۱۴ ماه پس از شیوع کرونا در ایران و وعده و عیدهای دولت مبنی بر حمایت از کارگران و اقشار آسیب پذیر، مدیرکل معاونت نهاد ریاست جمهوری از وجود خانواده هایی سخن می‌گوید که نان آورشان‌ها کارگران روز مزد فاقد بیمه بوده و در اثر اثر ابتلا به کووید ۱۹ فوت کرده‌اند. آنها اندوخته، ملک، خودرو و یا دارایی دیگری ندارند. مستمری نمی‌گیرند، تحت پوشش نهادهایی مانند کمیته امداد و سازمان بهزیستی نیستند. برخی حتی یارانه هم دریافت نمی‌کنند. «این خانواده‌ها نه فقط در پایتخت بلکه در همه جای کشور به شکل پراکنده وجود دارند».
رضا برزگر، مدیرکل معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری پنجشنبه دوم اردیبهشت در گفت‌وگو با خبرگزاری کار ایران (ایلنا) درباره خانواده‌های آسیب دیده از کرونا که سرپرست خانواده را از دست داده‌اند گفت:
«این مشکل مضاعف برای دهک‌های پایین این بوده که سرپرست و نان‌آور خانواده خود را از دست داده‌اند. آن هم نان آوری خانواده‌ای که روزمزد بوده مانند کارگر ساختمانی و کارگران فصلی. این دست از سرپرست خانواده‌ها شغل و منبع درآمدی‌شان بدین شکل بوده که صبح سرکار می‌رفتند و شب یک نانی به سفره خانواده می‌آوردند. حالا فرض کنید خانواده‌ها با از دست دادن سرپرست خود، همین درآمد حداقلی را هم از دست داده‌اند. قطعا این مشکل تبعات اجتماعی و اقتصادی را به همراه خواهد داشت».
حمایت دولتی از حرف تا عمل
مطابق برآورد مرکز پژوهش‌های مجلس شیوع کرونا می‌تواند به بیکاری سه تا شش میلیون نفر انجامیده باشد، اما آمار رسمی بیکاران ناشی از کرونا حدود یک و نیم میلیون نفر و تعداد کسانی که بیمه بیکاری ناشی از کرونا (حق بیکاری به مدت سه ماه و به میزان ۵۵ درصد دستمزد) دریافت کرده‌اند بیش از ۷۰۰ هزار تن اعلام شده است.
کارگران ساختمانی، کارگران فصلی، کارگران شاغل در کارگاه‌های کوچک و شاغلان بیکار شده بخش غیر رسمی اقتصاد در زمره کسانی هستند که حق بیمه بیکاری کرونا را هم دریافت نکرده‌اند.
وام یک میلیون تومانی که دولت پرداخت آن به تمام یارانه بگیران را وعده کرده بود، در موارد بسیاری پرداخت نشد. حسین میرزایی سخنگوی طرح حمایت معیشتی کرونا اوایل دی ۹۹ در توضیح گفت: «این امر به دلیل محدودیت منابع مالی بود که توسط سازمان برنامه و بودجه به ما ابلاغ شد».
۳۴ میلیون ایرانی فاقد درآمد ثابت و بیمه
سخنگوی طرح حمایت معیشتی کرونا دی ۹۹ زمانی که درباره علت عدم اجرای وعده‌های قبلی دولت درباره حمایت از بیکارشدگان و آسیب دیدگان کرونا توضیح می‌داد، از طرح جدیدی رونمایی کرد که با توافق سازمان برنامه و بودجه تصویب شده و هدف آن حمایت از اقشار «فاقد درآمد ثابت و بیمه» از طریق پرداخت یک مورد کمک معیشت به میزان ۱۰۰ هزار تومان است. ۳۴ میلیون نفر مشمول طرح شناسایی شده‌اند.
اما ۳۴ میلیون نفر «فاقد درآمد ثابت و بیمه» چه کسانی هستند؟
به گفته‌ی سخنگوی حمایت معیشتی کرونا، این‌ها خانوارهایی هستند که هیچ‌یک از اعضای خانوار حقوق ماهیانه دریافت نمی‌کنند بنابراین کارکنان بخش دولتی، نیمه‌دولتی، عمومی، بخش خصوصی و مستمری بگیران صندوق‌های بازنشستگی که دریافتی ماهیانه دارند و به نحوی شاغل یا بازنشسته محسوب می‌شوند، در زمره این گروه نیستند.
همچنین خانوارهایی که هیچ یک از اعضای آنها بیمه‌پرداز نباشند و بر اساس بررسی شاخص‌های بانکی اعضای خانوار توسط بانک مرکزی، در زمره دهک‌های پایین هستند.
۱۰ میلیون تحت پوشش یا در انتظار دریافت مستمری از کمیته امداد و بهزیستی
۹ میلیون تن از این جمعیت بدون درآمد (و بخش قابل توجهی از آنان زنان سرپرست خانوار) تحت پوشش کمیته امداد امام و سازمان بهزیستی هستند. بخشی از این جمعیت ۹ میلیونی که در دهک اول تقسیم بندی می‌شوند، بنا بر داده‌های سال ۹۸ مرکز آمار درباره درآمد خانوار، درآمد ثابت‌شان ماهانه معادل ۴۰۳ هزار تومان است. دستکم یک میلیون خانوار حتی فاقد این درآمد و در انتظار دریافت مستمری از کمیته امداد و سازمان بهزیستی هستند.
به گفته‌ی وحید قبادی دانا رئیس سازمان بهزیستی ۳۴۰ هزار نفر در نوبت دریافت مستمری از سازمان بهزیستی و حدود ۶۰۰ هزار خانوار هم در انتظار نوبت دریافت مستمری از کمیته امداد امام خمینی قرار دارند.
دهک‌های اول تا پنجم بر اساس داده‌های مرکز آمار از درآمد خانوار (سال ۹۸) ماهیانه درآمدی میان یک میلیون و ۶۴۵ هزار تا سه میلیون و ۶۲۵ هزار تومان داشته‌اند. از سوی دیگر دهک‌های یک تا هفت (با درآمد ماهانه خانوار به میزان ۴ میلیون و ۷۳۵ هزار تومان) مشمول دریافت یارانه هستند. به عبارت دیگر، بدون دریافت یارانه قادر به تامین معیشت خود نیستند.
روشن نیست خانوارهایی که به گفته‌ی مدیرکل فرهنگی معاونت توسعه روستایی نهاد ریاست جمهوری نان آور خود را از دست داده‌اند و در دهک‌های یک تا پنج قرار دارند چه بخشی از جمعیت ۳۴ میلیونی «فاقد درآمد ثابت و بیمه» را تشکیل می‌دهند. برزگر با ذکر این که «فعلا نمی توان آماری اعلام کرد» از اعلام تعداد این خانوارها سر باز زد اما تاکید کرد آنها از دهک‌های درآمدی یک تا پنج هستند و در سطح کشور پراکنده‌اند.
به گفته ی برزگر، این خانوارها از طریق «ستاد اجرایی فرمان امام» بسته‌های معیشتی شامل مواد پروتئینی دریافت کرده‌اند و قرار است آموزش هایی به آنها داده شود «تا بتوانند برای خودشان اشتغال ایجاد کرده و کسب درآمد کنند».