هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین، بامداد چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸/ ۸ ژانویه ۲۰۲۰ پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی خمینی تهران به مقصد کی‌یف پایتخت اوکراین از سوی پدافند هوایی سپاه پاسداران هدف قرار گرفت و ۱۷۶ سرنشین این هواپیما همراه با یک جنین، کشته شدند. دست‌کم ۱۳۹ نفر از مسافران این هواپیما ایرانی و ۵۷ نفر از آنها ایرانی-کانادایی بودند.
در ویدئوی منتشرشده که گفته می‌شود بخش‌هایی از مصاحبه امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوا و فضای سپاه پاسداران با چند دانشجوی بسیج دانشگاه شریف است، این مقام نظامی می‌گوید:
«این مسئله (شلیک موشک سپاه به هواپیمای اوکراینی) اتفاق افتاد و ما توی سپاه گفتیم ولی هنوز مطمئن نبودیم تا فردا ظهر که قطعیت پیدا کرد. آن زمان تازه از نیروهای مسلح تیم درست کردند برای تحقیق درباره صحت ماجرا».
او در ادامه می‌گوید:
«نمی‌شد بدون توضیح اظهار نظر کرد. ۴۸ ساعت طول کشید تا جمع‌بندی‌های اولیه اتفاق افتاد. همه قانع شدند که این اتفاق افتاده و قطعاً باید بگوییم.»
در این مصاحبه فرمانده هوا و فضای سپاه پاسداران برای توجیه انکار اولیه نقش سپاه در کشتن سرنشینان هواپیمای اوکراینی، مسئله «روند شهید اعلام کردن مسافران» را به عنوان یک روند زمان‌بر مطرح می‌کند.
حاجی‌زاده همچنین ادعا می‌کند تأخیر در اعلام دلیل اصلی سقوط هواپیما «شوکه‌شدن همه» مسئولان و «ابهام» بوده است. او می‌گوید:
«همه شوکه شده بودند و نمی‌دانستند چه کار باید بکنند. ابعاد قضیه برای گروه‌های تحقیق مبهم بود.»
امیرعلی حاجی‌زاده پیشتر در فیلمی که رسانه‌های امنیتی نزدیک به سپاه از دیدار او با خانواده یکی از جان‌باختگان هواپیمای اوکراینی منتشر کردند، گفته بود:
«اگر ما بلافاصله (پس از سقوط هواپیمای اوکراینی) اطلاع‌رسانی می‌کردیم، سیستم پدافندی ما فلج شده و امنیت مردم به خطر می‌افتاد.»
فرمانده نیروی هوا و فضای سپاه پاسداران در حالی ادعای «اجماع ۴۸ ساعته» را دلیل تأخیر در اعلام نقش سپاه در گرفتن جان سرنشینان هواپیما مطرح می‌کند که مقامات جمهوری اسلامی پس از سه روز کتمان حقیقت، سرانجام روز ۲۱ دی به شلیک موشک از سوی پدافند سپاه پاسداران اعتراف کردند اما آن را «خطای انسانی» خواندند.
مسئولان و مقام‌های جمهوری اسلامی از همان ابتدا با قطعیت شلیک موشک به هواپیمایی که همزمان با بالاگرفتن تنش‌ها میان تهران و واشنگتن سرنگون شد را رد کردند و دلیل سقوط این هواپیما را «نقص فنی» اعلام کردند.
ابوالفضل شکارچی، سخنگوی ارشد نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران همان زمان در مصاحبه با خبرگزاری امنیتی فارس «شایعه» اصابت موشک به هواپیمای مسافربری اوکراین را «جنگ روانی» خواند و گفت:
«شایعاتی که در خصوص این هواپیما مطرح می‌کنند کاملاً دروغ محض است و هیچ کارشناس نظامی و سیاسی این موضوع را تأیید نمی‌کند. قطعاً این موضوع توسط خط نفاق به نفع آمریکایی‌ها دنبال می‌شود و توطئه‌ای دیگر در حوزه جنگ روانی است.»
تنها پس از انتشار گزارش‌‌هایی از سوی کارشناسان و مقام‌های رسمی ایالات متحده آمریکا، که نشان می‌داد همزمان با شلیک موشک به پایگاه نیروهای آمریکا در عراق، در پاسخ به ترور قاسم سلیمانی فرمانده ارشد سپاه قدس، ایران به هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین نیز موشک شلیک کرده‌است و تأیید این گزارش‌ها از سوی برخی از کشورهای دیگر، و همچنین انتشار عکس بقایای موشک در نزدیکی محل سقوط هواپیما، مقام‌های جمهوری اسلامی به ناچار به نقش سپاه در این حمله اقرار کردند.
