افغانستان این روز‌ها از هر زاویه سرخط رسانه‌های داخلی و خارجی شده است، خبرهای که حکایت از تیره‌روزی‌های مردمان این کشور دارد.
دوازدهمین روز تصرف افغانستان توسط افراد گروه طالبان یا امارت اسلامی است، در این مدت زمان هیچ چیزی تغییر نکرده و همه چیز سراسیمه و آشفته است، از خلاء قدرت تا تعطیل بودنِ اداره‌های دولتی، سکوت مطلق در شهر و بازار تا افزایش در قیمت کالاها به خصوص کالاهای مصرفی.
افغانستان از دیر زمان به این سو به ویژه در دو دهه پسین به عنوان یک کشور مصرفی شهره شده است؛ کشوری که بیشترین کالاهای مصرفی مورد نیاز دستگاه دولت و مردمانش را از بیرون از کشور وارد می‌کند.
در میان صدها و هزاران نوع جنس و کالای مصرفی شهروندان افغانستان، این روز‌ها به مواد خوراکی، نفت و گاز بیشترین نیاز دیده می‌شود، اقلامِ ضروریِ این روز‌ها یا به لحاظ کمبود در بازار یا به لحاظ احتکار محتکران دچارِ افزایش قیمت شده است.
این‌روزها در افغانستان دسترسی به منابع معتبر خبری در تهیه گزارش‌ها همانند ۱۰ روز قبل نیست، روز‌های که تشکیلاتی منظم دولتی وجود داشت و خبرنگار می‌توانست به آسانی برای برقراری توازن موضوعات خبری سراغ نهاد‌های مسوول برود اما اکنون این گونه نیست. هرگاه سخنگویانِ امارت اسلامی کنفرانس خبری برگزار کنند که هیچ، در غیر آن صورت خبرنگاران تنها می‌توانند راویِ روایت‌های شهروندان باشند.
غلام سخی مرد ۵۵ساله‌ای است که در مسیر شاهراهِ کابل – غزنی تاکسی رانی می‌کند، این مردِ سالخورده نان آورِ یک خانواده ۱۰ نفره است. پیش از سقوط کابل به دست افراد گروه طالبان پسرش منسوب در یکی از نهاد‌های امنیتی افغانستان بود که با به دست آوردنِ تنخواهه، مشکلات اقتصادی خانواده را از دوش پدر کاهش داده بود اما پس از حاکم شدنِ طالبان جایی پنهان شده و علاوه از آنکه کمکی از دستش برای خانواده نمی‌آید، خرچ و مصرف خودش نیز افتاده روی شانه‌های پدر پیرش.
غلام سخی می‌گوید که روزانه دو بار از شهر کابل تا ولایت غزنی رفت و آمد می‌کند و در هر رفت و برگشتش از ۳۰۰ تا ۴۰۰ افغانی سود به دست می‌آورد و خرج و مصرف خانواده‌اش می‌کند.
غلام سخی می‌گوید که بهای سوخت با گذشت هر روز افزایش می‌یابد و همین افزایش در بهای سوخت سبب شده که درآمد کمتری به دست آورد.
این مرد می‌گوید، روز سه‌شنبه قیمت هر لیتر سوخت به ۷۰ افغانی رسیده است و به این دلیل که مردم در شرایط بد اقتصادی به سر می‌برند وجدانش برایش اجازه نمی‌دهد تا کرایه مسافران را افزایش دهد از همین رو به درآمد کم بسنده کرده است.
غلام سخی می‌گوید، پیش از هجوم طالبان به کابل یعنی ۱۰ روز قبل، بهای یک لیتر سوخت ۵۲ افغانی بود، اما در ۱۰ روز گذشته در هر لیتر، ۱۸ افغانی افزایش رونما شده است.
او از طالبان تقاضا دارد که برای کاهش مشکلات مردم از این وضعیت بنادر کشور را فعال و دست‌کم مواد اولیه زندگی مردم را در دسترس آنان قرار دهند.
سمیع‌الله، کارمند یک تانک سوخت خصوصی در شهر کابل می‌گوید از روزی که کابل به تصرف طالبان درآمده است، پرسان و بازخواستی وجود ندارد و هر روزی که می‌گذرد بهای سوخت یکسان نیست و آنان از این که در معاملات کلان دخیل نیستند، علت آن را نیز نمی‌دانند.
به گفته سمیع‌الله در ۱۰ روز گذشته بهای سوخت در هر لیتر از ۱۰ افغانی تا ۲۰ افغانی افزایش یافته است.
از سوی دیگر، در کنار نفت یا بنزین، گاز از دیگر مواد اولیه سوخت است که شهروندان افغانستان به ویژه شهرِ در حدود شش میلیونی کابل از افزایش در بهای آن سخن می‌گویند.
