نظارت بر تأسیسات شرکت تکنولوژی سانتریفیوژ ایران (تسا) در کرج از موضوعات مورد اختلاف ایران و آژانس بین‌المللی انرژیِ اتمی است. پس از حمله به این تأسیسات در تیرماه گذشته، مقام‌های جمهوری اسلامی حافظه دوربین‌های این مجتمع را در اختیار آژانس قرار نداده‌اند. همچنین دوربین‌هایی که در این حمله آسیب دیدند با تجهیزات جدید جایگزین نشده است.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی سه‌شنبه ۲۳ آذر درباره توافق بین ایران و آژانس در مورد نصب دوربین در مجتمع کرج گفت:
«کرج و سایر مواردی که در برجام بوده خارج از پادمان است، اگر که برجام یک معاهده بوده، طرفین تعهداتی داشتند وقتی آن‌ها به تعهداتشان عمل نکرده و تحریم‌های ظالمانه غیرقانونی شدید را علیه ایران اعمال کردند، دلیلی ندارد که برای اجزای تعهدات برجامی بر ما فشار بیاورند، ما در چارچوب پادمان و ان‌پی‌تی اقدام می‌کنیم و هیچ چیزی غیر از آن را قبول نمی‌کنیم.»
اسلامی افزود:
«موارد ادعایی مواردی است که در برجام بسته شده است و اگر قرار است برجام عملیاتی شود همه طرف‌ها باید به تعهداتشان عمل کنند. نمی‌شود بخشی که مربوط به ایران است صد در صد متعهد باشد ولی طرف‌های مقابل هیچ کدام از تعهداتشان را انجام ندهند.»
بهروز کمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران نیز در چهارم آذر گفته بود که در تأسیسات هسته‌ای کرج، ایران مواد هسته‌ای ندارد و در آن‌جا فقط در حال ساختن سانتریفیوژ است، به همین دلیل مشمول نظارت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نمی‌شود.
دولت ایران که می‌گوید در این مرکز سانتریفوژ تولید می‌کند، پیش از این اعلام کرده بود چون به این مرکز حمله خرابکارانه شده و تحقیقات امنیتی درباره این حمله در جریان است، از ورود بازرسان آژانس برای تعویض کارت حافظه دوربین‌های این تأسیسات، جلوگیری می‌کند.
حمله به تأسیسات تسا دوم تیرماه سال جاری رخ داد. بنا بر اطلاعات منتشرشده، این حمله با استفاده از پهپاد صورت گرفت و خسارت قابل توجهی به سوله اصلی تولید قطعات حساس ماشین‌های پیشرفته غنی‌سازی اورانیوم وارد شد.
ایران پس از این حمله که ابتدا آن را حادثه و سپس خرابکاری اسرائیل خواند، دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تعلیق کرد. کاظم غریب‌آبادی، نماینده وقت ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین گفته بود:
«از آن‌جا که تحقیقات امنیتی و قضایی در مورد مجتمع تسای کرج همچنان ادامه دارد، تجهیزات نظارتی این مجتمع در زمره تجهیزات تحت سرویس فنی قرار نمی‌گیرند.»
محمد اسلامی روز سه‌شنبه در این‌باره افزود:
«گفت‌وگوهایی که با گروسی (مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی) کردیم همان بحث کرج است که در حال گفت‌وگو هستیم و هنوز به انتها نرسیده و بیشتر در چارچوب فشار سیاسی و عملیات روانی حداکثری است تا منطق و ضوابط.»
در سفر اخیر رافائل گروسی به تهران که قبل از دور هفتم مذاکرات احیای برجام در وین انجام شد، او تلاش کرد ایران را مجاب کند تا دوباره به آژانس دسترسی لازم را بدهند اما ناموفق بود. مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی این ناکامی را در جلسه فصلی شورای حکام آژانس اعلام کرد و گفت که سفرش به تهران بی‌نتیجه بوده است.
محمد اسلامی درباره همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت:
«روابط ما با آژانس باید براساس اساسنامه، قوانین، پادمان و ان‌پی‌تی باشد. متأثر از همین ضوابط و قوانین در تعامل هستیم و آژانس بر فعالیت‌های ما نظارت دارد. آ‌ن‌چه در رسانه‌ها منتشر می‌شود مربوط به عملیات روانی و مسائل سیاسی جریان مقابل است.»
آینده مذاکرات احیای برجام مبهم‌تر می‌شود
جمهوری اسلامی در حالی چنین رویکردهای متناقضی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در پیش گرفته است که موفقیت مذاکرات احیای برجام نیز همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
طرف‌های برجام می‌گویند ایران با ارائه پیشنهادهای جدید خود در مذاکرات احیای برجام، توافق‌های قبلی را نقض کرده است، علی بهادری سخنگوی دولت سه‌شنبه ۲۳ آذر گفت:
«همه پیشنهادهای تیم مذاکره‌کننده ما در چارچوب مذکرات قبلی است. ایران کشوری نبود که از توافق قبلی خارج شد. همه اقدامات و پیشنهادها در چارچوب همان مذاکرات قبلی است هدف‌گیری مشخص آن هم لغو همه تحریم‌هاست.»
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا نیز روز سه‌شنبه اعلام کرد با افزایش احتمال شکست مذاکرات احیای برجام، ایالات متحده در حال آماده‌سازی «جایگزین‌هایی» برای مهار جاه‌طلبی‌های هسته‌ای ایران است.
او در جریان دیدار از اندونزی گفت:
«ما به دیپلماسی ادامه می‌دهیم، زیرا در حال حاضر این بهترین گزینه باقی‌مانده است، اما همچنین فعالانه با متحدان و شرکای خود مشغول بررسی جایگزین‌ها هستیم.»
دور هشتم مذاکرات احیای برجام پنج‌شنبه هفته گذشته از سر گرفته شد اما از خوش‌بینی‌ها نسبت به موفقیت آن کاسته‌تر می‌شود.
روز گذشته، دوشنبه ۲۲ آذر / ۱۳ دسامبر، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در کمیسیون مشترک برجام، در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس این کشور ضمن بیان این‌که پیشرفت‌ها در مذاکرات احیای برجام چندان سریع نیست گفت سانتریفیوژهای ایران یا باید نابود شود، یا به خارج کشور منتقل و یا با ضمانت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پلمپ شود.
دیپلمات‌های بریتانیا، فرانسه و آلمان نیز روز گذشته اعلام کردند که تمامی هیئت‌های نمایندگی به ایران فشار وارد کرده‌اند تا منطقی رفتار کند. آن‌ها گفتند:
«تا این لحظه هنوز نتوانسته‌ایم وارد مذاکره واقعی بشویم. مواضع جدید ایران مغایر با برجام یا فراتر از آن است و همین موجب می‌شود که وقت باارزش را از دست بدهیم.»
علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در وین، سه‌شنبه ۲۳ آذرماه، در توییتر نوشت:
«بعضی بازیگران به جای دیپلماسی واقعی به عادت مقصرنمایی خود پافشاری می‌کنند. ما سریعاً پیشنهادهای خود را ارائه کردیم و به شکلی سازنده و منعطف تلاش کردیم تا اختلاف‌ها کم شود.»