حاجی‌زاده در مصاحبه خود اذعان کرد که نیروی هوا و فضای سپاه پاسداران از متهمان اصلی این پرونده است و گفت «ما همه مسئولیت را پذیرفته‌ایم».
این مقام نظامی ادعای خطای اپراتور را هم تکرار کرد و گفت به اپراتور اطلاعات غلط داده شده اما او اجازه شلیک نداشته و دستوری نیز مبنی بر آن دریافت نکرده است.
همسو با اظهارات حاجی‌زاده، سازمان هواپیمایی ایران هم در گزارش نهایی خود تنها «کاربر سامانه دفاع هوایی» را مقصر دانست. در این گزارش ۲۸۵ صفحه‌ای که چهارشنبه ۱۷ مارس / ۲۷ اسفند منتشر شد، مسئولیت سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی بر دوش یک «کاربر سامانه دفاع هوایی» گذاشته شده و حتی به مسئولیت «خطا» در جابجایی سمت سامانه هوایی، آن هم در زمانی که تنش نظامی بین ایران و آمریکا وجود داشت، اشاره‌ای نشده است.
در شرایطی که مسئولان ایران به فاصله کمی از سقوط هواپیما محل سقوط را با دستگاه‌های بولدوزر از شواهد و مدارک خالی کرده و تا ماه‌ها از تحویل جعبه سیاه هواپیما به اوکراین یا کشور ثالث خودداری کردند، حاجی‌زاده مدعی شد:
«ما اگر می‌خواستیم پنهان کنیم ۴۷ نفر خارجی و اوکراینی را نمی‌آوردیم پای هواپیما.»
امارک گارنو، وزیر امور خارجه کانادا همزمان با انتشار گزارش نهایی این کشور درباره پرونده هواپیمای اوکراینی گفته بود ایران سعی کرده که در روند تحقیقات اخلال ایجاد کند:
«ایران با بولدوزر خاک محل سقوط را شخم زده و در طول تحقیقات سعی کرده به کانادایی‌ها گزارش‌های گمراه کننده بدهد. اقدام‌های ایران نادیده گرفتن و بی‌توجهی به ارزش جان انسان‌هاست.»
دولت کانادا در گزارش نهایی خود درباره علل سقوط هواپیمای اوکراینی اعلام کرده شلیک سپاه به هواپیما «عامدانه» نبوده اما ایران مقصر است. در این گزارش آمده که «مجموعه‌ای از اقدامات بی‌پروا و کوتاهی‌های» مقامات نظامی و غیرنظامی ایرانی منجر به سرنگونی مرگبار PS752 خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین و کشته شدن ۱۷۶ سرنشین آن در ژانویه ۲۰۲۰ شده‌اند.
دادگاه عالی انتاریوی کانادا اما در مورد شکایت چندین تن از خانواده قربانیان علیه مقام‌های جمهوری اسلامی، شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران توسط سپاه پاسداران را عمدی و اقدامی تروریستی دانسته است. اوکراین نیز ساقط کردن این هواپیما را عمدی می‌داند. شورای دفاع و امنیت ملی اوکراین، روز جمعه ۱۶ آوریل/ ۲۷ فروردین ماه در یک نشست خبری اعلام کرد نیروهای نظامی ایران، هواپیمای مسافربری اوکراینی را به قصد جلوگیری از ادامه یافتن چرخه تنش نظامی با ایالات متحده آمریکا و به صورت «عمدی» سرنگون کرده‌اند.
حکومت ایران علاوه بر گرفتن جان سرنشینان هواپیمای اوکراینی، خانواده‌های کشته‌شدگان را نیز مورد آزار و اذیت و شکنجه قرار داده است. سازمان دیده‌بان حقوق بشر پیشتر در گزارشی اعلام کرده که بر اساس شواهد و قرائن به‌دست آمده از مصاحبه با ۳۱ تن از نزدیکان کشته‌شدگان و منابع آگاه، نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی به شکل خودسرانه اعضای خانواده قربانیان را احضار، بازداشت، بازجویی آزارنده و شکنجه کرده‌اند و هدف بدرفتاری قرار داده‌اند:
«این نهادها ظاهراً در تلاشی آشکار برای ممانعت از تلاش‌ها در راه پاسخگویی، اموال قربانیان را به وابستگانشان باز پس نداده‌اند و در امر برگزاری مراسم تدفین و گردهمایی یادبود نیز دخالت کرده‌اند.»