آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش اخیر خود گفت نگران افزایش ذخیره اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی در ایران، عدم توضیحات شفاف ایران در مورد ذرات اورانیوم در سه سایت و محدودیت دسترسی‌هایش به داده‌های تجهیزات پادمانی است.
روز دوشنبه ۳۱ مه/ ۱۱ خرداد، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش فصلی‌اش در رابطه با پادمان برنامه هسته‌ای ایران را به صورت محرمانه به کشورهای عضو برجام ارائه داد. در این گزارش که بخش‌هایی از آن را رویترز دیده، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تخمین زده که ایران در حال غنی‌سازی اورانیوم در بالاترین سطح آن از سال ۲۰۱۵ تاکنون است.
ذخایر اورانیوم ایران به ۱۶ برابر توافق شده در برجام رسیده
برآورد آژانس نشان می‌دهد که ذخیره موجود اورانیوم غنی‌شده در سطح ۲۰٪ به نزدیک ۶۳ کیلوگرم و میزان اورانیوم غنی‌شده در سطح ۶۰٪ به بالا حدود ۲.۴ کیلوگرم رسیده است.
آژانس می‌گوید، میزان کل ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران به سه هزار و ۲۴۱ کیلوگرم رسیده که ۱۶ برابر میزان مجاز بر اساس قرارداد برجام در سال ۲۰۱۵ است.
آژانس اتمی گفت که میزان ذخیره اورانیوم ایران ر ا با توجه به محدودیت‌های دسترسی‌های پادمانی این نهاد که از تاریخ ۲۳ فوریه/ پنج اسفند سال جاری آغاز شده، تنها توانسته تخمین بزند.
عدم شفافیت ایران در رابطه با ذرات هسته‌ای
رویترز نوشت که بازرسان آژانس در برخی از سایت‌هایی که ایران وجود آنها را اعلام نکرده بوده، ذرات اورانیوم یافته‌اند. گروسی در گزارشش نوشت که ایران تاکنون حاضر نشده در مورد وجود این ذرات هسته‌ای توضیحی دهد:
«پس از ماه‌ها، ایران توضیحی در مورد وجود ذرات هسته‌ای در سه مکان که آژانس به آنها دسترسی تکمیلی (بازرسی) داشته، ارائه نداده است.»
مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نگران است که بحث‌های فنی بین آژانس و ایران نتایج مورد انتظار را نداشته باشند. آژانس در گزارشش نوشت عدم همکاری ایران برای شفاف‌سازی بیشتر بر توانایی این نهاد در اطمینان دادن به کشورهای عضو در مورد ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران تاثیر گذاشته است.
سه ماه پیش، بریتانیا، فرانسه و آلمان به امید احیای برجام بیانیه ای را لغو کردند که از ایران به خاطر عدم پاسخگویی در مورد منشا ذرات یافت شده در سایت‌هایش انتقاد می‌کرد. این بیانیه در شورای حکام آژانس با حمایت ایالات متحده آمریکا مطرح شده بود. اکنون تصمیم‌گیری در مورد اعمال فشار بیشتر به ایران برای پاسخگویی در مورد این ذرات با توجه به گزارش اخیر آژانس به عهده سه قدرت اروپایی است که می‌تواند مذاکرات وین برای احیای برجام را هم تحت تاثیر قرار دهد.
رویترز نوشته است که گروسی امید داشته که پیش از جلسه شورای حکام که هفته آینده برگزار می‌شود، بتواند در مورد پیشرفت در رابطه با توضیحات ایران در مورد این ذرات، به شورای حکام گزارش دهد.
محدودیت دسترسی آژانس به تجیهزاتش
آژانس در گزارش خود می‌گوید که از ۲۳ فوریه/پنج اسفند، زمانی که جمهوری اسلامی اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرد و شروع به محدود کردن بازرسی‌های بین‌المللی از تأسیسات خود کرد – دسترسی به داده‌های تجیهزات پادمانی‌اش برای تخمین میزان غنی‌سازی ایران ندارد.
بخشی از گزارش آژانس در این رابطه را آسوشیتدپرس دیده و توضیح داده که آژانس از جمله به داده‌های مانیتورهای دیدبانی که به صورت آنلاین می‌توانستند میزان غنی‌سازی را ردیابی کنند، به پاینده‌های الکترونیکی که در سایت‌ها برای اندازه‌گیری‌های متفاوت گذاشته بوده و به داده‌های دوربین‌های نظارتی‌اش دسترسی ندارد.
