نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان در ماه سپتامبر سال ۲۰۲۰ در شهر دوحه قطر مقابل هم نشستند تا در مورد سرنوشت افغانستان گفت‌وگو کنند. آغاز مذاکرات امیدهای زیادی را در میان شهروندان افغانستان رقم زد و روزنه‌ای را برای خاموش شدن تفنگ‌ها باز کرد اما این امیدواری در همان روزهای نخست با دوام جنگ و بن‌بست در مذاکرات به ناامیدی مبدل گشت.
دست‌کم از چهار ماه پیش بدین سو، گفت‌وگو میان هیأت مذاکره کننده دولت افغانستان و گروه طالبان متوقف است و در حالی که روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان ادامه دارد، موج حملات طالبان به روستاها و شهرها نیز افزایش یافته است.
در حالی که گفت‌وگوها در دوحه متوقف است، سرنوشت کنفرانس استانبول نامشخص مانده و جنگ در بیشتر از ۲۰ ولایت افغانستان شعله‌ور شده، اشرف غنی به ایجاد حکومت انتقالی چراغ سبز نشان داده است.
آماده قربانی شدن و مصالحه
اشرف غنی در مقاله‌ای که به تاریخ چهارم ماه می در مجله فارین افرز (Foreign Affairs) منتشر شد، نوشت:
«طرف‌ها باید روی ایجاد یک اداره انتقالی گفت‌وگو کنند و به نتیجه برسند.»
اشرف غنی در مورد دولت انتقالی هم معتقد است:
«دوره این دولت انتقالی باید کوتاه مدت باشد و به محض اینکه انتخابات ریاست جمهوری، پارلمانی و محلی، رهبری جدید را انتخاب کرد، به پایان برسد».
اشرف غنی همچنین تصریح کرده است که خودش در انتخاباتی که توسط حکومت انتقالی برگزار می‌شود شرکت نمی‌کند و حاضر است قبل از پایان رسمی دوره فعلی ریاست جمهوری‌اش استعفا دهد.
شاه‌حسین مرتضوی، مشاور ارشد رئیس جمهوری افغانستان در امور فرهنگی، در صحبت با زمانه می‌گوید که اشرف غنی نقشه راه صلح دارد و آنچه را در مقاله‌اش توضیح داده، بخشی از این نقشه است:
«رئیس جمهور غنی یک نقشه واضح برای رسیدن به صلح دارد و در این نقشه مکانیزم مشخصی برای مذاکره، تفاهم، روش انتقال قدرت و آینده افغانستان ترسیم شده است.»
مرتضوی می‌گوید که اشرف غنی به شکل‌گیری حکومت انتقالی که بتواند قدرت را به یک حکومت منتخب بسپارد اعلام آمادگی کرده است اما برای رسیدن به این مرحله، پیش شرط‌هایی دارد که آتش‌بس دائمی یکی از آن‌هاست.
مشاور فرهنگی رئیس جمهور غنی می‌گوید که طالبان هیچ‌گونه طرح و برنامه مشخصی برای آینده افغانستان ندارد و نمایندگان این گروه در مذاکرات و گفت‌وگوهایی که تاکنون صورت گرفته، فقط به صورت مبهم گفته‌اند خواهان برپایی یک نظام اسلامی استند، در حالی که این نظام فعلاً در افغانستان وجود دارد.
خروج نیروهای خارجی از افغانستان: فرصت یا خطر؟
اشرف غنی در مقاله‌اش تذکر داده است که خروج نیروهای خارجی از افغانستان در کنار اینکه به نگرانی‌ها دامن زده است، یک فرصت نیز هست. غنی به طالبان هشدار داده است که اگر از فرصت پیش آمده استفاده نکنند و به جنگ‌افروزی ادامه دهند، «صلح در گورستان» را انتخاب کرده‌اند.
غنی گفته است که قوای امنیتی و دفاعی افغانستان در برابر طالبان می‌جنگند و این نیروها از توانایی کامل برای دفاع از افغانستان برخوردار استند.
هر چند طبق برنامه اعلام شده از سوی ایالات متحده و ناتو قرار است روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان تا یازدهم سپتامبر تکمیل شود اما منابع غیر‌دولتی از جمله رحمت‌الله نبیل، رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان گفته است که گفت‌وگوهای پنهانی میان طالبان و آمریکا جریان دارد و بر اساس این گفت‌وگوها، طالبان اصرار دارد روند خروج نیروهای خارجی باید زودتر از زمان اعلام شده و تا ماه جولای به پایان برسد.
شفیق همدم که مدتی به حیث مشاور ناتو در افغانستان کار کرده است در صحبت با زمانه می‌گوید که خطرات خروج شتاب‌زده نیروهای خارجی از افغانستان بیشتر از فرصت‌هایی است که غنی به آن خوشبین است.
