– از چندین روز پیش آب و غذای کافی نداریم. هر روز هوا سردتر و تحمل سرما دشوارتر می‌شود. با بارش باران، وسایل و لباس‌‌های تنمان خیس و غیرقابل استفاده شده‌اند. شب‌ها دمای هوا به زیر صفر می‌رسد؛ بدون کیسه‌خواب، چادر، پتو یا هر وسایل گرمایشی دیگری. حال تصور کنید که کودکان شیرخواری هم در چنین شرایطی قرار گرفته‌اند. کودکانی که برای زنده ماندن، نه پوشاک و شیر خشک دارند و نه در این سوز سرما، سقفی بالای سر خود می‌بینند. شدت سردی هوا در نیمه‌های شب به حدی است که اگر برای لحظاتی شعله‌های آتشی که دور آن حلقه زده‌ایم خاموش شود، کودکی زنده باقی نخواهد ماند.

این بخشی از صحبت‌های کارو، پناهجوی کُرد عراقی‌ست که از اوایل اکتبر/ مهر ماه امسال از طریق یکی از آژانس‌های مسافرتی خود را به کشور بلاروس رسانده است.

کارو پس از چند روز اقامت در مینسک، ‌پایتخت این کشور، اکنون با جمعیتی از پناهجویان که تعدادشان بالغ بر سه هزار نفر تخمین زده می‌شود و عمدتا از کُردستان عراق هستند، در مرز بین بلاروس با لهستان گیر افتاده‌اند.

این پناهجوی جوان در گفت‌وگو با زمانه، وضعیت حال حاضر پناهجویان را در مرز بین بلاروس با لهستان چنین توصیف می‌کند:

«اینجا سرما به استخوان‌ رسیده است. کودکان مدام از شدت سرما و گرسنگی گریه می‌کنند. آنها تحملِ ماندن روی زمین‌های خیس اینجا را ندارند. مردم برای گرم نگه‌داشتن خود و زنان و کودکان، چاره‌ای جز قطع درختان جنگل ندارند. چند کامیون چوبی که همان اوایل توسط ارتش بلاروس تحویل جمعیت داده شد، سوخت دو روز هم نشد. در این میان، زنان بارداری هستند که بدون دسترسی به مراقبت‌های پزشکی در وضعیتی بسیار نامناسب به سر می‌برند. ما نیاز داریم به محافظت از خودمان، به ویژه کودکان و زنان باردار که آسیب‌پذیرتر از بقیه هستند.»

این پناهجو در ادامه می‌گوید که اوایل نهادهای حقوق بشری روزانه با تقسیم آب و غذا، کمک زیادی به پناهجویان می‌کرده‌اند اما مدتی‌ست که این نهادها هم به دلیل ایجاد محدودیت و فشار از سوی دولت‌های بلاروس و لهستان، به صورت خیلی محدود اجازه کمک‌رسانی دارند و همین مسأله موجب شده پناهجویان گاهی حتی دو تا سه روز به آب و غذا دسترسی نداشته باشند:

«شبانه پلیس‌های بلاروس با ایجاد رعب و وحشت به چادرهایمان حمله‌ور می‌شوند و اشیاء و وسایل ما را با خود می‌برند. آن‌ها اقدام به خاموش کردن آتش می‌کنند و ما و خانواده‌ها را از همدیگر جدا می‌کنند. همین شنبه شب (۱۴ نوامبر)، به چادرهایمان حمله کردند و ۱۴ پناهجو را با خود به مکان نامعلومی بردند که تا این لحظه هیچ خبری از وضعیت این افراد نداریم. خانواده برخی از این افراد همچنان در پی خبری از آن‌ها هستند اما هیچ‌کس پاسخگوی آن‌ها نیست.»

در روزهای گذشته بحران مرزی میان بلاروس و لهستان شدت یافت و به خبر اول بسیاری از رسانه‌های اروپایی تبدیل شد. اکنون جدال بر سر هزاران پناهجویی‌ست که در مرز بلاروس با لهستان تجمع کرده و تقاضای ورود و پناهندگی در اتحادیه اروپا دارند.

با توجه به تشدید این جدال در روزهای اخیر، اتحادیه اروپا ضمن انتقاد از الکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهوری بلاروس، تهدید به وضع تحریم‌های جدیدی علیه این کشور کرده و در حال برنامه‌ریزی تحریم‌های جدید‌ علیه بلاروس است.

