رهبران کشورهای گروه ۲۰، اقتصادهای بزرگ جهان، روز یکشنبه ۹ آبان / ۳۱ اکتبر در بیانیه پایانی نشست خود در رُم خواستار اقدامات «هدفمند و مؤثر» برای محدود کردن گرمایش جهانی شدند، اما با ارائه تعهدات ناچیزی در این زمینه، فعالان اقلیمی را خشمگین کردند.
نتیجه چند روز مذاکرات دشوار میان دیپلمات‌ها، کار بزرگی را برای انجام در اجلاس گسترده‌تر اقلیمی سازمان ملل در گلاسکو اسکاتلند (COP26) باقی می‌گذارد.
جو بایدن، رئیس‌جمهوری گفت از این‌که نمی‌توانست کار بیشتری انجام دهد ناراحت است و چین و روسیه را به دلیل ارائه ندادن پیشنهادها مورد انتقاد قرار داد.
بایدن گفت:
«این ناراحتی به این واقعیت مربوط است که روسیه و چین اساساً هیچ تلاش و تعهدی برای مقابله با تغییرات اقلیمی ارائه نمی‌دهند.»
اگرچه گروه۲۰ متعهد شده که تأمین مالی تولید برق با انرژی زغال سنگ در خارج را متوقف کند، اما هیچ جدول زمانی برای حذف تدریجی آن در داخل کشورها تعیین نکرده و وعده‌های کاهش انتشار گاز متان، یکی دیگر از گازهای گلخانه‌ای قوی، را کاهش دادند.
بیانیه پایانی بخش‌های متعددی از نسخه پیش‌نویس قبلی را کاهش داد، از جمله جایگزینی فوریت‌های مشخص برای دستیابی به انتشار خالص کربن صفر (تعادل بین میزان انتشار و زدودن گاز دی‌اکسید کربن) تا سال ۲۰۵۰ و حذف انرژی زغال‌سنگ تا پایان دهه ۲۰۳۰، با صفر خالص تا «اواسط قرن» و حذف انرژی زغال‌سنگ در «اسرع وقت».
وعده کاهش انتشار متان نیز به این دلیل تغییر یافت که مهار متان یک راه مقرون‌به‌صرفه و نسبتاً آسان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است.
با این حال، ماریو دراگی، نخست‌وزیر ایتالیا که ریاست اجلاس رم را برعهده داشت، از توافق نهایی استقبال کرد و گفت برای نخستین بار همه کشورهای گروه ۲۰ در مورد اهمیت محدود کردن گرمایش زمین در سطح ۱,۵ درجه سانتیگراد توافق کردند.
دراگی در کنفرانس خبری پایانی گفت:
«ما اطمینان دادیم که رؤیاهای‌مان نه تنها زنده‌اند، بلکه در حال پیشرفت هستند.»
کشورهای گروه ۲۰، ۶۰ درصد از جمعیت جهان را در خود دارند و حدود ۸۰ درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را انتشار می‌دهند.
آستانه ۱,۵ درجه سانتیگراد همان میزانی است که کارشناسان سازمان ملل می‌گویند برای جلوگیری از شتاب چشمگیر رویدادهای شدید اقلیمی مانند خشکسالی، طوفان و سیل باید رعایت شود و برای رسیدن به آن توصیه شده است که تا سال ۲۰۵۰ انتشار صفر خالص حاصل شود.
خطرات گرمایش زمین بسیار زیاد است؛ از جمله نابودی کشورهای کم‌ارتفاع، تأثیر منفی بر معیشت اقتصادی در سراسر جهان و بی‌ثباتی نظام مالی جهانی.
فریدریک رادر، معاون گروه حمایت از توسعه پایدار «گلوبال سیتی‌زن» گفت:
«این [اجلاس] موقعیتی بود برای گروه ۲۰ تا با مسئولیتی که به‌عنوان بزرگترین انتشاردهندگان گازهای گلخانه‌ای دارند، عمل کنند، با این حال ما فقط شاهد اقدامات نیمه‌تمام به جای اقدامات فوری هستیم.»
در سند نهایی اجلاس سران آمده است که برنامه‌های ملی فعلی در مورد نحوه مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای باید «در صورت لزوم» تقویت شود و اشاره خاصی به سال ۲۰۵۰ به عنوان تاریخی برای دستیابی به انتشار خالص صفر کربن ندارد.
در این بیانیه آمده است:
«ما می‌دانیم که اثرات تغییرات آب و هوایی در دمای ۱,۵ درجه سانتیگراد بسیار کمتر از دمای ۲ درجه سانتیگراد است. حفظ دمای ۱,۵ درجه سانتیگراد در دسترس، مستلزم اقدامات و تعهد هدفمند و مؤثر از سوی همه کشورهاست.»
