حمید نوری ۶۰ ساله، متهم است در کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت و مشخصاً در تابستان سال ۱۳۶۷ نقش مستقیم داشته است. در دهه شصت، او با نام مستعار حمید عباسی، دادیار سابق قوه قضائیه زندان گوهردشت بوده است.
همزمان با با آغاز ریاست‌جمهوری ابراهیم رئیسی (عضو هیأت مرگ)، دادگاه حمید نوری در کشور سوئد به جریان افتاده است. سی و دومین نظرسنجی زمانه به این دادگاه و مسائل آن اختصاص داشت.
نظرسنجی از تاریخ ۲ شهریور/۲۴ اوت تا ۹ شهریور برابر با ۳۱ اوت میان اعضای پنل نظرسنجی زمانه و دیگر مخاطبان برگزار شد که ۱۱۳۷ نفر در آن شرکت کردند و از این میان ۸۰۲ نفر به تمام سؤالات پاسخ دادند. ۵۸ درصد پاسخ‌دهندگان ساکن ایران بودند و ۴۲ درصد در خارج سکونت داشتند.
حمید نوری در تاریخ ۹ نوامبر ۲۰۱۹ برابر با ۱۸ آبان ۱۳۹۸ در فرودگاه بین‌المللی آرلاندای استکهلم، با حکم دادسرای این شهر به صورت موقت بازداشت شد. پس از یک سال ونه ماه بازداشت موقت، دادگاه رسیدگی به اتهامات او از تاریخ ۱۰ اوت ۲۰۲۱ آغاز به کار کرد.
اهمیت دادگاه؟
این نخستین بار است که یکی از متهمان به عاملیت و مشارکت در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ در خارج از مرزهای ایران محاکمه می‌شود.
اگنس کالامار، گزارشگر ویژه وقت اعدام‌های فراقانونی در سازمان ملل گفته که «این نخستین گام مهم به سوی عدالت درباره اعدام‌های سال ۱۳۶۷ است.»
حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی نیز بر اهمیت این دادگاه صحه گذاشته‌اند. بیش از ۷۵ درصد گفته‌اند که این دادگاه بسیار مهم است.
| اهمیت دادگاه | درصد |
|---|---|
| بسیار مهم است | ۷۵.۵ |
| تا حدی مهم است | ۱۵ |
| اهمیت کمی دارد | ۵ |
| اصلا مهم نیست | ۴.۵ |
ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور کنونی ایران، به همراه مرتضی اشراقی، حسینعلی نیری، مصطفی پورمحمدی اعضای اصلی هیأت مرگی بودند که در تابستان ۶۷ در مورد سرنوشت زندانیان تصمیم می‌گرفتند و آنها را به کام مرگ می‌فرستادند؛ گروهی که آیت الله منتظری خطاب به آنها در جلسه‌ای در همان زمان گفته: « شما را در آینده جزو جنایتکاران توی تاریخ می‌نویسند.»
نزدیک به ۷۰ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی زمانه معتقد اند که دادگاه می‌تواند زمینه‌ساز دستگیری و محاکمه دیگر عامل کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت باشد.
۸۸ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند دادگاه حمید نوری به آگاهی‌بخشی جهانی در مورد نقش رئیس جمهوری جدید ایران در کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ کمک خواهد کرد. ۸ درصد جوابشان به این پرسش «بسیار کم» و ۴ درصد هم مطلقاً خیر بوده است.
آیا دادگاه حمید نوری می‌تواند زمینه‌ساز دستگیری و محاکمه دیگر عاملان کشتار زندانیان سیاسی در دهه شصت در دادگاه‌های خارج از ایران باشد؟
| درصد | |
|---|---|
| بله | ۶۹ |
| خیر | ۱۵.۵ |
| نظری ندارم | ۱۵.۵ |
شکل برگزاری دادگاه؟
بر اساس کیفرخواست دادستانی سوئد، حمید نوری با دو اتهام اصلی روبه‌روست: جنایت جنگی (نقض حقوق عمومی بین‌الملل، از نوع سنگین) و قتل. هر دوی این اتهام‌ها به دلیل نقش مستقیم حمید نوری در کشتار زندانیان سیاسی مجاهد خلق و کمونیست و مارکسیست در سال ۱۳۶۷ در زندان گوهردشت مطرح شده است.
