در بازار ارز ایران دلار دوباره به نزدیکی ۲۸ هزار تومان رسیده است. در معاملات هفته گذشته نرخ دلار از ۲۸ هزار تومان هم فراتر رفت اما به فاصله کوتاهی دوباره به محدوده ۲۷ هزار تومان بازگشت.
نرخ برابری ریال در برابر یورو هم پس از چند ماه ثبات نسبی در هفته‌های گذشته دوباره کاهش یافت. در معاملات روز یک‌شنبه هفتم شهریور هر یک یورو ۳۲ هزار و ۱۷۰ تومان خرید و فروش شد.
همزمان با این وضعیت ابراهیم رئیسی (عضو هیئت مرگ) در نخستین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت به وزیران اقتصادی ماموریت دارد «هر چه سریعتر راهکاهایی برای کنترل نرخ ارز پیدا کنند.»
به گزارش خبرگزاری‌های داخلی ایران او به وزیران اقتصادی دستور داد «در خصوص کنترل بازار ارز و نرخ تورم، اقدامات فوری و سازمان یافته انجام دهد به نحوی که مردم اثرات آن را در زندگی خود احساس کنند و اطمینان یابند که دولت در این زمینه اهتمام لازم را بکار گرفته است.»
تیم اقتصادی دولت ابراهیم رئیسی که پیش از این منتقد سیاست‌های دولت حسن روحانی بودند، در جلسات رأی اعتماد در مجلس و گفت و گوهایی که در روزهای گذشته با رسانه‌های خبری داخل ایران داشتند، کنترل نرخ ارز و کاهش نرخ تورم را از اولویت های خود اعلام کردند.
بازار ارز چشم به برجام دارد
دولت سیزدهم ایران به تأسی از علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی حداقل در کلام معتقد است که حل مشکلات اقتصادی را نباید به برجام و توافق ایران با ایالات متحده آمریکا برای بازگشت به تعهدات دو‌طرفه گره زد. به جای آن، آن‌طور که وزیر خارجه، وزیر نفت و وزیر اقتصاد می‌گویند دولت به دنبال راهکارهای جایگزین برای کسب درآمد ارزی است.
جواد اوجی، وزیر نفت دولت سیزدهم در برنامه‌ای که به مجلس ارائه کرد، یافتن راه‌های متنوع برای فروش نفت و فرآورده های نفتی را یکی از برنامه‌های خود اعلام کرد. او تا به حال در باره جزئیات این برنامه که در دولت پیشین نیز مطرح شد اما به نتیجه نرسید، توضیحی نداده است. اما محمدعلی خطیبی، مدیرکل امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران که به اوجی نزدیک است، در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس صادرات فرآورده های نفتی که قابل ردگیری نباشد و داد و ستد ارزی از طریق صرافی ها برای مصون ماندن از تحریم های بانکی را از جمله برنامه‌هایی که وزارت نفت باید اجرا کند، برشمرد.
صادرات نفت ایران به روایت آمار نهادهای ناظر بر بازار نفت در سال گذشته به کمترین میزان سقوط کرد. در ایران مسئولان دولتی گفته‌اند که تنها ۲۰ درصد از درآمد نفتی پیش‌بینی شده تحقق یافته است.
گره اف‌ای‌تی‌اف باز می‌شود؟
اصرار بر دور زدن تحریم ها یا فروش نفت از طریق نهادهای حاکمیتی که پیشتر در دولت محمود احمدی نژاد آزموده شد و ثمره آن فساد مالی گسترده بود، یا فروش نفت از طریق بخش خصوصی که در دولت حسن روحانی برای یک دوره کوتاه اجرا شد اما ثمری نداشت، از دیگر راهکارهای ارائه شده از سوی اوجی برای افزایش درآمدهای نفتی است.
