماهنگی با گروه ۷ و جامعه بین‌الملل و نظارت دقیق بر وضعیت، واکنش قوی از جمله تحریم‌ها را هماهنگ خواهیم کرد.»
هند
تی‌اس تیرومورتی، سفیر هند در سازمان ملل متحد از همه طرف‌ها خواست تا در برابر تنش‌های فزاینده «خویشتن‌داری» نشان دهند. او گفت:
«اولویت فوری تنش‌زدایی با در نظر گرفتن منافع مشروع امنیتی همه کشورها و با هدف تأمین صلح و ثبات بلندمدت در منطقه و فراتر از آن است.»
استرالیا
اسکات موریسون، نخست‌وزیر استرالیا ادعاهای پوتین مبنی بر این‌که نیروهای اعزامی به شرق اوکراین نیروهای «حافظ صلح» هستند را «بیهوده» خواند و گفت:
«ما نمی‌توانیم تهدیدهای خشونت‌آمیز برای استفاده از موقعیت‌های برتر یک ملت بر دیگر ملت‌ها را بپذیریم. این نظم جهانی صلح‌آمیز نیست و بنابراین مهم است که کشورهای همفکری که این نوع رفتارها را محکوم می‌کنند، کنار هم بمانند.»
سوریه
فیصل المقداد، وزیر امور خارجه سوریه از روسیه حمایت کرد و به روسیه قول حمایت داد. به گزارش «سانا» خبرگزاری دولتی سوریه، المقداد در نشستی در مسکو گفت سوریه با روسیه همکاری خواهد کرد و روسیه «مهم‌ترین متحد» دمشق در جنگ داخلی این کشور است.
در همین حال، واسیلی نبنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل متحد، به قدرت‌های غربی هشدار داد که «دوباره فکر کنند» و اوضاع را بدتر نکنند.
در چنین وضعیتی نفت به بالاترین سطح قیمت خود در هفت ساله اخیر جهش کرد، قیمت ارزهای باثبات مانند ین افزایش یافت و سهام جهانی سقوط کرد. همزمان با تصمیم پوتین، از ارزش روبل نیز کاسته شد و به ۸۰ روبل در برابر هر دلار رسید. شاخص کل بورس مسکو هم از سه هزار و ۴۵۰ واحد در ابتدای روز دوشنبه به سه هزار و ۲۸ واحد در انتهای این روز سقوط کرد.
تنش‌ها بین روسیه و کشورهای غربی پس از هفته‌ها اتهام ایالات متحده مبنی بر اعزام ۱۵۰ هزار سرباز روسی به نزدیکی مرزهای اوکراین به‌منظور تهاجم به این کشور، تشدید شده است. روسیه این اتهام را رد کرده و غرب را به هیستری متهم می‌کند.