به دلیل قوانین حقوقی طرح شکایت در خصوص جرایم بین‌المللی در دادگاه‌های سوئد، حمید نوری به اتهام « جنایت جنگی» محاکمه می‌شود و نه مثلا به اتهام «جنایت علیه بشریت»؛ این در حالی است که زندانیان اعدام شده «اسیر جنگی» نبوده‌اند. در این مورد نظر مخاطبان زمانه را پرسیده‌ایم:
۲۴,۵ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد اند که این موضوع می‌تواند باعث مخدوش شدن حقیقت تاریخی شود یا به آن ضربه بزند، در مقابل ۶۲ درصد گفته‌اند که باید عملگرا بود و از تمام ظرفیت‌های موجود حقوقی برای محاکمه متهمان به نقض حقوق بشر استفاده کرد.
| درصد | |
|---|---|
| می‌تواند باعث مخدوش شدن حقیقت تاریخی شود | ۲۴.۵ |
| باید عملگرا بود و از تمام ظرفیت‌ها استفاده کرد | ۶۲ |
| اهمیت چندانی ندارد | ۱۳.۵ |
۸۲ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که مشکلی ندارند با اینکه یک متهم ایرانی به نقض حقوق بشر در داخل ایران در دادگاهی در خارج ایران محاکمه می‌شود. به نظر آنها، دادخواهی مرز نمی‌شناسد، نظام قضایی سوئد شفاف و مستقل است و محاکمه به شکلی عادلانه برگزار خواهد شد. در مقابل ۴ درصد نیز معقتد اند که دادگاه متهمان ایرانی، وقتی جرم در داخل این رخ داده، باید در داخل ایران برگزار شود.
آیا دادگاه حمید نوری در سوئد می‌تواند الگویی برای محاکمه ناقضان حقوق بشر در ایران باشد؟
| درصد | |
|---|---|
| بله | ۸۰.۵ |
| خیر | ۱۱.۵ |
| نظری ندارم | ۸ |
نتیجه دادگاه؟
۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی گفته‌اند دادگاه حمید نوری را محکوم خواهد کرد و به باور ۴۱,۵ نیز این محکومیت سنگین خواهد بود.
| درصد | |
|---|---|
| محکومیت سنگین حمید نوری | ۴۱.۵ |
| حکم او سنگین نخواهد بود | ۳۸.۵ |
| تبرئه حمید نوری | ۳ |
| نظری ندارم | ۱۷ |
پوشش رسانه‌ها از روند دادگاه؟
دادگاه حمیدنوری در مجموع ۹۳ دادگاه شامل جلسه خواهد بود که جلسه آخر آن در تاریخ ۱۲ آوریل ۲۰۲۲ برگزار خواهد شد. در طی این جلسات ۳۵ شاکی و ۲۵ شاهد که همه از خانواده‌های قربانیان کشتار ۶۷ یا جان به دربردگان هستند، روایت‌های خود را بیان خواهند کرد. تاکنون هفده جلسه دادگاه برگزار شده است.
حدود ۹۰ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی گفته‌اند که اخبار جلسات دادگاه حمید نوری را دنبال میکنند.
چه قدر اخبار دادگاه را دنبال می‌کنید؟
| درصد | |
|---|---|
| خیلی زیاد | ۴۹.۵ |
| تاحدی | ۴۰ |
| بسیار کم | ۶.۵ |
| اصلا | ۴ |
همین پرسش را مستقلاً از مخاطبان زمانه در اینستاگرام و توییتر پرسیدیم. در اینستاگرام ۶۴ درصد گفتند که اخبار دادگاه را دنبال میکنند و در توییتر:
زمانه تا امروز مرحله به مرحله اخبار دادگاه و روند آن ، روایت شاهدان و ناظر کارشناسان را بازتاب داده است. از مخاطبان زمانه در خصوص پوشش رسانه‌های ایرانی خارج از کشور از روند دادگاه پرسیدیم:
| درصد | |
|---|---|
| رسانه‌ها به اندازه کافی به ابعاد مختلف ماجرا نمی‌پردازند | ۴۳.۵ |
| پوشش رسانه‌ها خوب و مناسب است | ۴۳.۵ |
| رسانه‌ها بیش از اندازه به آن می‌پردازند | ۲.۵ |
| دادگاه را بسیارکم دنبال می‌کنم یا اصلا دنبال نمی‌کنم | ۱۰.۵ |
بیش از نیمی از کسانی که اخبار دادگاه را اصلا دنبال نمی‌کنند، به گفته خودشان از زمینه‌های تاریخی و سیاسی کشتار زندان سیاسی در سال ۶۷ اطلاع بسیار کمی دارند.
آگاهی از زمینه تاریخی و سیاسی دادگاه؟
در ماه‌های مرداد و شهریور ۱۳۶۷، چندین هزار نفر از زندانیان سیاسی و عقیدتی در زندان‌های جمهوری اسلامی ایران به طور مخفیانه اعدام شدند و در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند. گورستان خاوران در اطراف تهران، محل دفن بسیاری از اعدام شدگان تابستان ۶۷ است.
تنها ۶ درصد پاسخ‌دهندگان گفته‌اند که «بسیار کم» در مورد کشتار تابستان۶۷ می‌دانند. در مقابل، ۵ درصد گفته‌اند که آگاهی «بسیار زیادی» در این مورد دارند و ۴۱ درصد باقی مانده نیز «تاحدی» می‌دانند ماجرا چه بوده است.
