بحران آب در ایران روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شود و با شیوع ویروس کرونا نیز مصرف آب در کشور بیشتر شده است. در این میان استان خراسان رضوی یکی از خشک‌ترین استان‌های ایران است که همچنان با بحران آب رودرروست. با ادامه چنین وضعیتی احتمال جیره‌بندی آب در این استان می‌رود.
محمد علایی، مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی پنج‌شنبه ۶ خرداد به خبرگزاری کار ایران (ایلنا) گفت:
«از یک مهر سال ۹۸ تا ۲۸ اردیبهشت ماه پارسال ۲۷۰ میلیمتر بارندگی در استان رخ داد که بی‌سابقه بود، اما امسال در همین بازه زمانی تنها ۹۶ میلیمتر باران بارید که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۴ درصد و نسبت به دوره درازمدت ۶۵ درصد کاهش یافته است.»
علایی درباره آب ورودی به سدهای این استان گفت:
«در سال آبی جاری تا اردیبهشت امسال تنها پنج میلیون مترمکعب آب وارد سدهای خراسان رضوی شده است، درحالی‌که میزان ورودی آب به سدهای استان در مدت مشابه سال گذشته بیش از ۵۰۰ میلیون مترمکعب بوده است.»
در حال حاضر ۴۹ درصد از ظرفیت سدهای استان آب دارد که این میزان در مدت مشابه سال گذشته ۵۹ درصد بوده است.
خراسان رضوی ۳۲ سد در حال بهره‌برداری در تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، جغتای، جوین، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان دارد. سد دوستی در خراسان رضوی به‌عنوان بزرگ‌ترین سد استان به‌صورت مشترک و با سهم مساوی بین ایران و ترکمنستان در حال بهره‌برداری است.
به‌گفته محمد علایی میزان آبی که از ابتدای مهر سال ۱۳۹۸ تا ۲۸ اردیبهشت‌ماه سال ۹۹ وارد سدهای استان شده حدود ۸۰۰ میلیون مترمکعب بوده اما در بازه زمانی مشابه از سال ۹۹ تاکنون تنها حدود هفت میلیون آب پشت سدهای خراسان رضوی ذخیره‌شده است و این شدت خشکسالی را نشان می‌دهد.
این در حالی است که در اردیبهشت سال گذشته بر اثر بازندگی‌های شدید دست‌کم ۱۱ سد در استان خراسان رضوی سرریز شده بودند.
در خردادماه سال گذشته یک میلیارد و ۱۶۴ میلیون مترمکعب آب در پشت سدهای خراسان رضوی ذخیره‌شده بود اما اکنون میزان ذخیره آب پشت سدهای استان از ۶۴۰ میلیون مترمکعب بیشتر نیست.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی می‌گوید چنین وضعیتی در حالی پیش آمده که «چاه‌های غیرمجاز بسته شده است و اجازه برداشت بیش از حد مجاز به چاه کشاورزی داده نمی‌شود».
محمد علایی با اشاره به ماده ۲۹ قانون توزیع عادلانه آب می‌گوید «دولت در شرایط حاد می‌تواند آب را جیره بندی کند» تا برای مصارف بالای بخش کشاورزی، که ۸۵ درصد آب استان را مصرف می‌کند، استفاده شود.
حسین اسماعیلیان، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد نیز مشکل آب در مشهد را وابستگی تأمین ۵۰ درصد از آب موردنیاز این شهر به آب‌های سطحی و سدها دانست و گفت برای تأمین آب این شهر حتی با حفر ۵۰ حلقه چاه نیز نمی‌توان بخشی از نیاز آن را تأمین کرد.
اسماعیلیان «توسعه بی‌رویه جمعیت، توسعه باغ ویلاها و برداشت‌های غیرمجاز از خطوط انتقال آب و همچنین افزایش بار شرب دام‌ها با توجه به شرایط خشکسالی» را از جمله مسائل مربوط به تأمین آب در مشهد دانست و افزود:
«دوسال پُرآب در مشهد باعث ایجاد غفلت شد، به‌طوری‌که چاره‌اندیشی‌ها، اجماع و نشست‌ها برای راهکارهای مقابله با کم‌آبی در این کلانشهر کمرنگ شد.»
