پلیس سه‌شنبه شب ۱۴ دی / ۴ ژانویه از گاز اشک‌آور و نارنجک‌های گیج‌کننده برای بیرون راندن صدها معترض از میدان اصلی آلماتی، بزرگترین شهر کازاخستان استفاده کرد و درگیری‌ها از صبح چهارشنبه ۱۵ دی / ۵ ژانویه از سر گرفته شد.
این اعتراضات چهره جمهوری شوروی سابق را به‌عنوان کشوری با ثبات سیاسی و به‌شدت تحت کنترل، متزلزل کرد. کازاخستان از همین ثبات برای جذب صدها میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی در صنایع نفت و فلزات خود در طی سه دهه استقلال بهره برده است.
در پی اعتراضات سه‌شنبه شب قاسم جومارت توکایف، رئیس جمهوری قزاقستان در آلماتی به‌مدت دو هفته وضعیت فوق‌العاده اعلام کرد. وزارت کشور قزاقستان نیز اعلام کرد بیش از ۲۰۰ نفر از تظاهرکنندگان بازداشت و ده‌ها نفر زخمی شده‌اند. همچنین گفته شد که ۹۵ مأمور پلیس در این اعتراضات مجروح شدند.
افزون بر آلماتی، ساختمان‌های دولتی در شهرهای جنوبی شیمکنت و تاراز نیز در یک شبانه‌روز گذشته مورد حمله قرار گرفتند.
پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده، دولت کازاخستان نیز استعفا کرد و دفتر رئیس جمهوری این کشور بامداد چهارشنبه خبر داد که توکایف، علی‌خان اسماعیلوف را به‌عنوان سرپرست نخست‌وزیری منصوب کرده است. اسماعیلوف پیش از این معاون اول نخست‌وزیر بود.
توکایف در صحبت با اعضای کابینه موقت به آن‌ها و فرمانداران محلی دستور داد تا بر قیمت گاز مایع (LPG) به‌مدت شش ماه نظارت کنند و این نظارت را بر قیمت بنزین، گازوئیل و سایر کالاهای اساسی گسترش دهند و مانع از افزایش قیمت خدمات عمومی در این شش ماه شوند.
او همچنین به دولت دستور داد تا قانون ورشکستگی شخصی را تدوین کند و قیمت خدمات آب و برق و یارانه پرداخت کرایه را برای خانواده‌های فقیر در نظر بگیرد.
قاسم جومارت توکایف گفت:
«پس از اعلام وضعیت فوق‌العاده که شامل منع رفت و آمد و محدودیت تردد می‌شود، وضعیت در شهرها و شهرستان‌های ناآرام بهتر شده است.»
توکایف افزون بر تعیین سرپرست نخست‌وزیری، معاون اول جدید کمیته امنیت ملی را نیز منصوب کرد که جایگزین صمت آبیش، برادرزاده نورسلطان نظربایف، رئیس‌جمهوری قدرتمند سابق شد.
نظربایف ۸۱ ساله تقریباً ۳۰ سال کشور را اداره می‌کرد تا این‌که در سال ۲۰۱۹ به‌طور ناگهانی کنار کشید و از توکایف به‌عنوان جانشین خود حمایت کرد. نظربایف به‌عنوان رئیس شورای امنیت اختیارات گسترده‌ای را حفظ کرده است. او اما نشست این شورا را تشکیل نداده و در مورد خشونت‌های این هفته اظهارنظری نکرده است.
تظاهرات اعتراضی از یکشنبه ۱۲ دی / ۲ ژانویه، یک روز پس از دو برابر شدن قیمت سوخت گاز مایع در ژانائوزین، مرکز صنعت نفت در استان غربی مانگیستائو آغاز شد.
بسیاری از مردم کازاخستان به‌دلیل گرانی مجبور شده‌اند سوخت خودروهای خود را به گاز مایع تبدیل کنند. با این حال قیمت سوخت گاز مایع خودروها از ابتدای سال جاری میلادی ۱۲۰ تنگه (واحد پول کازاخستان، معادل ۰,۲۷ دلار) در هر لیتر افزایش یافت. این افزایش قیمت خشم مردم را برانگیخت.
توکایف گفته است که تحریک‌کنندگان داخلی و خارجی پشت خشونت‌ها هستند.
بخیتجان ساگینتایف، شهردار آلماتی خطاب به ساکنان این شهر گفت اوضاع تحت کنترل است و نیروهای امنیتی در حال بازداشت «محرکان و افراطی‌ها» هستند.
واژهٔ قزاقستان از دو بخش «قزاق» و پسوند فارسی «ستان» تشکیل شده‌است، که به معنای «سرزمین قزاق‌ها» است. واژه قزاق نیز خود به معنی «کوچنده» و از ریشه ترکی «قَز» است که معنای کوچیدن می‌دهد و به زندگی کوچ‌نشینی قزاق‌ها اشاره دارد.[۵]
reza / 06 January 2022