۴۴ درصد آنهایی که آگاهی بسیار کمی در مورد این واقعه دارند، ۳۰ تا ۴۰ ساله‌اند. و ۲۰ درصد نیز ۵۰ تا ۶۰ سال دارند. و مابقی در گروه‌های سنی مختلف پراکنده‌اند.
۴۰ درصد کسانی که بسیار کم در مورد کشتار تابستان ۶۷ می‌دانند، اولین بار در سال ۹۸ یا پس از آن در مورد کشتار ۶۷ شنیده‌اند، یعنی کم وبیش مقارن با ماجرای دستگیری و دادگاه حمید نوری.
به طور کلی بیشتر پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه، در همان سالهای نخست پس از واقعه در مورد آن شنیده‌اند.
چه زمانی اولین بار در مورد کشتار زندان سیاسی در سال ۶۷ شنیدید؟
| درصد | |
|---|---|
| در سالهای ۱۳۶۷ و ۱۳۶۸ | ۳۶.۵ |
| بین سالهای ۱۳۶۹ تا۱۳۷۵ | ۱۶.۵ |
| بین سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۳ | ۱۶.۵ |
| بین سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ | ۱۷.۵ |
| بین سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ | ۸ |
| در سال ۱۳۹۸ و پس از آن | ۵ |
حدود ۶۰ درصد کسانی که اولین بار پس از سال ۹۸ در مورد کشتار تابستان ۶۷ شنیده‌اند ۳۰ تا ۵۰ ساله‌اند.
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه همزمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال گذشته (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۳۲ نظرسنجی برگزار کرده است.
رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد.
توضیحات بیشتر و تحلیل نظرسنجی‌های دیگر در: پنل نظرسنجی “زمانه”
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از این ایمیل استفاده کنید:
مرسی.
یکی از مشکلاتی که من همیشه با بدنه روایی مبارزات سیاسی و مشخصاً تابستان 67 داشتم، این بود که خیلی با دید و زبان درون محفلی inside language/view [مثل inside joke]و و بی توجه به مخاطب هستن. [توضیح: من دهه هفتادی هستم]
توی تحلیل گفتمان ابزاری هست به اسم «عجیب اش کن/make it strange tool» که میگه باید چیزهایی که به نظر میاد توی گفتمان مفروض گرفته شدن رو مفروض نگیری و عادی تلقی نکنی. جان به در بردگان و فعالان باید به این نکته توجه بکنن که شاید برای نسل های جدیدتر خیلی از اون چیزهایی که برای نسل اونها آشنا و ملموسه، نا آشنا و ناملموسه. اما در ادبیات معمولی که موجوده خیلی به رتوریک توجه نمیشه.
یه خوبی دادگاه نوری اینه که همه ما ها بنوعی در بوته آزمایش قرار گرفتیم. اساس نود جلسه ای بودن دادگاه، زیر سوال رفتن صحت روایات [که شاید در گفتگوهای معمول بین اپوزوسیون با مطرح کردنش دعوا میشد]، برای امثال منی که به بیدادگاه بیشتر عادت داریم نکات قابل تامل زیادی دارند.
مثلاً، من دوتا کتابای ایرج مصداقی رو خوندم و جلساتی از برنامه پنج ساعته ایشون و [دیگرانی مثل آقای دانش، مهدی اصلانی و…] رو تو میهن تی وی دیدم. و متوجه شدم که توی فضاهایی که زندانیان سیاسی حضور دارند چه حجم عظیمی از درگیری و misinformation در فضا جاریه.
دقت آکادمیک کمتر مشاهده میشه.
یه نکته دیگه؛ بچه تر که بودم خیال میکردم وقایعی از جنس تابستون 67 پیک های خشونتی بودن که گذشته ان و الان اوضاع «اوکی تر» شده. اما خب دیری نپایید که به تدریج معلوم شد در امتداد همونها زندگی می کنیم و همون مسائل در هیئت های جدید و پیچیده تر در جریان هستن.
من به عنوان یه شهروند، در جریان زندگی روزمره جاهایی هست که طبعاً با حاکمیت تماس دارم: بانک، راهنمایی رانندگی، دانشگاه، نظام وظیفه، دستگاه قضایی و غیره. دیوانه واره. انگار بیدادی که توی 67 زبانه کش بوده، رقیق شده ولی به همه جا نشت کرده. موقعیت حقوقیِ دیفالت هر کسی توی این جامعه غیرمنصفانه ست[زنها بیشتر]. و همه روابط و نظم امور براساسی غیرمنصفانه استوارن. بی توجه و بی ملاحظه به انسان و زندگی انسان.