روز دوشنبه ۲۴ آبان/ ۱۵ نوامبر اما لوکاشنکو برای کمک به بازگشت پناهجویان سرگردان در مرز این کشور با لهستان، اعلام آمادگی کرد.

بلاروس متهم است به سازماندهی بحران و اینکه از پناهجویان به عنوان ابزار فشار علیه اتحادیه اروپا استفاده می‌کند.

اما روز دوشنبه (۲۴ آبان/ ۱۵ نوامبر)، ماتئوش موراویتسکی، نخست‌وزیر لهستان از ناتو خواست برای حل بحران مهاجرت در مرز بلاروس گام‌های محکمی بردارد.

طی روزهای اخیر هزاران پناهجو -عمدتا از عراق و کشورهای افغانستان، یمن، سوریه و ایران- به امید رسیدن به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، در مرز بلاروس در سرمای شدید گیر افتاده‌اند.

دولت عراق اعلام کرد که روز پنج‌شنبه ۲۷ آبان/ ۱۸ نوامبر، نخستین پرواز ویژه را برای بازگرداندن اتباع خود که در مرز میان بلاروس با لهستان گیر افتاده‌اند، به بلاروس اعزام کرد.

در پی تشدید بحران پناهجویان در بلاروس، از چند روز پیش شرکت هواپیمایی این کشور پرواز اتباع عراق، سوریه، و یمن را از طریق ترکیه به مینسک ممنوع کرد.

پناهجویانی که جان باختند

بحران پناهجویی در مرز بلاروس با لهستان تا به حال دست‌کم ۱۱ کشته بر جای گذاشته است. در روزهای گذشته جسد دو تن از این پناهجویان که از «شدت سرما و گرسنگی» جان‌ خود را از دست دادند، به اقلیم کُردستان عراق بازگردانده شد.

با وجود این شرایط، برخی پناهجویان از کُردستان عراق در گفت‌وگو با زمانه گفتند که شرایط حال حاضر خود را در مرز بلاروس، به بازگشت به کشور ترجیح می‌دهند.

آمده‌ام تا به آرامش برسم!

کوژین ۳۰ ساله است و از سلیمانیه کُردستان عراق آمده است. او متاهل و اکنون دارای دو فرزند سه و پنج ساله است. او برخلاف خیلی‌ از پناهجویان دیگر که با خانواده تن به خطرات این راه داده‌اند، تصمیم گرفته که خود به تنهایی این مسیر پُر پیچ و خم را  طی کند.

این پناهجوی جوان در صحبت‌هایش از وضعیت حاکم در اقلیم کُردستان ابراز نارضایتی می‌کند و ادامه زندگی در آنجا را ناامید کننده و غیرقابل تحمل می‌خواند.

او می‌گوید سال‌ها به امید بهبود شرایط در کُردستان عراق، از مهاجرت کردن به اروپا صرف‌نظر کرده اما هر بار وضع بدتر از قبل شده و اکنون در پی آرامشی‌ست که از او و هم‌‌سن‌ و سال‌های او سلب شده است:

«قبل از ازدواج، درسم را تمام کردم اما هیچ جایی امکان اینکه استخدام شوم وجود نداشت. در کُردستان عراق به مدرک تحصیلی بهایی داده نمی‌شود؛ اصلا داشتن و نداشتن مدرک دانشگاهی مهم نیست. مهم داشتن ارتباط با اشخاصی است که در دستگاه‌های دولتی نفوذ و نقش تعیین‌کننده داشته باشند. حرف اول و آخر را آن‌ها می‌زنند. من هم کسب و کار دائمی نداشتم. اعتراض به این وضعیت هم راه به جایی نبرد. دیگر تحمل این شرایط از توان خود و خانواده‌ام خارج بود و به همین علت تصمیم به خروج گرفتم.»

این پناهجوی کُرد در ادامه روایت خود از مرز بلاروس می‌گوید:

«تا الان چند بار سعی کرده‌ام از حصار سیم‌ خاردار مرز بلاروس با لهستان عبور کنم اما به دلیل حضور مداوم پلیس و ارتش لهستان موفق نشده‌ام و هر بار با گاز اشک‌آور مورد حمله قرار گرفته‌‌ام.

