سفر لاوروف به تهران: حمایت مسکو از گفت‌وگوهای برجام و فشار بر ایران برای تصویب کنوانسیون دریای خزر

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه سه‌شنبه ۲۴ فروردین/۱۳ آوریل در تهران با محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی دیدار کرد. ظریف در کنفرانس خبری مشترک با لارووف از اینکه روسیه حمله اخیر به تأسیسات هسته‌ای نطنز را محکوم کرده است استقبال کرد و گفت ایران همچنان تمایل دارد گفت‌وگوهای احیای برجام را ادامه دهد.

ظریف گفت: «اقدامات خرابکارانه» به ایالات متحده آمریکا «ابزار مذاکراتی» نمی‌دهد و ایران مشکلی برای بازگشت به تعهدات برجامی ندارد و ضرورت دارد که همکاری‌ها ادامه یابد.

به گزارش خبرگزاری حکومتی تسنیم، وزیر خارجه ایران در این نشست بار دیگر موضع جمهوری اسلامی درباره لغو کامل تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن از سوی ایران را تکرار کرد و گفت اگر آمریکایی‌ها می‌خواهند به برجام برگردند باید کلیه تحریم‌ها را بردارند و همچنین باید فهرست تمامی تحریم‌ها را ارائه دهند. او گفت تهران فهرستی از تحریم‌ها را در اختیار واشنگتن قرار داده است:

«بر اساس برجام این وظیفه آمریکاست که فهرست تحریم‌ها را ارائه دهد البته ما یک فهرست کامل ارائه داده‌ایم که بدانند درباره چه دارند بحث می‌کنند.»

محمدجواد ظریف در پاسخ به سئوالی درباره این‌که آسیب به تأسیسات نطنز تا ۹ ماه فرایند غنی‌سازی اورانیوم را در این سایت عقب انداخته گفت: «آنچه در نظنز انجام شد، شرایط را برای ایران امکان‌پذیر می‌کند که به طور قانونی برای جبران این حماقت تروریستی هر کاری برای پیشرفت هسته‌ای در نظنز انجام دهد. در آینده نزدیک نظنز با سانتریفوژهای پیشرفته‌تر جلو خواهد رفت.» او مدعی شد دست ایران در مذاکرات برجام «قوی‌تر» خواهد بود.

 شنبه ۲۱ فروردین مرکز مونتاژ ماشین‌های سانتریفیوژ عملیاتی تأسیسات هسته‌ای نطنز که تیر ماه سال گذشته بر اثر یک انفجار تخریب شده بود، بازسازی شده و آغاز به کار کرد. ساعتی بعد رسانه‌های داخلی از وقوع مجدد سانحه در این تأسیسات خبر دادند. ساعاتی بعد نیویورک تایمز به نقل از دو مقام اطلاعاتی که نام آن‌ها افشا نشده بود نوشت حمله مجدد به تأسیسات هسته‌‌ای نطنز را اسرائیل در طی یک عملیات سری انجام داده است و در این عملیات سیستم برقی که برق سانتریفیوژهای زیرزمینی را تأمین می‌کرده منفجر و به طور کامل تخریب شده.

ظریف در ادامه نشست خبری امروز از همکاری روسیه با ایران برای کنترل همه‌گیری کرونا و تولید واکسن اسپوتنیک-وی در ایران خبر داد و گفت: «امیدواریم با توافقی که بین دو کشور صورت گرفته، تولید واکسن اسپوتنیک در ایران شروع شود و امکان خرید تعداد بیشتر این واکسن از روسیه برای تأمین نیازهای ما فراهم شود و این زمینه زمینه خوبی برای همکاری‌های گسترده‌تر بین ایران و روسیه است.»

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در اظهاراتش گفت که این کشور از تحریم‌های اخیر اتحادیه اروپا علیه مقام‌های جمهوری اسلامی که در سرکوب‌ اعتراضات آبان ۹۸ نقش داشتند، «تعجب کرده است».

