به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) دو خانه تاریخی دیگر یکی منسوب به «خانجانی» در محله آقاجانی بیگ و دیگری خانه تاریخی «خوشبخت» در محله «چُرچُره» همدان در کمتر از ۲۴ ساعت تخریب شده‌اند.
خانه خانجانی در قدیمی‌ترین مرکز همدان در دوران پهلوی اول تحت تأثیر معماری قاجاری ساخته شده بود. بخش شمال شرقی آن اما در دوره‌های بعد منطبق با معماری دوران پهلوی دوم ساخته شد. بخش جنوب غربی این عمارت متشکل از یک اتاق سه‌دری در مرکز و دو دالان یا تختگاه در طرفین بود. این گونه الگوی کوچک‌مقیاس به دلیل آنکه امکان گرم کردن خانه به سادگی میسر می شد در اقلیم سرد و کوهستانی همدان رواج زیادی داشته است.
خانه خوشبخت در محله چرچره یا محوطه ساعی و در کنار مدرسه تاریخی مریم نیز جزو خانه‌های ارزشمند مربوط به پهلوی اول در حال ثبت بوده و پرونده ثبتی آن نیز آماده شده بود اما به ثبت نرسید.
مصوبه شورای شهر، زمینه‌ساز تخریب بافت تاریخی همدان
مهر سال گذشته اعضای وقتِ شورای شهر در صحن شورای اسلامی همدان، طرحی را تصویب کردند که شهرداری‌ها برای ساخت‌وساز در بافت تاریخی شهری یعنی رینگ اول و دوم، از اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان استعلام نکنند. میراث فرهنگی اما می‌گوبد بین رینگ اول و دوم نمی‌توان تمایز قایل شد.
۱۰ مهر سال جاری مدرسه تاریخی ظفر در همدان تخریب شد. در آن زمان فعالان میراث فرهنگی گمانه‌زنی‌هایی مطرح کرده بودند مبنی بر آنکه مصوبه شورای شهر همدان به اجرا درآمده است. فرماندار اما اعلام کرد که مصوبه شورای شهر در کمیته انطباق رد شده است. با این‌حال خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) می‌نویسد اعضای وقت شورای شهر با « لطایف الحیل» تغییراتی در مصوبه انجام داده و آن را به کمیته انطباق تحمیل کرده‌اند.
مدرسه تاریخی «ظفر» در محله ذوالریاستین، در بافت تاریخی همدان و درست در محدوده پرونده ثبت جهانی “منظر تاریخی هگمتانه تا همدان” قرار داشت.
یک هفته بعد از تخریب مدرسه ظفر، خانه تاریخی دکتر شیری در خیابان جهان‌نمای همدان هم در حالی که مراحل ثبت در فهرست آثار ملی را می‌گذراند، تخریب شد.
حسین زندی، فعال میراث فرهنگی همدان، در گفت‌وگو با ایسنا با تأکید بر ضرورت هماهنگی بیشتر وزارتخانه میراث فرهنگی و اداره کل میراث فرهنگی همدان در ثبت آثار تاریخی گفت:
«اگر این اتفاق رخ می‌داد امروز دیگر هیچ بهانه‌ای برای تخریب این بناهای تاریخی نبود.»
سعید شاهرخی، استاندار وقت همدان در مصاحبه‌ای گفته بود:
«شورای شهر موظف است در چهارچوب قوانین و مقررات عمل کند و هر مصوبه مغایر با قانون از سوی هیئت انطباق رد می‌شود. بالاخره میراث فرهنگی ضوابطی دارد که شهرداری‌ها ملزم به رعایت آن‌ها هستند و هر دستگاه دولتی یا اشخاص حقیقی و حقوقی از این قوانین تخطی کنند، با آن‌ها برخورد خواهد شد.»
اما اکنون معلوم شد که ظاهراً ضوابط محکمی در کار نیست.
ثبت ملی ۱۱ بنای تاریخی همدان
۲۶ مهر سال جاری اداره کل میراث فرهنگی استان همدان اعلام کرد خانه غضنفری، خانه علی اصغر شکری، خانه بابایی خانه مدرکی و نوبری، خانه شرفخانی، خانه پورسماکی، خانه احدی، خانه ایزدی و شرکا، خانه گلستان، خانه شیرسکانی و شرکا از جمله بناهای فرهنگی تاریخی است که «برای حفظ و احیا طی فرایندهای قانونی در فهرست آثار ملی و واجد ارزش حفاظت ایران در ۶ ماهه اول سال جاری ثبت و از مراجع ذیربط به استانداری و اداره کل ابلاغ شده است.»
رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان همدان در آن زمان گفته بود:
«استفاده مجدد از یک بنا معمولاً نسبت به تخریب و بازسازی آن مقرون به صرفه‌تر است و نسبت به ساخت و سازهای جدید نیز ضریب اقتصادی بالاتری را برای مشاغل و سرمایه‌گذاری تعیین می‌کند.»
و در ادامه یادآوری کرده بود:
«بازسازی ساختارهای تاریخی، یک دارایی سرمایه‌ای ایجاد می‌کند که با استفاده طولانی‌مدت تأثیرات اقتصادی مداوم خواهد داشت و معمولاً باعث بازیابی اعتمادبه‌نفس عمومی اجتماعی و تجاری، ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری و تسهیل بازآفرینی‌های پایدار نیز می‌شود.»
حدود اختیارات میراث فرهنگی
در ماده ۱۰، ۱۱ و ۱۲ بند ۳ اساسنامه سازمان میراث فرهنگی که سال ۶۷ تصویب شده به این موضوع اشاره شده که «اظهارنظر درباره کلیه عملیات عمرانی، جامع و تفصیلی در رابطه با همه مناطق فرهنگی و تاریخی و موافقت نهایی درباره محوطه‌های تاریخی و فرهنگی ارزشمند و جلوگیری از تخریب آن‌ها بر عهده میراث فرهنگی است.»
در سال ۷۹ آئین‌نامه راهکارهای اجرایی حوزه‌های بخشی قانون برنامه سوم توسعه توسط هیئت وزیران به تصویب رسید که در بند ۲۳ آن ذکر شده که سازمان میراث فرهنگی می‌بایست بر ساخت و سازِ بناها و بافت‌های تاریخی و فرهنگی نظارت کامل داشته باشد و شهرداری‌ها مکلف‌اند در به‌سازی و نوسازی بافت‌های تاریخی و فرهنگی و صدور پروانه‌های ساختمانی ضوابط میراث فرهنگی را رعایت کنند.
در سال ۸۱ آئین‌نامه‌ای در شورای امنیت کشور با عنوان «آئین‌نامه حفاظت از آثار تاریخی کشور» تصویب و به ریاست سازمان فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور، معاونت عمرانی وزارت کشور، شوراهای وزارت کشور، نمایندگان مجلس، قوه قضاییه و ریاست کمیسیون‌های ماده پنج ابلاغ شد. در ماده ۴ این آئین‌نامه ذکر شده که شورای عالی شهرسازی و معماری و کمیسیون‌های ماده ۵ باید کلیه نظرات سازمان میراث فرهنگی کشور را درباره ضوابط حفاظت آثار تاریخی و فرهنگی در تصمیمات شهری لحاظ کنند. ماده ۳ همین آئین‌نامه اشاره کرده شهرداری‌های سراسر کشور موظف هستند در هر مورد که رأساً اقدام به انجام عملیات عمرانی می‌کنند یا مجوز آن را صادر می‌کنند و مکان عملیات به نحوی از انحا مشمول ضوابط حفاظتی اعلام‌شده از سوی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کشور است، بدواً نظر میراث فرهنگی را استعلام و بر اساس آن اقدام کنند.