بنفشه دختر ۱۰ ساله‌ای است که در کوچه و در حال حمل یک بالونِ گاز (کپسول) پنج کیلویی به دست راستش است، ظاهرا از دُکانِ گاز فروشی به سویِ خانه برگشته است. پرسیدم یک کیلو گاز را چند افغانی خریداری کرده است، با اداهای کودکانه‌اش می‌گوید، یک کیلو گاز را ۸۰ افغانی خریداری کرده است.
بنفشه که دُکان گاز فروشی، چند متر محدود از خانه‌شان فاصله دارد می‌گوید:
«آمدم از گاز فروشی قیمت یک کیلو گاز را پرسیدم کاکای دُکان‌دار برایم ۸۰ افغانی گفت. وقتی خانه رفتم به مادرم گفتم، مادرم برایم ۴۰۰ افغانی داد و گفت گاز پنج کیلویی را از آشپزخانه بگیر و ببر گاز پُر کن.»
در یکی دیگر از بخش‌های کابل و در نزدیکی یک محل گاز فروشی یک مرد میان سال دیگر دیده می‌شود که در انتظار رسیدنِ نوبت خود است خود را عبدالعلیم و آموزگار معرفی می‌کند. ظاهراً اندوه این روز‌های زندگی در چین و چروک‌های افتاده بر جبینش آشکار است.
می‌گوید تنها روزنه ادامه حیات خود و فامیلش شغل معلمی بود که با سقوط کابل به دست طالبان آن را نیز از دست داده است. او از افزایش در بهای گاز نگران است و می‌گوید یک هفته قبل یک کیلو گاز را ۵۵ تا ۶۰ افغانی خریداری می‌کرد اما اکنون در انتظار است تا با رسیدن نوبتش یک کیلو گاز را به مبلغ ۸۵ افغانی خریداری کند.
عبدالعلیم می‌گوید:
«در این مُلک کی زور یافت که ظلم نکرد و کی زر یافت که سود نخورد؟ به کی بگویی خواهر، طالب آمد یک رقم سر مردم ظلم می‌کند و تاجر رقم دیگر، در دیگر مُلک که باشی، در روزگار مصیبت، تاجر در کنار ملت ایستاد می‌شود و به جای ظلم دست همکاری با مردم خود می‌دهد اما اینجا تا که می‌توانند قیمت‌ها را بالا می‌برند که دلار بیشتر کمایی کنند.»
فرهاد دُکان‌دار در ساحه کارته سه کابل است. فرهاد می‌گوید در ۱۰ روز گذشته بهای گاز در هر کیلو تا ۳۰ افغانی افزایش داشته است و باشندگان کابل به ویژه قشر نادار با مشکلات زیادی رو به رو شده است.
فرهاد علت این افزایش در قیمت‌ها را هرچند وضعیت نامناسب سیاسی کشور می‌داند، اما تاکید می‌کند که آنان از عمده فروشی گاز را به دست می‌آورند و به خاطر ادامه کسب و کار خود هر روز بالون‌های گاز را آورده و بین مردم توزیع می‌کنند و علت افزایش در بهای گاز را به گونه دقیق نمی‌دانند.
افغانستان اکثراً نفت و گاز خود را اغلب از دو مسیر وارد می‌کند: بنادر شمالی این کشور به ویژه بندر حیرتان در ولایت بلخ در شمال افغانستان که بیشتر از کشورهای آسیای میانه داد و ستد‌های تجاری در بخش نفت و گاز دارد.
مسیر دومی بنادر غربی این کشور به ویژه بنادر تورغندی و اسلام قلعه است که اکثراً نفت و گاز از کشور ایران وارد افغانستان می‌شود.
کشور ایران نیز در چند روز گذشته اعلام کرده است که صادرات نفت و گاز را به گونه منظم و به درخواست افراد گروه طالبان از سر گرفته و روزانه دهها تریلر یا کامیون حامل مواد نفتی و گاز از این کشور وارد افغانستان می‌شود.
آگاهانِ امور اقتصادی به این باور هستند که علی‌رغم همه چالش‌های موجود در افغانستان هرگاه طالبان کنترل بازار را در دست نگیرند و مواد اولیه زندگی مردم به ویژه مواد خوراکی و سوخت را در بازار‌ها تامین نکنند، مردم بیشتر دچار مشکل خواهند شد و این یعنی اوج‌گیری بحرانی تازه در افغانستان.
افراد گروه طالبان با گذشت بیش از ۱۰ روز از حاکمیت بر ۹۰ تا ۹۵ درصد خاک افغانستان هنوز نتوانسته‌اند مسیر امیدوارکننده‌ای به مردم افغانستان نشان دهند. مردم دچار مشکلات فراوانی شده‌اند؛ از آواره شدن‌شان به دروازه‌های فرودگاه کابل برای فرار تا مسدود ماندنِ در بانک‌ها و نپرداختن حقوق ماهانه کارمندان دولت تا راکد ماندن داد و ستد‌های تجاری و حکومت‌داری در کشور و هنوز روشن نیست که این مشکلات چه زمانی پایان خواهد یافت.