حدود نیمی از انواع گونه‌های درختان وحشی در جهان در معرض خطر انقراض هستند و این خطر یک فروپاشی گسترده در اکوسیستم را به وجود آورده است.
بر اساس گزارش « وضعیت درختان جهان» (State of the World’s Trees) که روز چهارشنبه اول سپتامبر همراه با درخواست برای اقدامات فوری برای جلوگیری از روند نابودی درختان منتشر شد، پاکسازی جنگل‌ها برای کشاورزی بزرگترین عامل مرگ و میر گونه‌های مختلف درخت‌هاست.
به گزارش «گاردین»، این مطالعه بین‌المللی که پنج سال به‌طول انجامید، نشان داد که ۱۷ هزار و ۵۱۰ گونه درخت در معرض تهدید قرار دارند. این میزان که دو برابر تعداد پستانداران، پرندگان، دوزیستان و خزندگان در معرض خطر است.
این ۲۹,۹ درصد از ۵۸۴۹۷ گونه شناخته شده درختان در جهان بود. اما نسبت در معرض خطر بودن درخت‌ها احتمالاً بیشتر است زیرا ۷,۱ درصد دیگر در زمره درختان «احتمالاً تهدید شده» قرار دارند و ۲۱,۶ درصد از درختان نیز در این مطالعه به‌طور کافی ارزیابی نشده‌اند. در این مطالعه تنها ۴۱,۵ درصد از درختان در معرض خطر قرار نداشتند.
این مشکل در سراسر جهان مشهود بود. بر اساس این پژوهش در برزیل که میزبان آمازون، متنوع‌ترین جنگل کره زمین است، بیشترین (۱۷۸۸) گونه درختی در معرض خطر قرار دارند از جمله: درخت ماهون برگ بزرگ، درخت شیشَم ( جگ) و اوژنیا. در چین که ششمین کشور دارای تنوع زیستی جهان است، ماگنولیا، کاملیا و اَفرا جزو ۸۹۰ گونه در معرض خطر هستند.
در جزایر استوایی به‌ویژه ماداگاسکار درختانی همچون آبنوس و ماهون برگ بزرگ به‌طور نامتناسبی تهدید شده و تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. اما حتی در اروپا که از نظر تنوع طبیعی نسبتاً فقیر است – تعداد هشدار دهنده‌ای از درختان پرتو سفید و سمان کوهی کاهش یافته‌اند. در آمریکای شمالی نیز آفات و بیماری‌ها باعث از بین رفتن شدید شمار درختان زبان گنجشک شده‌اند.
گیاه‌شناسان درختان را «ستون فقرات اکوسیستم طبیعی» توصیف می‌کنند. اگرچه تاکنون تنها ۰,۲ از گونه‌های گیاهی منقرض شده‌اند، اما شتاب در انقراض گونه‌های وحشی گیاهی ممکن است اثرات مخربی را به‌دنبال داشته باشد.
انقراض گونه‌های گیاهی باعث کمبود ترسیب کربن، تولید اکسیژن، چوب برای ساخت و ساز، سوخت برای آتش‌سوزی، مواد لازم برای دارو و غذا، حائلی در مقابل طوفان و مانع تجربه لذت سایه و زیبایی درختان می‌شود، و این موارد بشر را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
قطعا تأثیرات غیرمستقیم گونه‌های وحشی درختان بر سیستم‌های حمایتی طبیعی مهمتر است. در بسیاری از نقاط جهان، درختان ستون‌های اصلی اکوسیستم سالم هستند. بدون آنها سایر گیاهان، حشرات، پرندگان و پستانداران برای زنده ماندن با مشکل روبه‌رو خواهند شد.
مالین ریورز، رئیس اولویت‌بندی حفاظت در سازمان حفاظت بین‌المللی باغ‌های گیاه‌شناسی (BGCI) می‌گوید:
« وجود درختان حیاتی است… مانند یک برج در بازی جنگا. اگر قطعه نادرست را بیرون بیاورید، اکوسیستم متلاشی می‌شود.»
ریورز ادامه می‌دهد:
«وقتی به این آمار و ارقام نگاه می‌کنم، احساس می‌کنم باید همین الان اقدام کنیم.»
در این گزارش تهدیدهای اصلی به درختان مشخص شده است. کشاورزی (۲۹ درصد محصولات زراعی و ۱۴ درصد دام) در رتبه اول قرار دارد. پس از آن جنگلداری (۲۷درصد)، مسکن و دیگر انواع ساخت و ساز تجاری (۱۳ درصد)، آتش‌سوزی (۱۳ درصد)، معدنکاری (۹ درصد) ، مزارع خمیر کاغذ (۶ درصد) و گونه‌های مهاجم (۳ درصد) هستند. تغییرات آب و هوایی (۴ درصد) در انتهای لیست قرار دارد. اگرچه این ارقام، فشاری که این انقراض‌ها بر آتش‌سوزی و کشاورزی وارد می‌کند را شامل نمی‌شود.
جرارد تی دانلی، فعال محیط زیست و حامی درختکاری در آمریکا امیدوار است که سیاستگذاران از این مطالعه پیشگامانه به‌عنوان یک ابزار حفاظتی استفاده کنند. دانلی می‌گوید:
«این گزارش آشکار می‌کند که درختان جهان در خطر هستند. این پروژه طی سال‌ها تحقیق و همکاری پایدار سازمان‌های پیشرو در زمینه حفاظت از درختان در جهان صورت گرفته و توسعه یافته است و اقداماتی علمی برای جلوگیری از انقراض درختان ارائه می‌کند.»
توصیه‌های سازمان حفاظت بین‌المللی باغ‌های گیاه‌شناسی (BGCI) از این قرار است: گسترش مناطق حفاظت شده برای گونه‌های در معرض خطر، کمپین‌های کاشت که بر جمعیت گونه‌های گیاهی پرخطر تمرکز می‌کند، همکاری جهانی نزدیک‌تر، بودجه بیشتر برای اقدامات حفاظتی و تلاش‌های بیشتر برای حمایت از گونه‌ها در باغ‌های گیاه‌شناسی و بانک‌های بذر.
این سازمان پرتالی را راه‌اندازی کرده به نام پرتال درخت‌های جهان. این درگاه پایگاهی است آنلاین که تلاش‌های حفاظت از گونه‌های درختان را در سطح کشوری و جهانی دنبال می‌کند.
ریورز، رئیس اولویت‌بندی حفاظت در BGCI می‌گوید:
«برای اولین بار است که ما می‌دانیم کدام گونه‌ها تهدید می‌شوند، کجا هستند و چگونه تهدید می‌شوند، بنابراین ما می‌توانیم تصمیمات حفاظتی آگاهانه‌تری بگیریم.»
او در ادامه می‌گوید:
«این گونه‌ها هنوز منقرض نشده‌اند. هنوز امیدی هست. هنوز راه‌هایی برای بازگرداندن آنها از آستانه نابودی وجود دارد.»