این راه‌ها اما تا زمانی که گره از دو لایحه مرتبط با گروه ویژه اقدام مالی باز نشود، هیچ یک نمی‌تواند راه بازگشت درآمدهای ارزی به ایران را باز کند. به ویژه آنکه بازار هرات به عنوان یکی از منابع اصلی تامین ارز از دست رفته است و بعید است ایران بتواند به سرعت جایگزینی برای هرات پیدا کند.
اصرار دولت حسن روحانی برای تصویب دو لایحه منع حمایت مالی از تروریسم و پولشویی به دلیل مخالفت های مجمع تشخیص مصلحت نظام به نتیجه نرسید. حالا اما محسن رضایی از مخالفان سرسخت این دو لایحه و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام در مقام معاون اقتصادی دولت قرار گرفته است.
او و همراهانش که دولت پیشین را به دلیل «بی ارزش کردن پول ملی» آماج حملات کلامی قرار داده بودند، حالا در مقام اجرایی اگر بخواهند تنها بخشی از وعده‌هایشان را تحقق ببخشند چاره‌ای جز پذیرش الزام های گروه اقدام ویژه ندارند.
«تهاتر نفت» برای تأمین کالا
لحن اعضای دولت ابراهیم رئیسی و نمایندگان مجلس همسو با او که پیشتر هر گونه مذاکره در باره بازگشت به برجام یا پذیرش شرط های گروه اقدام ویژه مالی را «خیانت» می‌دانستند، تغییر کرده است. در تازه‌ترین موضع گیری در این‌باره اسماعیل کوثری، از فرماندهان پیشین سپاه که در انتخابات میان دوره‌ای به مجلس راه یافت، گفت که دولت هیچ ابایی از مذاکره ندارد اما به شیوه دیگری مذاکرات را پیش خواهد برد. زهره الهیان، نماینده تهران در مجلس هم قبل‌تر در سخنانی مشابه گفته بود که الگوی جدیدی برای گفت و گوهای ایران و غرب در دولت جدید اجرا خواهد شد.
در میان این اظهارنظرها اما دولت عضو هیئت مرگ یک راهکار آزموده شده دیگر را هم پیشنهاد کرده است: تهاتر نفت با کالا.
کشورهای هدف تهاتر نفت و کالا دو مشتری اصلی نفت ایران تا پیش از تحریم‌ها هستند؛ هند و چین که آن‌ها هم پس از خروج آمریکا از توافق هسته ای خرید نفت از ایران را به شدت کاهش دادند.
تیم اقتصادی دولت جدید اما می‌خواهد این دو کشور را به تهاتر نفت با کالا راضی کند. الگویی که در سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲ از سوی دولت محمود احمدی نژاد در پیش گرفته شد و ایران ناچار شد بخش بزرگی از منابع ارزی حاصل از صادرات نفت را برای خرید کالاهای غیرضروری هزینه کند.
تقویت پول ملی: همه چیز به برجام گره خورده است
هر چقدر هم که عضو هیئت مرگ و همراهانش در دولت تأکید کنند که حل مشکلات اقتصادی را به برجام گره نزده اند، بازار چشم به وین دارد و بازگشت طرفین به میز مذاکره. از زمانی که گفت و گوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا پس از شش دور در خردادماه به حالت تعلیق درآمد، دلار در مسیر صعودی قرار گرفت و از حدود ۲۲ هزار تومان به بیشتر از ۲۷ هزار تومان رسید.
برآورد فعالان اقتصادی نزدیک به اتاق بازرگانی در ایران از احتمال گذر دلار از مرز سی هزار تومان حکایت دارد.
در این وضعیت غلامرضا مصباحی مقدم که تا پیش از تشکیل دولت ابراهیم رئیسی، مخالف گفت‌وگوهای هسته ای و پیوستن ایران به گروه اقدام ویژه مالی بود، از موضع پیشین خود عقب نشسته و گفته است اگر تحریم‌ها را بردارند، راحت‌تر می‌توان تصمیم گرفت که دو لایحه مرتبط با گروه اقدام ویژه مالی را تصویب کرد یا نه.