اگر دیپلماسی بخشی از یک تئاتر است، این هفته یک اشتباه در پروتکل برنامه بازدید رهبران بالاترین سطوح اتحادیه اروپا از ترکیه، آن را به یک نمایش درخشان تبدیل کرد.
صحنه چنین بود: روز سه‌شنبه ۶ آوریل، اورسولا فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا کنار همکار خود چارلز میشل، رئیس شورای نمایندگان ۲۷ عضو اتحادیه و رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، به طرز نامناسبی ایستاده بود. تنها دو صندلی بین پرچم اتحادیه اروپا و ترکیه قرار داشت.
در ادامه، فن در لاین همچنان در اتاق بزرگ کاخ ریاست جمهوری ترکیه ایستاده بود؛ در حالی که میشل و اردوغان کاملاً متمرکز برای عکسبرداری در صندلی‌های طلاکاری شده نشسته بودند.
در نهایت او را روی مبل کناری که چند فوت دورتر و پایین‌تر از دو مرد قرار داشت، میان کوسن‌ها نشاندند. او در وضعیتی مشابه وزیر امور خارجه ترکیه، مولود چاووش اوغلو نشانده شد حال آن که مقام او از نظر سیاسی بالاتر از چاووی اوغلوست. فن در لاین، رئیس کمیسیون اروپا و میشل که ریاست شورای اروپا را بر عهده دارد، در اتحادیه اروپا دارای درجه یکسانی هستند.
یان لسر، مدیر صندوق مارشال آلمان در بروکسل گفته:
«دلیلی برای وجود تنظیمات پروتکل وجود دارد: تلاش برای جلوگیری از اتفاقات شبهه‌انگیز و دراماتیک در فضا. قرار نیست این اتفاقات بیفتد.»
کاربران توییتر در اروپا به سرعت با هشتگ #GiveHerASeat واکنش نشان دادند. بسیاری این لحظه را نمادی از تفاوت‌های فرهنگی بین ترکیه و اروپا می‌دانستند. به ویژه اینکه این اتفاق درست چند روز پس از آن رخ داد که رهبر ترکیه کشور خود را از کنوانسیون استانبول- پیمانی که می خواهد از زنان در برابر خشونت جنسیتی محافظت کند- خارج کرد.
اما اگر این حادثه از یک سو نماد سابقه ضعیف ترکیه در زمینه حقوق زنان باشد، از سوی دیگر نشان دهنده ناتوانی اتحادیه اروپا در ایجاد جبهه‌ای واحد در برخورد با کشوری است که همسایه بسیار مهم اروپا و کاندیدای عضویت در اتحادیه اروپاست.
از آنجا که میشل صندلی خود را به فن در لاین پیشنهاد نکرد، دیدگاه‌های گوناگونی درباره آنچه رخ داده بود و دلایل آن مطرح شد.
اریک مامر سخنگوی فن درلاین گفته:
«او باید دقیقاً به همان شیوه رئیس شورای اروپا و رئیس جمهور ترکیه روی صندلی می‌نشست.»
او افزوده:
«خانم فن در لاین، اولین زنی است که این سمت را به عهده گرفته و انتظار دارد پروتکل‌ها درباره نهادی که او نمایندگی آن را دارد رعایت شود. بنابراین او از تیم خود خواسته است تا برای اطمینان از عدم وقوع چنین حادثه‌ای در‌آینده، اقدامات لازم را انجام دهد.»
میشل اواخر عصر چهارشنبه بیانیه‌ای صادر کرد و گفت تفسیر مقامات ترکیه از قوانین پروتکل یک وضعیت ناراحت کننده ایجاد کرده و منجر به رفتار متفاوت و حتی تحقیرآمیز با رئیس کمیسیون اروپا شده است.
میشل در پستی در صفحه رسمی خود در فیس‌بوک نوشت که تصور اینکه او نسبت به این رویداد «بی احساس» بوده نادرست است. او جلسه را ادامه داده تا با ایجاد یک «صحنه عمومی» اوضاع را بدتر نکند.
