سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای که شامگاه دوشنبه ۷ فوریه / ۱۸ بهمن منتشر شد نظام بهداشت و درمان ۱۹۲ کشور را از نوامبر تا دسامبر ۲۰۲۱ بررسی کرده است؛ دوره‌ای که در بسیاری از کشورها با شیوع سویه اومیکرون و تشدید فشار بر بیمارستان‌ها مصادف شد.
نتایج این بررسی نشان می‌دهد خدمات بهداشتی و درمانی در همه مناطق و کشورها با هر سطح از درآمد، همچنان «به شدت» تحت تأثیر همه‌گیری قرار دارد و ارائه این خدمات از اوایل سال ۲۰۲۱، زمانی که بررسی قبلی انجام شد، بهبود ناچیزی داشته یا اصلاً پیشرفتی نکرده است.
سازمان بهداشت جهانی در این بیانیه تأکید کرد:
«نتایج این بررسی اهمیت اقدام فوری برای رسیدگی به چالش‌های عمده نظام سلامت، بازیابی خدمات و کاهش تأثیر همه‌گیری کووید۱۹ را نشان می‌دهد.»
در این بیانیه آمده است:
«اختلال‌های مداوم در ارائه خدمات بهداشتی ضروری در بیش از ۹۰ درصد از کشورهای مورد بررسی گزارش شده است. کشورها اختلالاتی را در ارائه خدمات برای تمام حوزه‌های بهداشتی اصلی از جمله سلامت جنسی، تولید مثل، سلامت مادر، نوزاد، کودک و نوجوان، ایمن‌سازی، تغذیه، رسیدگی‌‌های مراقبتی سرطان، اختلالات روانی، عصبی و مصرف مواد مخدر، اچ‌آی‌وی، هپاتیت، سل، مالاریا، بیماری‌های استواییِ نادیده‌گرفته‌شده و مراقبت از سالمندان گزارش کردند. به‌علاوه، حتی باوجود افزایش واکسیناسیون کووید۱۹، خدمات ایمن‌سازی معمول (از جمله برنامه‌های واکسیناسیون) در بسیاری از کشورهای جهان مختل شده است».
برمبنای گزارش بهداشت جهانی در بیش از نیمی از کشورها، بسیاری از مردم هنوز قادر به دسترسی به مراقبت در سطوح اولیه نیستند. ۳۶ درصد از کشورها اختلال در مراقبت‌های اورژانسی، شامل آمبولانس و خدمات اورژانسی را گزارش کرده‌اند که در مقایسه با رقم ۲۹ درصد در گزارش قبلی، بدتر شده است. خدمات ۲۴ ساعته اورژانس در ۳۲ درصد کشورها و جراحی‌های اورژانسی در ۲۳ درصد کشورها با اختلال مواجه شده است.
عمل‌های انتخابی مانند تعویض مفصل ران و زانو هم در ۵۹ درصد کشورها مختل شده که می‌تواند با ادامه همه‌گیری، پیامدهای زیادی بر سلامت و رفاه شهروندان داشته باشد. نیمی از کشورهای مورد بررسی نیز اختلال در مراقبت‌های توانبخشی و مراقبت‌های تسکینی را گزارش کرده‌اند.
سازمان بهداشت جهانی می‌گوید موانع عمده برای بهبود این وضعیت، به مشکلات نظام بهداشت و درمان کشورها مربوط می‌شود «که از قبل وجود داشته‌اند» اما به‌واسطه همه‌گیری و همچنین «کاهش تقاضا» برای خدمات مراقبتی در دوران کرونا، تشدید شده‌اند.
در ادامه این گزارش سازمان بهداشت جهانی به وضعیت فعلی کشورها در دسترسی به تجهیزات و منابع انسانی پرداخته است:
«در حالی‌که کشورها با چالش حفظ خدمات بهداشتی ضروری مواجه‌اند، ۹۲ درصد از آن‌ها اعلام کرده‌اند که برای افزایش دسترسی به تجهیزات لازم کووید۱۹ از جمله برای تشخیص این بیماری، درمان، واکسن‌ها و تجهیزات حفاظت فردی (PPE) همچنان در تنگنا قرار دارند».
با این‌وجود، گزارش بهداشت جهانی نشان می‌دهد بزرگترین مشکل نظام بهداشت و درمان کشورها به نیروی کار مربوط می‌شود که احتمالاً ناشی از خستگی و فرسودگی کارکنان درمانی، ابتلای آن‌ها به کووید۱۹ یا ترک کار است. ۵۶ درصد از کشورها اعلام کرده‌اند در تأمین نیروی انسانی برای تشخیص و آزمایش کرونا با چالش مواجه‌اند. این مسئله در مورد مراقبت و درمان کووید۱۹ به ۶۴ درصد می‌رسد. ۳۶ درصد کشورها هم برای توزیع و استفاده از تجهیزات حفاظت فردی با مشکل مواجه‌اند.
در سوی مقابل نیز بیشترین مشکلات درباره استقبال از واکسیناسیون و مسئله عدم پذیرش واکسن در جامعه و همچنین دسترسی و مقرون به‌صرفه بودن هزینه‌های درمان کووید۱۹ گزارش شده است. ۵۸ درصد کشورها با مشکلات ذکرشده مواجه‌اند.
ایران نیز از جمله کشورهایی‌ست که با کمبود نیروی درمانی مواجه است با این‌حال وزارت بهداشت از استخدام پرستارانی که تحت قراردادهای ۸۹ روزه در معرض استثمار قرار دارند، خودداری می‌کند. به گفته محمد شریفی مقدم، دبیر کل خانه پرستار، ایران یکی از بالاترین آمارهای مرگ پرستاران در دوران همه‌گیری کرونا را دارد و تنها در یک‌سال گذشته بالغ بر ۲ هزار پرستار از کشور مهاجرت کرده‌اند.