همدم می‌گوید:
«در صورتی که مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان تا قبل از یازدهم سپتامبر که مهلت خروج کامل نیروهای خارجی است به نتیجه نرسد، خطر بزرگی افغانستان را تهدید می‌کند، چون در این صورت طالبان برای غصب قدرت از طریق جنگ آماده می‌شوند.»
همدم می‌گوید که خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان در صورتی می‌تواند برای این کشور یک فرصت باشد که تا قبل از یازدهم سپتامبر، حکومت انتقالی یا حکومت صلح در افغانستان روی کار آید.
شفیق همدم در پاسخ به این پرسش که اگر حکومت افغانستان تا یازدهم سپتامبر با طالبان به تفاهم نرسد و نیروهای خارجی نیز به صورت کامل افغانستان را ترک کنند، چه سناریویی منتظر افغانستان است می‌گوید:
«اگر قبل از به میان آمدن یک توافق صلح، جامعه جهانی افغانستان را ترک نموده و تنها بگذارد، با تأسف که افغانستان به دست طالبان سقوط خواهد کرد و من از تکرار تاریخ و وقوع جنگ داخلی نگران هستم. بعد از خروج نیروهای شوروی در سال ۱۹۸۵، مجاهدینِ وقت به حملاتشان تا نابودی حکومت داکتر نجیب‌الله ادامه دادند که در نهایت نابودی نظام به جنگ‌های خونین داخلی انجامید.»
غنی و تلاش برای برنده شدن در قضاوت تاریخ
در حالی که اشرف غنی گروه طالبان را در صورتی که بر جنگ اصرار کند، به «صلح در قبرستان» تهدید کرده است، ملا هبت‌الله، رهبر گروه طالبان با انتشار پیامی به مناسب عید فطر گفته است که این گروه در آستانه یک پیروزی قرار دارد.
ملا هبت‌الله خطاب به جنگجویان طالبان گفته است:
«در آستانه پیروزی باید مرتکب غرور و تکبر نشوید.»
در حالی که حملات تهاجمی طالبان بر شهرها و روستاهای افغانستان افزایش یافته است، رهبر گروه طالبان در پیام عیدی‌اش تذکر داده است که آغوش این گروه به روی همه طرف‌ها باز است و مذاکره و گفت‌وگو در اولویت این گروه قرار دارد.
پس از انتشار این پیام از سوی رهبری طالبان، این گروه اعلام کرد که آتش‌بس سه روزه را در روزهای عید فطر برقرار می‌کند. پیامی که از سوی حکومت افغانستان با درخواست «آتش‌بس دائمی» استقبال شد.
گروه طالبان بارها حکومت افغانستان و در رأس آن اشرف غنی را به کارشکنی در روند مذاکرات صلح متهم کرده و این مسأله در پیام عیدی رهبر طالبان نیز آمده است.
ملا هبت‌الله گفته است:
«اداره کابل بارها از طرق مختلف تلاش کرده و تاکنون تلاش می‌کند تا روند جاری سیاسی را سبوتاژ کند.»
اشرف غنی بارها در سخنرانی‌هایش تذکر داده است که آماده قربانی و مصالحه است اما هرگز اجازه نمی‌دهد که افغانستان به وحشت دهه ۹۰ میلادی برگردد.
فردوس کاوش، نویسنده و تحلیلگر در کابل می‌گوید که موضع اشرف غنی این است که قدرت را به یک شخص منتخب بسپارد.
کاوش می‌گوید:
«غنی بر مبنای تجربه تاریخی و تحلیل خودش به این باور است که واگذاری قدرت به یک شخص غیر منتخب عواقب جدی برای کشور دارد و سبب فروپاشی نهادهای امنیتی می‌شود.»
کاوش می‌گوید که طالبان انعطاف‌پذیر نیستند و حتی آتش بس را به عنوان یکی از راه‌های رسیدن به تفاهم قبول ندارند.
به باور فردوس کاوش، کارشکن خواندن غنی در پروسه صلح دشوار است چون او حاضر شده است که اگر سه ماه بعد هم انتخابات برگزار شود و همه جهت‌ها از جمله طالبان با آن انتخابات توافق کنند، قدرت را به برنده آن بسپارد.
کاوش معقتد است که غنی بیشتر به قضاوت تاریخ فکر می‌کند و می‌خواهد در داوری تاریخ پیروز باشد.
با این حال در حالی که خبر برقراری آتش‌بس سه روزه بار دیگر باعث خلق امید و هیجان در میان مردم افغانستان شده که قربانی یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های تاریخ‌اند، آینده مذاکرات صلح و سرنوشت دولت افغانستان همچنان مبهم است. تنها چیزی که در این میان به صورت قطعی واضح و روشن است، خروج کامل نیروهای خارجی‌ست که تا یازدهم سپتامبر همه پایگاه‌هایشان در افغانستان را تخلیه می‌کنند.