گزارش نهایی دولت کانادا درباره علل سقوط هواپیمای اوکراینی می‌گوید شلیک سپاه به هواپیما «عامدانه» نبوده اما ایران مقصر است. در این گزارش آمده که «مجموعه‌ای از اقدامات بی‌پروا و کوتاهی‌های» مقامات نظامی و غیرنظامی ایرانی منجر به سرنگونی مرگبار PS۷۵۲ خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین و کشته شدن ۱۷۶ سرنشین آن در ژانویه ۲۰۲۰ شده است.
به گزارش گلوبال نیوز کانادا، تحقیقات هشت ماهه کارشناسان جرم‌شناس کانادا که روز پنج‌شنبه ۲۵ ژوئن/ ۴ تیر منتشر شد، می‌گوید که مقامات ایرانی در رابطه با رخدادهایی که منجر به شلیک به هواپیمای اوکراینی شد، بی‌کفایتی کرده‌اند، نسبت به جان انسان‌های سرنشین این هواپیما بی‌توجه بوده‌اند و در جریان تحقیقات در رابطه با سقوط هواپیما لاپوشانی کرده‌اند.
در بیانیه نخست‌وزیری کانادا در رابطه با انتشار این گزارش آمده که دولت کانادا ایران را مقصر ساقط کردن هواپیمای اوکراینی با شلیک دو موشک می‌داند:
«امروز دولت کانادا گزارشی را منتشر کرد که تأیید می‌کند مقامات غیرنظامی و نظامی ایران، با تصمیمات، اقدامات و حذفیات خود، کاملاً مسئول ساقط کردن پرواز PS۷۵۲ هستند که به طرز غم‌انگیزی جان ۱۷۶ انسان بی‌گناه را گرفت.»
گزارش می‌گوید که جمهوری اسلامی با مقام‌های کانادایی همکاری‌های لازم را نکرده و با لاپوشانی و دادن گزارش‌های گمراه کننده و سطحی، در روند تحقیقات اخلال ایجاد کرده و به نظر کانادا به این ترتیب رفتار ایران در رابطه با پرواز PS۷۵۲ «نقض تعهدات ایران طبق قوانین بین‌المللی» است.
این گزارش رسمی که توسط دفتر نخست‌وزیری کانادا منتشر شده ایران را در سقوط هواپیمای اوکراینی مقصر می‌داند و می‌گوید ایران ساعتی قبل از سقوط هواپیمای اوکراینی مشغول حمله موشکی به یک پایگاه ایالات متحده در عراق بوده و اینکه هیچ اطلاعاتی در مورد این فعالیت‌های نظامی به شرکت‌های هواپیمایی نداده، نقض آشکار ایمنی هوا و بی‌ارزش شمردن جان انسان‌هاست.
گزارش دولت کانادا می‌گوید ایران «در مدیریت صحیح ایمنی فضای هوایی ایران» در زمان ساقط کردن هواپیما کوتاهی کرده و همزمان در اجرا و پیشبرد برنامه‌هایشان دچار کاستی شده که موجب شده یک متصدی موشک‌های زمین به هوا، هواپیمای اوکراینی را به اشتباه هواپیمای دشمن فرض کرده و آن را هدف تلقی کند.
به گفته مقامات کانادایی این متصدی موشک‌های زمین به هوا کسی‌ست که دو بار به هواپیما شلیک کرده است.
بازرسان کانادایی که شواهد، اسناد و مدارک مربوط به ساقط کردن هواپیما را بررسی کرده‌اند، گفته‌اند که «هیچ مدرکی مبنی بر از پیش برنامه‌ریزی شدن سرنگونی هواپیمای اوکراینی» پیدا نکرده‌اند و نتیجه تحقیقات آنها نشان می‌دهد شلیک به هواپیما «عامدانه» نبوده است.
واکنش خانواده‌های جان‌باختگان
دولت کانادا در گزارشش نوشته است که تنها توانسته شواهد و مدارکی را که در دسترس بوده (از جمله اسناد محرمانه) در این تحقیقات بررسی کند.
اما انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز PS۷۵۲ در بیانیه‌ای از این گزارش استقبال کرد:
«حتی بدون دسترسی به بسیاری از اطلاعات مهم، این گزارش سر باز زدن جمهوری اسلامی از انجام تحقیقات و عدم تمکین آنها به قوانین بین‌المللی را نشان می‌دهد.»
در بخشی از این بیانیه خانواده‌های جان‌باختگان از دولت کانادا خواسته‌اند که «تلاش کند عوامل این جنایت محاکمه شوند» و همچنین «عدالت برای جان‌باختگان و خانواده‌های آنها به اجرا درآید.»