چین، بزرگترین تولیدکننده گاز دی‌اکسید کربن در جهان، تاریخ دستیابی به انتشار خالص صفر کربن را سال ۲۰۶۰ تعیین کرده است و سایر آلاینده‌های بزرگ مانند هند و روسیه نیز به تاریخ هدف ۲۰۵۰ متعهد نیستند.
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان گفت که این توافق نشانه خوبی برای اجلاس اقلیمی گلاسکو است، اما جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا، گفت انتظار داشت اقدامات بیشتری صورت گیرد بیشتری ببیند.
ترودو گفت:
«شکی نیست که کانادا و شماری از کشورهای دیگر مایل بودند تعهدات قوی‌تری در مبارزه با تغییرات اقلیمی حاصل شود. اما ما پیشرفت قابل توجهی در محدود کردن گرمایش زمین به ۱,۵ درجه سانتیگراد داشتیم و باید آن را به اشتراک بگذاریم.»
کارشناسان سازمان ملل می‌گویند که حتی اگر برنامه‌های ملی فعلی به‌طور کامل اجرا شود، جهان به سمت گرمایش جهانی ۲,۷ درجه سانتیگراد پیش می‌رود که پیامدهای فاجعه‌باری خواهد داشت.
دراگی پیش‌بینی کرد که کشورها به بهبود برنامه‌های خود برای کاهش انتشار کربن در سال‌های آینده ادامه خواهند داد. او از این‌که کشورهایی مانند چین و روسیه در روزهای اخیر مواضع خود را تغییر دادند اظهار تعجب کرد. او گفت:
«پیشنهاد اقدامات دشوار آسان است اما اجرای واقعی این پیشنهادها بسیار دشوار است.»
گروه ۲۰ همچنین هیچ تاریخ مشخصی را برای حذف تدریجی یارانه سوخت‌های فسیلی تعیین نکرد و تنها به این بسنده کرد که قصد دارند این کار را «در میان‌مدت» انجام دهد.
در مورد کاهش متان که تأثیر قوی‌تر و ماندگارتر از دی‌اکسید کربن بر گرمایش زمین دارد، کشورهای گروه ۲۰ عبارت خود در پیش‌نویس قبلی را که در آن متعهد شده بودند «تلاش برای کاهش قابل توجه انتشار متان» انجام شود، ملایم کردند. در بیانیه پایانی تنها آمده است که کاهش انتشار متان «یکی از سریع‌ترین، امکان‌پذیرترین و مقرون به صرفه‌ترین راه‌ها برای محدود کردن تغییرات اقلیمی» است.
منابع گروه۲۰ گفتند مذاکرات بر سر آن‌چه «تأمین مالی اقلیمی» نامیده می‌شود و به تعهد سال ۲۰۰۹ کشورهای ثروتمند مبنی بر پرداخت ۱۰۰ میلیارد دلار در سال تا سال ۲۰۲۰ برای کمک به کشورهای در حال توسعه برای مقابله با تغییرات اقلیمی مربوط است، دشوار بود.
آن‌ها نتوانسته‌اند به این تعهد عمل کنند و سبب بی‌اعتمادی برخی از کشورهای در حال توسعه برای تسریع کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده‌اند.
با این حال، دراگی گفت شکاف بودجه به کمتر از ۲۰ میلیارد دلار کاهش یافته است و پیش‌بینی کرد که این شکاف بیشتر شود، به همین دلیل کشورهای ثروتمند در حال بررسی استفاده از منابع مالی صندوق بین‌المللی پول برای جبران این کمبود هستند.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل پس از پایان اجلاس سران گروه ۲۰، در توییتر نوشت:
«با این‌که از تعهد مجدد گروه ۲۰ به چاره‌سازی‌های جهانی استقبال می‌کنم، رم را بدون رسیدن به آمالم ترک خواهم کرد اما دست‌کم این آمال دفن نشده‌اند. به کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل در گلاسگو می‌روم تا هدف ۱,۵ درجه را زنده نگه دارم و وعده‌ها در مورد تأمین مالی و سازش مردم و سیاره را عملی کنم.»
رهبران جهان امروز دوشنبه ۱۰ آبان / یکم نوامبر کنفرانس اقلیمی گلاسکو را با سخنرانی‌های دو روزه آغاز می‌کنند که می‌تواند شامل تعهدات جدید در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای باشد.
سازمان ملل متحد هفته گذشته اعلام کرد که غلظت گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۲۰ به رکورد جدیدی رسید و جهان در محدود کردن افزایش دما از مسیر اصلی بسیار فاصله دارد.
بیست‌و‌ششمین کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد از روز گذشته ۳۱ اکتبر در گلاسکو اسکاتلند آغاز شد و تا ۱۲ نوامبر ادامه خواهد داشت.