آب مشهد از چهار سد دوستی، کارده، طرق و ارداک تأمین می‌شود و در این شهر ۶۰۰ حلقه چاه و یک رشته قنات و یک چشمه وجود دارد.
محسن عراقی‌زاده، مدیرکل هواشناسی خراسان نیز می‌گوید:
«پیش‌بینی‌ها بر اساس نقشه‌های موجود تا پاییز ۱۴۰۰ که شروع سال آبی و زراعی جدید است نشان از این دارد که اوضاع خیلی خوب نیست.»
میانگین بارندگی استان خراسان رضوی ۲۲۰ میلیمتر بارش در سال است اما عراقی‌زاده بعید می‌داند که در زمان باقیمانده تا سال آبی جدید بتوان به این میانگین بارش در استان رسید.
به‌گفته مدیرکل هواشناسی خراسان بارندگی سالانه کاهش ۶۷ درصدی نسبت به سال گذشته و ۵۰ درصدی نسبت به میانگین بلندمدت را نشان می‌دهد.
محسن عراقی‌زاده در این‌باره افزود:
«میزان بارندگی در این هشت ماه آن‌قدر کم بوده که باید گفت ما شاهد این‌چنین سال کم‌بارشی دست‌کم در ۱۵ – ۱۰ سال گذشته نبودیم و باید سال آبی فعلی را بی‌سابقه‌ترین در میزان کاهش بارندگی بدانیم.»
مدیرکل آب منطقه‌ای خراسان رضوی ۲۲ فروردین به خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) گفته بود تداوم ۱۵ ساله خشکسالی و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب باعث شده است که ۳۰ شهر این استان با مشکل تأمین آب مواجه شوند. از این تعداد وضعیت ۶ شهر از نظر تأمین آب قرمز و ۱۴ شهر نارنجی است، ۱۰ شهر با مشکل کیفیت نامطلوب آب مواجه است، ۸۴۱ روستا نیز با مشکل تأمین آب روبرو است که ۲۵۵ روستا به صورت سیار و ۶۵ روستا به صورت ثابت آبرسانی می‌شوند.
مسئولان آب منطقه‌ای می‌گویند از کل مصارف آب در خراسان رضوی ۸۵ درصد مربوط به بخش کشاورزی، ۱۰ درصد مربوط به بخش شرب و بهداشت، ۱,۴ درصد در بخش صنعت و ۳,۸ درصد در بخش خدمات است.
حمیدرضا جانباز، مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور روز گذشته، چهارشنبه ۵ خرداد گفت: «حتماً بروز قطعی آب در تابستان وجود دارد.» او افزود:
«در تابستان امسال تعداد شهر‌های دارای تنش آبی به بیش از ۲۱۰ شهر خواهد رسید که از این تعداد ۱۰۰ شهر در وضعیت قرمز تأمین آب هستند. (…) پیش‌بینی می‌کنیم قطعی‌های آب را بیشتر در ۱۰۰ شهر دارای وضعیت قرمز تنش آبی شاهد باشیم.»
مدیرعامل شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور همچنین احتمال داد که در تابستان گرم امسال، منابع آبی برخی روستا‌ها از دست بروند و شمار روستا‌هایی که نیاز به آبرسانی سیار و تانکری دارند افزایش یابد.
این در حالی است که ۸ فروردین‌ماه سال جاری ایلنا نوشته بود با تلاش‌های وزارت نیرو، در حال حاضر هیچ کلانشهر کشور دارای جیره‌بندی آب نیست و اجرای مستمر پروژه‌های زودبازده برای کاهش سطح تنش آبی در کل کشور در حال انجام است.