با این حال انجمن خانواده‌های جان‌باختگان پرواز PS۷۵۲ گزارش دولت کانادا را به دلیل عدم دسترسی‌اش به همه شواهد و مدارک ناکافی ارزیابی کرد:
«تصمیم کانادا در انجام تحقیقات و بررسی قدم مهمی است اما کافی نیست و نمی‌تواند در بررسی وقایعی که در هجدهم دی ماه ۹۸ رخ داده است به جمع‌بندی نهایی برسد.»
توضیحات وزیر خارجه کانادا و تأکید بر مقصر بودن ایران
وزیر امور خارجه کانادا، مارک گارنو، در یک نشست مطبوعاتی در رابطه با انتشار این گزارش گفت اینکه شلیک به هواپیمای اوکراینی عامدانه نبوده به هیچ وجه به این مفهوم نیست که ایران مقصر نیست:
«ایران کاملاً مسئول است؛ به علت ترکیبی از بی‌لیاقتی، عدم پاسخگویی، قصور کامل سیستم فرماندهی و کنترلشان، کوتاهی در ارزیابی درست ریسک و قصور‌شان در بستن حریم هوایی و اینکه حتی به خود زحمت ندادند به هواپیمای در حال پرواز اطلاع دهند در محیط خطر قرار دارد ….»
وزیر امور خارجه کانادا با بیان اینکه اقدام‌های ایران نادیده گرفتن و بی‌توجهی به ارزش جان انسان‌هاست، گفت که ایران همچنین سعی کرده که در روند تحقیقات اخلال ایجاد کند.
امارک گارنو همچنین گفت که ایران با بولدوزر خاک محل سقوط را شخم زده و در طول تحقیقات سعی کرده به کانادایی‌ها گزارش‌های گمراه کننده بدهد.
هواپیمای مسافربری نوع بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین، بامداد چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸/ ۸ ژانویه ۲۰۲۰ پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی خمینی تهران به مقصد کی‌یف، پایتخت اوکراین از سوی پدافند هوایی سپاه پاسداران هدف قرار گرفت و ۱۷۶ سرنشین این هواپیما همراه با یک جنین، کشته شدند.
دست‌کم ۱۳۹ نفر از مسافران این هواپیما ایرانی و ۵۷ نفر از آنها ایرانی-کانادایی بودند.
مقامات جمهوری اسلامی پس از سه روز کتمان حقیقت ماجرا، در نهایت روز ۲۱ دی به شلیک موشک از سوی پدافند سپاه پاسداران اعتراف کردند اما آن را «خطای انسانی» خواندند.
دولت اوکراین اما شلیک به هواپیمای اوکراینی را عمدی خوانده است. اولکسی دانیلوف، دبیر شورای دفاع و امنیت ملی اوکراین، روز جمعه ۱۶ آوریل/ ۲۷ فروردین ماه در یک نشست خبری اعلام کرد نیروهای نظامی ایران، هواپیمای مسافربری اوکراینی را به قصد جلوگیری از ادامه یافتن چرخه تنش نظامی با ایالات متحده آمریکا و به صورت «عمدی» سرنگون کرده‌اند.
- بیشتر بخوانید: اوکراین ساقط شدن هواپیمای اوکراینی را «عمدی» می‌داند
دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران اما در واکنش، این موضع‌گیری مقامات دولتی اوکراین را رد کرد.
کیوان خسروی، سخنگوی این دبیرخانه، گفته‌های دانیلوف در آستانه برگزاری دادگاه متهمان شلیک به هواپیمای اوکراینی را «سفارشی» قلمداد کرد و هدف از بیان آن را «انحراف در افکار عمومی و دامن زدن به یک جنجال تبلیغاتی بر پایه مطالب جعلی و ساختگی» دانست.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران هم از «اظهارات سیاسی و مبهم» مقامات اوکراینی ابراز تأسف کرد و از طرف‌های خارجی پرونده خواست تا از چارچوب منطق و قانون خارج نشوند: ایران مواضع دولت اوکراین درباره گزارش نهایی از هواپیمای اوکراینی را «سفارشی» قلمداد کرد
از سوی دیگر اما دادگاه عالی اونتاریوی کانادا روز پنج‌شنبه ۳۰ اردیبهشت/ ۲۰ مه شلیک موشک به هواپیمای اوکراینی در آسمان تهران توسط سپاه پاسداران را عمدی خواند و «عملی تروریستی» دانست.
قاضی ادوارد بیلوبابا در حکم خود گفت شواهد قوی نشان می‌دهند موشک‌ها در هشتم ژانویه ۲۰۲۰ به عمد به سمت هواپیمای اوکراینی شلیک شده‌اند و تیراندازی در زمانی رخ داده است که هیچ درگیری مسلحانه‌ای در منطقه جریان نداشته است.
بر این اساس، قاضی نتیجه گرفته است که این اقدام یک عمل تروریستی است که مصونیت ایران را از پیگرد قانونی بی‌اعتبار می‌کند.