او می‌گوید با این حال برخی از پناهجویان موفق به ورود به خاک لهستان شده‌اند.

مقامات حکومت اقلیم کُردستان طی سال‌های اخیر همواره در سفرهای رسمی خود به کشورهای اروپایی، خروج و مهاجرت شهروندان کُرد از اقلیم کُردستان را بی‌اساس دانسته‌اند. این در حالی‌ست که در تمام این سال‌ها نه تنها مهاجرت از این منطقه به سمت کشورهای اروپایی لحظه‌ای متوقف نشده است که هر از گاهی شماری از افرادی که عطای زندگی در کُردستان عراق را به لقایش بخشیده‌اند هم در این راه جان خود را از دست داده‌اند.

در مینسک محاصره شده‌ایم!

– ما عده‌ای از پناهجویان در مینسک محاصره شده‌ایم. نه امکان پیوستن به سایر پناهجویانی را داریم که در مرز بلاروس با لهستان هستند و نه اینجا -به دلیل ترس از بازداشت و دیپورت- جرأت داریم در مکان‌های عمومی ظاهر شویم. چند بار از طریق تاکسی تلاش کردیم خودمان را به جمعیت پناهجویان در مرز بلاروس برسانیم اما به دلیل ازدحام پلیس‌های بلاروس در نزدیکی مرز، موفق نشدیم و  هر آنچه داشتیم به راننده تاکسی دادیم.»

این صحبت‌های سیروان، یکی دیگر از پناهجویان کُرد عراقی است. او می‌گوید از روز یک‌شنبه ۱۴ نوامبر پلیس بلاروس صاحبان تعدادی از مسافرخانه‌ها‌ و هتل‌هایی را که مکانِ اقامت موقت پناهجویان در این مدت بوده، تهدید کرده و به آنان گفته از پذیرش پناهجویان خودداری کنند:

«کل روز یک‌شنبه و دوشنبه (۱۴ و ۱۵ نوامبر) را پشت در مسافرخانه ماندیم. حتی به کودکان هم که در این هوای سرد داشتند به خود می‌لرزیدند اجازه ورود به داخل مسافرخانه را ندادند. در این مدت سه هفته‌ای که مینسک هستیم پلیس بلاروس بارها پول، وسایل و موبایل پناهجویان را گرفته است.‌ به دنبال اذیت و آزار پلیس بلاروس، گروه‌های مافیایی هم تشکیل شده‌اند که شب‌ها پناهجویان را در داخل شهر لخت می‌کنند و گوشی‌های موبایل و وسایل‌ همراهشان را به غارت می‌برند.»

این پناهجوی کُرد در خصوص کمک‌رسانی به پناهجویان هم می‌گوید:

«ما می‌بینیم گاهی خبرهایی منتشر می‌شود که از سوی دولت بلاروس به پناهجویان کمک شده. این کمک‌رسانی و همکاری‌ای که از آن صحبت می‌شود اساسا حقیقت ندارد و صرفا تبلیغات رسانه‌ای دولت بلاروس است.»

با شدت گرفتن بحران پناهجویی در بلاروس، سازمان ملل اعلام کرده که کمک‌های بشر دوستانه‌ای را «در اولین فرصت» برای پناهجویان ارسال می‌کند. این پناهجو اما می‌گوید:

«اینجا سازمان ملل در کمک به پناهندگان مسئولیتی قبول نمی‌کند. بود و نبود این سازمان حداقل در بلاروس تأثیری بر وضعیت پناهندگان نمی‌گذارد. کارمندان و مسئولان این سازمان تا این لحظه پاسخ روشنی به پناهجویان نداده‌اند و با اینکه چندین بار به دفترشان مراجعه کرده‌ایم اما تاکنون هیچ‌گونه کمک و حمایتی نکرده‌اند و ظاهرا توان و قصد کمک‌رسانی هم ندارند.»

به دنبال وخیم‌تر شدن وضعیت پناهجویان در بلاروس، عده‌ای از شهروندانِ کُردستان عراق که از طریق سازمان ملل درخواست اقامت بلاروس را کرده بودند و در این کشور بودند، پس از چند روز بدون اطلاع قبلی به عراق دیپورت شدند.