موضوع آخرین نظرسنجی زمانه خشکسالی پیش‌رو، علت‌ها و مسائل مربوط به آن بود.
بنا به اظهارنظر کارشناسان و مقام‌های محیط زیستی ایران، سال جاری با کاهش بی‌سابقه بارش در نقاط مختلف ایران و بروز خشکسالی و بحران آب مواجه خواهیم شد. تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین یکی از عوامل هرچه خشک‌ترشدن فلات ایران دانسته می‌شود. و البته این تنها عامل نیست.
نظرسنجی از از تاریخ ۴ تیر/۲۵ ژوئن تا ۱۴ تیر/ ۵ ژوئیه میان اعضای پنل نظرسنجی زمانه و دیگر مخاطبان برگزار شد که ۶۵۹ نفر در آن شرکت کردند و از این میان ۵۰۲ نفر به تمام سؤالات پاسخ دادند. ۷۷ درصد پاسخ‌دهندگان ساکن ایران بودند و ۲۳ درصد در خارج سکونت داشتند.
صورت‌های مختلف بحران آب
بنابر آنچه مخاطبان زمانه و نزدیکانشان تجربه کرده‌اند، برجسته‌ترین شکل بروز بحران آب «قطع و جیره‌بندی آب در شهرها» و « خشک شدن تالاب یا دریاچه یا رودخانه در نزدیکی محل زندگی» بوده است.
| درصد | |
|---|---|
| عدم دسترسی به آب لوله کشی | ۱.۵ |
| فقدان آب لوله‌کشی تمیز | ۱۳.۵ |
| کمبود آب برای دامداری یا کشاورزی | ۱۵ |
| قطع و جیره‌بندی آب در شهر | ۳۱ |
| خشک‌شدن تالاب، دریاچه یا رودخانه | ۳۴ |
| موارد دیگر (گرانی آب، کمبود آب برای استفاده صنعتی و …) | ۵ |
خشکسالی پیش‌رو بسیاری از کشاورزان و دامداران و عشایر را نگران کرده و شهروندان شهرها نیز از هم‌اکنون در برخی نقلظ دچار مشکل دسترسی به آب شده‌اند.
برخی از مخاطبان زمانه، علاوه بر اثر محیطی و عینی به اثرات روانی کمبود آب و خشک‌شدن دریاچه‌ها و تالاب‌ها اشاره کرده‌اند. یکی از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی از معضل «نابودی زیرساخت‌های روستایی در اثر کمبود آب» نوشته و گفته مهاجرات‌های ناشی از کمبود آب به یکی از مشکلات اصلی استان‌های تهران و البرز بدل شده است. برخی از کاربران گفته‌اند برای تامین آب آشامیدنی باید از چشمه آب بیاورند یا بشکه‌های ۲۰ لیتری آب بخرند. یکی دیگر از مخاطبان از «خشک شدن مزارع زعفران در اثر کمبود آب» گفته است و مخاطبی دیگر از « وجود رانت آب برای کاشت محصولات کشاورزی» گفته است. شرکت‌کننده دیگری دیگری نوشته : «سالها پیش، سدی را در منطقه ما ایجاد کردند. چون بدون مطالعه به ایجاد این سد اقدام کردند، چند هزار درخت زیر آب رفته و در زیر آب پوسیدند. این پوسیدگی باعث بوجود آمدن قارچ عسلی شده و تمامی باغ ها و مزارعی که از این آب مشروب می‌شوند در حال نابودی تدریجی هستند.»
گسترش و پراکندگی بحران آب
۵۸,۵ درصد پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه گفته‌اند خود یا نزدیکشان در ایران به طور مستقیم تحت تاثیر بحران آب قرار گرفته‌اند.
آیا زندگی شما یا نزدیکانتان در ایران به طور مستقیم تحت تأثیر بحران آب قرار گرفته است؟
| متاثر از بحران آب | درصد |
|---|---|
| بله | ۵۸.۵ |
| خیر | ۴۱.۵ |
از میان کسانی که خود مستقیماً در ایران به شکلی با مشکل آب روبرو بوده‌اند، ۲۲ درصد ساکن استان تهران، ۱۰ درصد ساکن استان اصفهان، ۸,۵ درصد ساکن استان خراسان رضوی، ۶ درصد ساکن استان البرز، ۶ درصد ساکن استان فارس، و باقی ساکن دیگر استان‌های ایران بوده‌اند.
به استثناء مخاطبان در استان‌های همدان و خراسان جنوبی، شرکت‌کنندگان در نظرسنجی از باقی استان‌های ایران اعلام کرده‌اند که در محل زندگی‌شان مشکل آب وجود دارد.
مشکل آب در ایران یک مشکل سراسری و ملی است، اما خصلت ملی، همه‌جانبه‌گرا و پایدار در راه‌حل و سیاست‌های حکومتی برای مهار و تخفیف بحران دیده نمی‌شود.
عاملان بحران آب
بحران آب در ایران موضوعی نیست که به تازگی یا تنها به دلیل کاهش بارش و تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین ایجاد شده باشد. سوء مدیریت آب و مصرف بیش از حد آن در صنعت و کشاورزی، و سیاست‌های توسعه ناپایدار در این بخش‌ها عاملی مهم‌تر و جدی‌تر در شکل‌گیری این معضل بوده است.