در رابطه با نگرانی‌های گروسی در مورد عدم همکاری‌های ایران با آژانس برای دسترسی به داده‌ها، علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در نامه‌ای به گروسی واکنش نشان داد.
کاظم غریب‌آبادی، سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی در نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین ارسال این نامه را تایید کرد. او به فارس گفت که صالحی در این نامه گفته است که ایران در گفت‌وگو‌های مربوط به تمدید تفاهم‌نامه فنی مشترک بین ایران و آژانس به آژانس گفته بود که با وجود تمدید قرار، داده‌های دوربین‌ها در سه ماه گذشته به آژانس داده نمی‌شود و داده‌های یک ماه پیش‌رو هم، نزد ایران باقی خواهد ماند.
صالحی اما اضافه کرده است که جمهوری اسلامی از «تعامل فعالانه» به قصد «حل و فصل چند موضوع پادمانی، بدون تاخیر»، استقبال می‌کند. صالحی گفته است: «به طور جدی انتظار داریم که این تعامل متقابل، بزودی منجر به نتیجه عملی در این زمینه شود.»
غریب آبادی افزود که نامه صالحی به گروسی در واقع پاسخ به نامه هفته قبل گروسی به صالحی است و بخش کوتاهی از مکالمه‌ها و مکاتبه‌های صالحی و گروسی در گزارش اخیر آژانس آمده است. آنچه آمده مرتبط با سرنوشت تفاهم فنی مشترک است که در سوم خردادماه منقضی شد، و ایران یک ماه دیگر آن را تمدید کرد.
در رابطه با این تمدید غریب آبادی می‌گوید که صالحی به گروسی گفته است:
«ایران این بار تصمیم گرفت تا تفاهم فنی مشترک را تمدید نکند، اما با هدف تمهید فرصت بیشتر برای ایجاد پیشرفت و به نتیجه رساندن گفتگوهای فنی ایران و آژانس، ثبت و نگهداری داده‌ها را برای یک ماه دیگر ادامه داد.»
داده‌های بیشتر در گزارش نماینده ایران
کاظم غریب آبادی در واکنش به گزارش آژانس به رسانه‌های داخل ایران از جمله فارس گفت که این گزارش مرتبط به اجرای قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت است و آمار و رقم‌های اعلام شده در آن بر اساس برآوردهای آژانس است و ربطی به اقدام‌های فراپادمانی ندارد.
غریب‌آبادی در توضیح داده و ارقام منتشر شده در گزارش آژانس گفت:
«این گزارش در پرتو توقف اقدامات داوطلبانه و فراپادمانی از سوی ایران از تاریخ ۲۳ فوریه ۲۰۲۱ تهیه شده است. آمار و ارقامی که در این گزارش در خصوص نصب ماشین‌ها و یا ذخایر اورانیوم غنی شده آمده است، یا بر اساس برآوردهای آژانس بوده و یا اینکه در چارچوب راستی‌آزمایی‌های پادمانی حاصل شده است و ارتباطی با اقدامات فراپادمانی ندارد.»
در گزارش غریب آبادی به رسانه‌های ایران از جمله آمده که بعد از تاریخ پنجم اسفند ایران پروتکل الحاقی را اجرا و به روزرسانی نکرده و:
- آژانس به داده‌های تجیهزات بازرسی خود از جمله دوربین‌هایش دسترسی نداشته؛
- آژانس دسترسی روزانه به فردو و نطنز نداشته؛
- ایران موجودی آب سنگین و تولید آب سنگین را به اطلاع آژانس نرسانده؛
- ایران غنی‌سازی را افزایش داده و آژانس قادر به راستی آزمایی مجموع ذخایر اورانیوم غنی شده ایران نبوده؛
- و آژانس به اطلاعات مربوط به سانتریفیوژها و زیرساخت‌های آنها دسترسی نداشته است.
گروسی هفته‌هاست که در مورد غنی‌سازی اورانیوم تا سطح خلوص نزدیک به ۶۰ درصد در ایران ابراز نگرانی می‌کند. طبق قرارداد برجام (۲۰۱۵) ایران می‌تواند اورانیوم ۳.۷ درصد – مورد نیاز برای سوخت راکتورهای اتمی را غنی سازی کند اما رفتن به غنی‌سازی بالای ۶۰ درصد می‌تواند ایران را سریع‌تر به اورانیوم مورد نیاز در سلاح‌های اتمی برساند.