شورای اروپا دوشنبه ۲۳ فروردین / ۱۲ آوریل در بیانیه‌ای اعلام کرد که در پاسخ به نقض جدی حقوق بشر در ایران تحریم‌های جدیدی علیه مقام‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی به اجرا می‌گذارد.

براساس گزارش خبرگزاری روسی اسپوتنیک، لاوروف اعمال تحریم علیه ایران، همزمان با ادامه گفت‌وگوهای برجام در وین را «غیرقابل قبول» خواند و افزود «مسکو هرگونه تلاش برای تضعیف گفت‌وگوهای توافق هسته‌ای ایران در وین را محکوم می‌کند».

وزیر خارجه روسیه گفت واشنگتن باید همه تحریم های یک جانبه علیه تهران را لغو کند:

«موضع ما روشن و کاملاً مطابق با رویکرد دوستان ایرانی ماست. همه تحریم‌های یک‌جانبه‌ای که واشنگتن با نقض مستقیم برجام اعمال کرد بدون شک باید لغو شود».

احتمال تعیین تکلیف کنوانسیون حقوقی دریای خزر

به‌رغم تمرکز نشست خبری مشترک وزیران خارجه روسیه و ایران بر مذاکرات برجام، گزارش‌ها حاکی از آن است که سفر لاوروف به تهران هدف دیگری را نیز دنبال می‌کند: تعیین تکلیف کنوانسیون حقوقی دریای خزر.

خبرگزاری دولتی جمهوری اسلامی (ایرنا) پیش از ملاقات ظریف و لاوروف گزارش داد روسیه و ایران درباره ابعاد مسائل منطقه‌ای، بین‌المللی و دوجانبه نظیر برجام، سوریه، یمن، افغانستان و مسائل اقتصادی گفت‌وگو خواهند کرد. ایرنا به نقل از سرگئی لاوروف از امضای یک سند همکاری در زمینه «امنیت بیولوژیک» خبر داد.

کاظم جلالی، سفیر تهران در روسیه نیز گفت سفر لاوروف برای امضای دو سند «موافقت‌نامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» صورت گرفته است. همچنین گفته می‌شود وزیر خارجه روسیه پیش از سفرش پیغام درخواست تعیین تکلیف کنوانسیون حقوقی دریای خزر را به ایران مخابره کرده است.

خبرگزاری روسی تاس، پنج‌شنبه ۱۹ فروردین/۸ آوریل اعلام کرد که لاوروف در کنفرانس خبری مشترک با مختار تیلوبردی، وزیر خارجه قزاقستان از ایران خواسته تا کنوانسیون حقوقی دریای خزر را تصویب کند و گفته:‌

«ما انتظار داریم که فرایند تصویب وضعیت حقوقی دریای خزر در ایران به زودی به پایان برسد. این کنوانسیون مهم که سه سال پیش در «آکتائو» به امضا رسید، اجرایی خواهد شد و اساس همکاری ما در دریای خزر را تقویت خواهد کرد.»

رئیسان جمهوری و وزیران خارجه ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان، پنج کشور حاشیه دریای خزر، پس از ۲۱ سال مذاکره برای تعیین رژیم حقوقی این دریا، ۲۱ مرداد ۹۷ / ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸ در آکتائو قزاقستان گرد هم آمدند و به توافق مشترکی در این‌باره رسیدند.

ابهام درباره سند مشترک تهیه‌شده و سهم ایران از دریای خزر به بحث‌های گسترده‌ای  در محافل سیاسی ایران دامن زد. برخی بر این نظر بودند که سهم ایران هیچ‌گاه در این مذاکرات تعیین نشده و برخی دیگر از کوتاه آمدن داوطلبانه جمهوری اسلامی از سهم ایران سخن گفتند و از توافق آکتائو به‌عنوان «ترکمانچای دوم» یاد کردند.

این کنوانسیون در پارلمان دیگر کشورهای ساحلی دریای خزر به تصویب رسیده اما ایران هنوز تکلیف آن ‌را مشخص نکرده است. رسانه‌های داخلی و مقام‌های جمهوری اسلامی نیز درباره احتمال تصویب آن به‌دنبال سفر لاوروف به تهران، سکوت کرده‌اند.