انتشار گازهای گلخانه‌ای بر اثر فعالیت‌های بشری عامل اصلی گرمایش زمین است که وضعیت اضطراری اقلیمی کنونی را به وجود آورده است. مسئولیت بیش از یک سوم انتشار گازهای گلخانه‌ای با ۲۵۰ ابرشرکت آلاینده سرمایه‌داری جهانی است.
دانشمندان از طریق سازمان ملل و نهادهای آکادمیک و حامی حقوق بشر بارها هشدار داده اند برای امید داشتن به برآوردن اهداف توافق اقلیمی پاریس باید سطح انتشار گازهای گلخانه‌ای تا پایان همین دهه میلادی، ۲۰۳۰، دست‌کم ۴۵ درصد کاهش یابد. اما ۸۹ درصد این ابرشرکت‌های آلاینده هیچ برنامه کوتاه‌مدتی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای ارائه نداده اند.
این شرکت‌ها باید برای دستیابی به اهداف توافق اقلیمی پاریس دست به کاهش انتشار گاز گلخانه‌ای در به اصطلاح «دامنه سوم» انتشار بزنند که اغلب به انتشار حاصل از استفاده از محصولات آنها مربوط می‌شود.
از این منظر، به گزارش شرکت تحقیقاتی «تحلیل داده سیگنال کلایمت» (Signal Climate Analytics)، در میان ۲۵۰ ابرشرکت آلاینده تنها ۲۷ شرکت برنامه‌های کوتاه‌مدت کاهش عمده انتشار گاز گلخانه‌ای تا ۲۰۳۰ ارائه داده اند.
همچنین ۴۱ ابرشرکت یا ۱۶ درصد کل آنها به تازگی تنها آغاز به ارزیابی میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود کرده اند و هیچ برنامه‌ای ارائه نداده اند.
برنامه بسیاری از این ابرشرکت‌ها کاهش انتشار تا نیمه قرن ــ ۲۰۵۰ ــ است اما سازمان ملل در گزارش تاریخی در اکتبر ۲۰۱۸ هشدار داده بود که در صورت ادامه روند انتشار گازهای گلخانه‌ای و عدم کاهش آنها تا ۲۰۳۰، بشریت تا مشاهده بدترین عواقب تغییرات اقلیمی فاصله اندکی دارد و این عواقب وخیم را تا ۲۰۴۰ مشاهده خواهد کرد. فرورفتن ساحل‌ها زیر آب و وقوع خشکسالی شدید و تعمیق فقر و سیل پناهندگان اقلیمی و در نهایت آنچه سازمان ملل «آپارتاید اقلیمی» می‌خواند، اثرات این بحران اقلیمی خواهند بود.
ابرشرکت‌های آلاینده در بخش‌های کلیدی اقتصاد حضور دارند: بخش فروش کالا به مصرف‌کننده (همچون آمازون و سامسونگ)، بخش کالاهای سرمایه (همچون بوئینگ و زیمنس)، بخش تأسیسات (همچون شرکت برق آمریکا یا شرکت برق فرانسه)، بخش حمل و نقل (همچون تویوتا، فولکس واگن یا جنرال موتورز)، و بخش انرژی (همچون شرکت نفت عربستان، اسکون موبیل، شل)، و بخش استخراج و مواد معدنی (همچون گروه بی اچ پی، گروه معدنکاری زاین).
تیم نیکسون، مدیر اجرایی سیگنال کلایمت دراین‌باره به خبرگزاری «رویترز» می‌گوید:
«برای ۸۰ درصد شرکت‌ها در این بخش‌های کلیدی اقتصاد، مشوقی برای ارائه برنامه‌های پایه وجود ندارد. و در این صورت احتمال کمی وجود دارد که بازارها و تنظیم‌کنندگان آنها از اطلاعات کافی برای عمل کردن به نحوی سازنده برخوردار شوند».
شرکت‌های انرژی و تولیدکننده سوخت فسیلی یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها هستند.
سه سال پیش، «پایگاه داده تولیدکنندگان بزرگ کربن» همراه با انستیتو «پاسخگویی اقلیمی» در گزارشی نشان دادند که چگونه ۱۰۰ تولیدکننده بزرگ نفت و سوخت مسئول انتشار بیش از ۷۰ درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای جهان از ۱۹۸۸ به این سو هستند.
۹ اکتبر ۲۰۱۹ نیز روزنامه بریتانیایی «گاردین» با استفاده از داده‌های انستیتو پاسخگویی اقلیمی فاش کرد که مسئولیت «یک سوم کل انتشار گازهای گلخانه‌ای در عصر مدرن» ــ معادل ۴۸۰ میلیارد تن دی اکسید کربن از ۱۹۶۵ به این سو ــ با تنها ۲۰ شرکت تولید سوخت فسیلی است. این شرکت‌ها علاوه بر شورون، اکسون، بی پی، و شل، شرکت‌های دولتی همچون آرامکوی عربستان سعودی، گازپروم روسیه، و شرکت ملی نفت ایران را هم دربرمی‌گیرند.
حامیان محیط زیست می‌گویند که ابرشرکت‌ها باید برنامه‌های مشخص خود را اعلام کنند تا مسیر دستیابی به اهداف توافق اقلیمی هموار شود. در نشست گروه هفت قدرت جهانی که ۱۱ تا ۱۳ ژوئن برگزار شد، رهبران جی هفت با اعمال فشار بر شرکت‌ها برای آشکار کردن خطرات آنها برای اقلیم موافقت کردند.
بر اساس توافق پاریس، کشورها و بازیگران برجسته بخش خصوصی سرمایه داری جهانی تعهد کرده‌اند که با اتخاذ سیاست‌های مقابله با گرمایش زمین، حداکثر افزایش درجه دما نسبت به سطح پیش از انقلاب صنعتی را دو درجه سلسیوس نگه دارند و تلاش‌شان را برای محدودکردن این افزایش به ۱,۵ درجه سلسیوس انجام دهند.
نشست تغییرات اقلیمی سازمان ملل ۳۱ اکتبر در گلاسکو اسکاتلند در بریتانیا با یک سال تأخیر به دلیل همه‌گیری کرونا آغاز خواهد شد. این نشست در شرایطی برگزار می‌شود که پژوهش‌های جدید نسبت به نزدیک‌ترشدن نقطه‌های بدون بازگشت در زیست‌بوم‌های طبیعی به دلیل گرمایش زمین ناشی از فعالیت بشری هشدار داده اند.
یکی دیگر از مشکلات پیش روی نشست عدم تحقق تعهدات مالی کشورهای ثروتمند نسبت به کشورهای فقیر است. بر اساس توافق اقلیمی پاریس، کشورهای “در حال توسعه” قرار بود دست‌کم کمک مالی ۱۰۰ میلیارد دلاری از منابع دولتی و خصوصی کشورهای ثروتمند دریافت کنند تا آن را در کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و پرداختن به مشکلات حاصل از پدیده‌های آب‌و‌هوایی حاد به کار بندند. منابع این تأمین مالی و شیوه و زمانبندی تحقق آن هنوز پنج ماه مانده به نشست سرنوشت‌ساز گلاسکو مشخص نشده است.
سرمایه و قدرت هست و مسئولیت و پاسخگویی نیست. باید سازمانهای ملی و دولتی و فراملی فشار بیاورند. آلودگی زیستبومی را جدی نمیگیرند.
زمین در خطر است.
کیان / 23 June 2021