گروه جهادی طالبان بالاخره پس از ماه‌ها مذاکره درباره “صلح” با ایالات متحده، افغانستان را از طریق جنگ تقریباً به کنترل خود درآورده است. پیشروی سریع طالبان در ظرف چندین روز و بالاخره سقوط کابل در روز شنبه ۱۴ اوت / ۲۳ مرداد از معاملات و توافق‌هایی خبر می‌دهد که هنوز بسیاری از آنها از پس پرده بیرون نیفتاده اند.
ایالات متحده آمریکا و متحدان‌اش پس از دو دهه اشغال نظامی، کشوری بحران‌زده را رها کرده اند و در حال خروج هستند. آنها از عاملان اصلی به وجود آمدن این وضعیت دانسته می‌شوند؛ چه در میان مردم افغانستان و چه بسیاری از تحلیلگران. نخبگان در حکومت، قدرت‌های منطقه‌ای و ابرقدرت‌های دیگر هم هدف نقد قرار گرفته‌اند. برخی نیز اشاره می‌کنند که نمی‌توان مناسبات اجتماعی داخل افغانستان و پایگاه‌های اجتماعی طالبان در آنجا را در روند این پیشروی سریع نادیده گرفت. اکنون در وضعیت حاصل از این‌ها، زنان و اقلیت‌های گوناگون در افغانستان، روزنامه‌نگاران و روشنفکران و دانشگاهیان، هنرمندان و متخصصان با نگرانی‌های مضاعفی از سرکوب پیش‌رو مواجه هستند.
گفتوگو با «وداد»
«زمانه» برای بررسی وضعیت افغانستان و آنچه اتفاق افتاد و آنچه می‌افتد، با یکی از ساکنین شهر مزارشریف گفتوگو کرد.
منبعی که از مزارشریف با زمانه گفتوگو کرده به دلایل امنیتی نخواست نامش فاش شود. او کارمند یکی از ادارات دولتی در شهر مزارشریف است. ما او را با نام «وداد» معرفی می‌کنیم.
◼️ زمانه: وضعیت کلی در حال حاضر در منطقه شما چگونه است؟
وداد: وضعیت شهر مزار شریف کاملا طالبانی است، طالبان در همه جا حضور دارند، از ادارات تا جاده‌های شهر.
مردم تابه‌حال در شوک هستند، از این‌که انتظار سقوط حکومت و پیروزی طالبان را به این زودی و سادگی نداشتند، مردم کلی امیدوار به موجودیت ۲۰ هزار نیروی نظامی متشکل از اردوی ملی، امنیت ملی، کماندوها و قطعات ضربتی، پلیس ملی و خیزش‌های مردمی به رهبری مارشال دوستم و عطامحمد نور با دیگر افراد جهادی بودند.
اکثر دکاکین (مغازه‌ها) شهر مسدود و ناامیدی در سیمای مردم موج می‌زند. تنها امیدواری را اگر نام ببریم انتظار حکومت موقت است.
◼️ مردم درباره این شرایط چه فکر می‌کنند و نظر آنها درباره طالبان، آمریکا و کشورهای منطقه مانند ایران و پاکستان چیست؟
_: مردم اکثرا دیدگاه نفرت‌انگیز نسبت به آمریکا از خود بروز داده‌اند، و بر این باورند که آمریکا برای دزدیدن معادن افغانستان آمده بودند، نه سرکوب تروریسم.
البته نقش پاکستان را بیشتر از هر کشور و عامل دیگری در ناامنی و بی‌ثباتی افغانستان می‌توان قلمداد کرد به استناد گفته‌های اکثر مردم افغانستان چنانچه هفته قبل هم طوفانی از ابراز نفرت نسبت به پاکستان در فضای مجازی را شاهد بودیم.
نقش جمهوری اسلامی ایران در ناامن‌سازی حوزه غرب افغانستان را نمی‌شود نادیده گرفت، به باور توده‌های مردم، ایران همه سعی و تلاش خود را به خرج داده تا حکومت افغانستان به کام طالبان سبوط کند، زیرا ایران در موجودیت طالبان صاحب آب حوزه غرب افغانستان است، آبی که توسط حکومت افغانستان مدیریت شده و غیر قابل انتقال به خاک ایران شده بود.
علی‌رغم این همه سپاس‌گزار کشورهای همسایه‌مان ایران و پاکستان بابت اسکان دادن هزاران مهاجر هموطن‌مان هستیم.
◼️ اکنون که طالبان قدرت را در دست گرفته برخورد با هزاره‌ها و دیگر اقلیت‌های دینی چگونه است؟
_: طالبان هنوز در مرحله تبلیغاتی برای جذب اعتماد مردم به منظور تشکیل حکومت هستند، ماموران تبلیغاتی طالبان تلاش می‌کنند اذهان مردم خصوصا اقلیت‌ها را آرام سازند و اطمنان می‌دهند که مال و جان مردم افغانستان محفوظ است.
با وجود این همه هزاره‌ها و اقلیت‌های دیگر نگران‌اند، زیرا طالبان گذشته با خاطرات تلخ و تاریک برای این اقوام از خود بجا گذاشته است. در بعضی از ویدیوهای منتشر شده از گروه طالبان دیده می‌شود طالبان مذهب جعفری را به رسمیت نشناخته و این خود زنگ خطر برای هزاره‌ها است.
◼️ آیا طالبان تا حالا حمله‌ای علیه شیعیان یا زنان انجام داده؟
_: طالبان در حملات تهاجمی‌شان برای تصرف مراکز حکومتی جنایت‌های جنگی زیادی را مرتکب شده‌اند، به گونه مثال ولسوالی مالستان ولایت غزنی که همه ساکنان آن اقلیت هزاره شیعه مذهب هستند، بالغ به ۴۰ غیر نظامی را قتل عام کردند و مقتولین شامل زنان و کودکان نیز می‌شود.
همچنان در ولایت‌هایی مثل هرات و قندهار عملا برخورد زن ستیزانه‌شان را شاهد بوده‌ایم.
شهر مزارشریف طی یک اعلامیه‌ای از همه کارمندان ملکی خواسته‌اند دوباره به وظایف‌شان برگردند، این در حالی است که زنان را اجازه بیرون شدن از خانه بدون چادر و محرم شرعی داده نشده است.
◼️ زنان چه نگرانی‌هایی دارند؟
_: زنان نگران آنچه در بیست سال گذشته به دست آورده بودند، هستند. زنان از قوانین سخت‌گیرانه طالبان در هراس‌اند و آینده‌شان را زیر پرچم طالبان سیاه می‌بینند.
طالبان ثابت ساخته‌اند به آزادی زنان باورمند نیستند و اجازه فعالیت‌های بیرون از خانه نمی‌دهند، این مسئله بزرگ‌ترین دغدغه زنان است.
◼️ طالبانی که الان در مزار شریف است، چه تفاوتی با طالبانی که ۲۰ سال پیش آنجا بود، دارد؟
_: فکر میکنم طالبان امروز با طالبان بیست سال پیش تفاوت فکری ندارند، زیرا آنچه آنها خط فکری‌شان تعین کرده‌اند هزارها سال پیش تدوین شده است (حکومت اسلامی بر مبنای دین و سنت محمد). طالبان فقط افرادشان تعویض شده نه فکرشان. از آنجایی که اکثریت مطلق طالبان افراد بین سن ۱۴ تا ۲۸ سال هستند، جای خیلی نگرانی است. می‌تواند طالبان امروز بدتر از طالبان بیست سال قبل باشد.