اما سهم هریک از عوامل در تخریب محیط زیست چیست؟
شرکت‌کنندگان در نظرسنجی زمانه سهم حکومت در تخریب محیط زیست ایران را ۵۸ درصد، سهم مردم را ۱۹ درصد، سهم بخش خصوصی اقتصاد را ۱۳ درصد و سهم گرمایش زمین را ۱۰ درصد دانسته‌اند.
| بزرگترین عامل تخریب محیط زیست ایران | درصد |
|---|---|
| حکومت ایران | ۵۸ |
| مردم ایران | ۱۹ |
| بخش خصوصی اقتصاد ایران | ۱۳ |
| گرمایش زمین | ۱۰ |
در توییتر نیز سوال مشابهی را از مخاطبان زمانه پرسیدیم که نتیجه را در تصویر زیر می‌توانید ببینید:
جمهوری اسلامی در میان حکومت‌های معدودی همچون در ترکیه و عراق و اریتره و لیبی قرار دارد که رسماً به توافق اقلیمی پاریس نپیوسته‌اند. نظر مخاطبان زمانه را در این مورد و در نسبت با رشد اقتصادی:
۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد اند که مبارزه با تغییرات اقلیمی اولویت دارد و ضروری است.
| درصد | |
|---|---|
| مبارزه با تغییرات اقلیمی اولویت دارد | ۸۰ |
| مبارزه با تغییرات اقلیمی یعنی کاهش رشد اقتصادی؛ ایران نباید سراغ آن برود | ۶ |
| تغییرات اقلیمی اصلاً حقیقت ندارد | ۲.۵ |
| نظری ندارم | ۱۱.۵ |
نیمی از منکران وجود تغییرات اقلیمی البته گفته‌اند که خود یا نزدیکانشان در ایران به طور مستقیم تحت تأثیر بحران آب قرار گرفته‌اند.
نقش حکومت و گرمایش زمین در بحران خشکسالی البته نافی مسئولیت‌های شهروندی نیست. ۵۶ درصد پاسخ‌دهندگان نظرسنجی گفته‌اند که در سبک زندگی شخصی‌شان دغدغه‌های محیط زیستی (مصرف هر چه کمتر پلاستیک، صرفه‌جویی در برق و آب، مصرف کمتر گوشت قرمز، مسافرت هرچه‌کمتر با هواپیما، ….) را «تاحدی» رعایت می‌کنند. ۴۰,۵ درصد «خیلی زیاد» محیط‌زیستی زندگی می‌کنند، و ۳,۵ درصد نیز گفته‌اند که دغدغه‌ها و مسائل محیطی «اصلا» در زندگی‌شان جایی ندارد.
سیاست‌های محیط‌زیستی جمهوری اسلامی
در دهه‌های اخیر همه مقام‌های جمهوری اسلامی توسعه اقتصادی را اصل گرفته اند و سیاست‌گذاری‌های زیست‌محیطی را در اولویت قرار نداده‌اند. ناپایداربودن توسعه علی‌رغم نتایج بالقوه مثبت کوتاه‌مدت، به تخریب گسترده محیط زیست و از بین رفتن منابع طبیعی همچون آب انجامیده است.
اصرار بر سیاست‌های ناپدیدار توسعه در شرایطی است که پژوهشگران محیط زیستی هشدار می‌دهند که تدوام مدیریت ناپایدار آب‌های زیرزمینی در ایران به ویژه به خاطر کشاورزی به تغییرات بازگشت‌ناپذیر بر زمین و محیط زیست خواهد انجامید و امنیت آبی، غذایی و سیاسی‌ـ‌اجتماعی ایران را با خطر مواجه خواهد کرد.
در حوزه کشاورزی، پیشنهاد عمومی برای حل بحران آب، توقف کاشت محصولات نیازمند به آب زیاد است. در همین راستا، هیات دولت قانون ممنوعیت کشت برنج به جز در گیلان و مازندران را ۱۳۹۷ تصویب کرد اما خود در ۱۳۹۹ خوزستان را نیز مستثنا کرد؛ سپس اما نمایندگان مجلس به خاطر بحران اقتصادی این مصوبه را برای سال ۱۴۰۰ معلق کردند و مسئولیت تشخیص قانونی بودن یا نبودن کشت برنج را به شورای تأمین آب هر استان واگذار کردند. با طرح این نمونه از اولویت دادن سیاست‌‌گذاری اقتصادی ناپایدار و کوتاه‌مدت به جای سیاست توسعه اقتصادی پایدار، نظر مخاطبان زمانه را پرسیدیم.
بیش از ۹۰ درصد شرکت‌کنندگان نظرسنجی زمانه گفته‌اند که برای مشکلات اقتصادی و معیشتی باید راه‌حل‌های پایدار و محیط زیستی یافت.
| درصد | |
|---|---|
| راه‌حل‌های پایدار و محیط زیستی برای مشکلات معیشتی | ۹۰.۵ |
| حل مشکلات معیشتی بر محیط زیست اولویت دارد | ۵.۵ |
| نظری ندارم | ۴ |
اکثر مخاطبان زمانه با طرح‌ها و برنامه‌هایی همچون همچون انتقال آب از خزر و خلیج فارس و یا سدسازی‌های گسترده مخالف‌‌اند؛ طرح‌هایی که فعالان و کارشناسان محیط زیست آنها مخرب و آسیب‌زا می‌دانند.
پروژه انتقال آب خزر به فلات مرکزی ایران برای حل مشکل آب :
| درصد | |
|---|---|
| موافق | ۲۷.۵ |
| مخالف | ۵۱.۵ |
| نظری ندارم | ۲۱ |
نهضت گسترده سدسازی که در دوران دولت دوم حسن روحانی به ویژه در استان‌های شمالی کشور از سر گرفته شد:
| درصد | |
|---|---|
| موافق | ۱۴.۵ |
| مخالف | ۷۵ |
| نظری ندارم | ۱۰.۵ |
نظرسنجی‌های آینده
پنل نظرسنجی زمانه هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال گذشته (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۳۰ نظرسنجی برگزار کرده است.
رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد.
توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید
برای ارتباط با پنل نظرسنجی از این ایمیل استفاده کنید: