عبدالله فاضلی، دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ایران در مصاحبه با همشهری اعلام کرد که دست‌کم نیمی از دشت‌های ایران دچار فرونشست زمین شده است. این مقام مسئول احتمال داد که با انجام مطالعات بیشتر فرونشست زمین در ۸۰ درصد از دشت‌های ایران محرز شود:
«بر اساس مطالعات سازمان زمین‌شناسی و همچنین سازمان نقشه‌برداری کشور در ۳۰۰ دشت ایران از مجموع ۶۰۹ دشت فرونشست زمین محرز شده است و اگر در بقیه دشت‌ها هم گزارشی منتشر نشده به این دلیل بوده که مطالعات انجام نشده و پیش‌بینی می‌شود با انجام مطالعات در سایر دشت‌های کشور، بیش از ۸۰ درصد دشت‌ها با پدیده فرونشست زمین مواجه شوند و در هیچ دشتی نیست که کسری مخزن نداشته باشیم و سطح آب پایین نرفته باشد. هم‌اکنون هم از حیث وضعیت برداشت آب از سفره‌های زیرزمینی بیش از ظرفیت آبخوان‌ها، آب برداشت می‌شود.»
تنها راه کاهش برداشت آب است
مصطفی فدایی‌فر، «رئیس کمیته تخصصی ارزیابی سیلاب» یکشنبه گذشته در مصاحبه با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفته بود کوچ اجباری بیش از ۳۷ میلیون نفر در کشور از مهم‌ترین پیامد‌های «قابل پیش‌بینی» فرونشست زمین در ایران است.
ایلنا می‌نویسد: طبق اطلاعات و آمار «کارشناسان» ۲۴ شهر در استان خراسان رضوی با جمعیتی بیش از ۴ میلیون نفر، ۲۵ شهر در استان کرمان با بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر، ۳۰ شهر در استان تهران با بیش از ۱۲ میلیون نفر، ۳۱ شهر در استان اصفهان با بیش از ۳ میلیون نفر و بیش از ۱۰ شهر در هر یک از استان‌های البرز، فارس، یزد، همدان و مرکزی با بیش از ۵ میلیون نفر بر پهنه‌های با خطر بالای فرونشست زمین قرار دارند.
فرونشست زمین در اثر برداشت بی‌رویه آب از منابع زیرزمینی اتفاق می‌افتد. به گفته علی بیت‌اللهی، مدیر بخش زلزله و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ایران کمتر از ۱۰ سال برای جبران فرونشست زمین فرصت دارد.
عبدالله فاضلی، دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ایران در مصاحبه با همشهری گفت تنها راه مقابله با فرونشست زمین، کاهش برداشت آب برای کشاورزی است:
«اگر بخواهیم سطح برداشت را به وضعیت معقول کاهش دهیم باید برداشت آب در بخش کشاورزی که عمده برداشت برای همین بخش صورت می‌گیرد ۲۷ میلیارد متر مکعب در سال باشد، در حالی‌که هم‌اکنون سالانه ۴۲ میلیارد مترمکعب آب برداشت می‌شود.»
تعدد مراکز تصمیم‌گیری؛ فرصت‌طلبی مسئولان
با توجه به بحران اقتصادی در ایران و بالا بودن نرخ بیکاری، کشاورزان برای گذران زندگی به حفر چاه غیر مجاز روی می‌آورند. دولت هم نیرو و امکان نظارت بر تمامی این چاه‌ها را ندارد. از طرف دیگر انسداد چاه‌های غیر مجاز سبب مقاومت کشاورزان می‌شود. بنابراین تنها هنگامی می‌توان به طور مؤثر با پدیده فرونشست زمین مقابله کرد که معیشت کشاورزان تأمین شده باشد. سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی شامل گلخانه‌ها، مجتمع‌های کشاورزی و دامداری و تغییر الگوی کشت از راه‌های تعادل‌بخشی منابع آب‌های زیرزمینی است. اما در ایران این پروژه‌ها به دلیل تعدد مراکز تصمیم‌گیری به جایی نمی‌رسد. دبیر اجرایی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی ایران در ادامه مصاحبه با همشهری گفت:
«دستگاه‌های متولی و مسئول به‌صورت جزیره‌ای عمل می‌کنند و راه خودشان را می‌روند؛ حتی نمایندگان مجلس هم مطالبات منطقه‌ای خودشان را دنبال می‌کنند و برخی جلوی انسداد چاه‌های غیرمجاز را می‌گیرند و برخی از آنها بیشتر دنبال منافع و رأی‌شان هستند. در حوزه وزارت کشور وقتی فرمانداری اجازه انسداد چاه را نمی‌دهد، در واقع می‌خواهد میز و صندلی خودش را حفظ کند. وزارت نیرو هم سیاست خودش را دنبال می‌کند و وزارت جهادکشاورزی هم دنبال تولید محصولات کشاورزی است و کاری با وضعیت منابع آبی کشور ندارد.»
به گفته فاضلی، تصاویر ماهواره‌ای ۱۰ سال اخیر از دشت کبودرآهنگ نشان می‌دهد تعداد فروچاله‌های ناشی از فرونشست زمین در این منطقه از سه فروچاله به ۱۰ فروچاله افزایش یافته است. استان‌های فارس، اصفهان، البرز و تهران هم با فرونشست زمبن مواجه‌اند. در استان البرز برخی ساختمان‌ها در اثر فرونشست زمبن ترک برداشته‌اند. در دشت کاشان شکاف‌های بسیار طولانی که طول آن به ۴۰ تا ۵۰ کیلومتر هم می‌رسد مشاهده شده است.