به گمانم یکی از ضعف های مخالفین در اینه که جلوی «متن حکومت» متن درخوری قرار نمیدن. روحیه ستیهنده ی هوشمند نیست و اعتراض ها شکلی منفعلانه دارن و بدیل ها کشف و شناخته [ساخته؟] نمیشن. کار علمی و دقیق کم می کنیم.
[و تازه و این در حالیه که از نظر سواد و بنیه فکری سبد مخالفان از سبد حکومت پُر تَره.]
دقت آکادمیک در کارها نیست. به عنوان مثال موضوع زنان رو در نظر بگیریم. تا حدی کار و فعالیت انجام میشه؛ جنایت ها و تبعیض های ساختاری علیه زن ها و…عنوان میشن، تحلیل هم میشن. اما در مجموع که نگاه میکنی، برآیند تلاش ها یک منظومه قوی که توانمند کننده باشه نمیسازن.
حالا بیاید حالت دیگه ای رو فرض کنیم که به همین موضوع زنان به شکل دیگه ای پرداخته میشه. عمق و اساس موضوع با همه پیچیدگی و در سطوح و لایه ها و ابعاد مختلفش بررسی بشن؛ کار نظری و تجربی انجام بشه. ریشه های تبعیض جنسیتی، روند های تاریخی و…مدام با روش های مختلف سنجیده بشن. و بعلاوه، افزون بر بیان وضعیت تبعیض آمیز موجود، به بدیل ها هم پرداخته بشه؛ جلوه هایی نظام حقوقی-اجتماعی ای که زن [و انسان کلاً] توش مورد تبعیض و خشونت و بهره کشی قرار نگیره ترسیم بشه. فراتر از اون، متدلوژی و لوازم متحقق کردن اون وضعیت مطلوب هم ساخته بشه.
این یک فراوانی و تنوعی در ابزارها به مخالفان و معترضان به وضع موجود میده که قدرت چانه زنی و کنشگری اونهارو بیشتر میکنه.
باید هوشمندانه و مجدانه کار کنیم؛ تا به ازای هر قدمی که حکومت در تضییع حق هممون رو به جلو برمیداره بتونیم قدمی رو به جلو برداریم. تا بشه همونطور که حکومت با پروپگاندای خودش مارو بمبارون میکنه، ما هم با پیچیدگی و وسیع بودن گستره کنشگری و مطالبه گریمون overwhelmشون کنیم.
تا در تمام سطوحِ جزئیات مسئله در مقابل آنچه هست، آنچه می تواند باشد و معقول و دست یافتنی هم هست، قرار بدهیم.
مرسی ازتون. فوق العاده اید.
پویا / 19 September 2021
The IR is well known in the world after 43 years, the point is the world is in love with such a brutal backward regimes. The reason of that proved by bringing Taliban in power in Afghanistan.
Hassan / 19 September 2021
دادگاه محاکمه نوری جلاد و پلید بسیار مهم و تاریخی است علیه ظلم و آدمخواری رژیم فاسد آخوندی حاکم بر ایران که همچنان بر مردم ایران این ظلم ادامه دارد. سالها این رژیم جنایاتش را از جهانیان پیدا کرده است و این مقاومت ایران و مجاهدین خلقش بودند که بهای آنرا با خون و پوست و گوشت خود بیدریغ برای آزادی و آگاهی خلقشان نثار کرده و میکنند. مردم ایران نه می بخشند و نه فراموش میکنند. تضمین آزادی ،مقاومت و کانون های شورشی آن و نام پاک رجوی است که با تارک تاریخ ایران میدرخشد و خاموشی ناپذیر و جوشان است. مجاهدت مجاهدان سرموضع ۶۷ که بر چوبه های دار و اعدام بوسه زدند همچنان ادامه خواهد داشت و ما سرموضع ها دادخواه خون تمامی شهدای مقاومت و خونهایی است که توسط این جلادان در طی این ۴۰سال به ناحق برزمین ریخته است . کوتاه نمی آییم. جهان را آگاه خواهیم کرد و تا آخرین نفر این رژیم با هر لباسی به محاکمه خواهیم کشاند.
فرزانه فکور / 09 October 2021
من صد در صد موافق با دادگاهی شدن گروه مرگ انقلاب ایزان هستم . امید دارم دادگاه سوئد دادگاهی بشود چون دادگاه نورنبرگ که سران نازی را بپای میز محکمه عدالت کشاند . من بر این باورم که حکومت انقلاب اسلامی هم چون رژیم فاشیست المان هست با بفرق به اینکه المان برتریت نژاد اریا را سر لوحه خود میدانست و ایران اسلامی خواستار احیائ حکومت شیعه خونخوار است
بابک شمس / 19 October 2021
قطعا ایران اینقدر دوتابعیتی روگروگان میگیره وبه اعدام محکوم میکنه تا این تروریست قاتل آزادبشه
مهرداد / 02 July 2022