انتقادها به واکنش میشل اما در نظر قانونگذاران و ناظران اروپایی کاهش نیافت. سوفی در ولد، نماینده هلند در پارلمان اروپا، توییت‌هایی حاوی عکس‌های دیدار اردوغان با روسای قبلی شورای اروپا و کمیسیون اروپا، دونالد توسک و ژان کلود یونکر منتشر کرد که بر اساس ترتیبات تشریفاتی، در کنار یکدیگر نشسته بودند.
او از میشل پرسیده: «چرا رییس اتحادیه اروپا سکوت کرد؟»
تحلیلگران ترک می‌گویند اردوغان به درام سازی علاقه دارد و بی‌توجهی به پروتکل‌ها هم در مورد او سابقه دارد.
آصلی آیدین‌تاسباس، یکی از اعضای ارشد شورای روابط خارجی اروپا گفته:
«هر دو طرف تقصیر را به گردن یکدیگر می‌اندازند. وزارت خارجه ترکیه باید به ریاست جمهوری هشدار می‌داد که هر دو رهبر در اتحادیه اروپا هم‌رتبه هستند و مسئولان اتحدیه اروپا هم باید اشتباه اردوغان را تصحیح می کردند.»
او افزوده: «این حذف نتیجه طبیعی زندگی اردوغان در یک فضای سیاسی کاملا مردانه است. اتحادیه اروپا هم مرعوب رئیس جمهور ترکیه شده است.»
نگار گوکسل، کارشناس ارشد ترکیه در گروه بحران بین المللی هم گفته:
«به هر حال این اتفاق در یک زمان وحشتناک روی داد؛ یعنی همزمان با خروج ترکیه از کنوانسیون استانبول.»
طبق اطلاعات جمع آوری شده توسط آژانس حقوق زنان سازمان ملل متحد ، ۳۸ درصد از زنان ترکیه حداقل در طول زندگی خود یک بار از طرف همسر خود خشونت را تجربه می کنند و بیش از یک نفر در میان هر ۱۰ زن، در ۱۲ ماه گذشته مورد خشونت خانگی قرار گرفته‌اند. در گزارش شکاف جنسیتی جهانی در سال ۲۰۲۱، که بررسی سالانه مجمع جهانی اقتصاد است، ترکیه در میان ۱۵۶ کشور در رتبه ۱۳۳ قرار گرفته است.
نقض پروتکل‌های تشریفاتی در نشست روز سه‌شنبه همچنین در یک زمان حساس در روابط ترکیه با اتحادیه اروپا روی داده است.
در ماه‌های اخیر، ترکیه بر تمایل خود به بهبود روابط با اتحادیه اروپا و احیای روند پیوستن به این اتحادیه تأکید کرده است. این جلسه به منظور ایجاد تحرک در روابطی برگزار شد که در سال‌های اخیر به دلیل اختلاف نظرها در موضوعاتی مانند مهاجرت، مرزهای دریایی و ترتیبات گمرکی بی‌نتیجه مانده بود.
یان لسر، مدیر صندوق مارشال آلمان گفته:
«این حادثه به روشنی این واقعیت را نشان می‌دهد که ترکیه نسبت به عواقب بروز این امر کور بوده است. این اتفاق‌ها فقط بر این نکته را تأیید می‌کنند که اروپا در مورد ارزش‌ها، تنوع، شمول و برابری جنسیتی با ترکیه در یک سطح نیست.»
فن در لاین اما فرصت را مغتنم شمرد تا در مورد مسائل مربوط به حقوق زنان به طور كلی و به ویژه برای كنوانسیون استانبول اصرار کند. مامر، سخنگوی او گفته است:
«مطمئناً در باره این موارد بحث می شد، اما بدیهی است که این موضوع تمرکز او را بر این موضوع شدت بخشید.»
لطفا اسامی رو به همون زبان مرجع بنویسید . خوندنش خیلی راحتتر میشه. ممنونم
حسین اسدپور / 11 April 2021