[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130319_VitaminC_MazyarMahdavifar.mp3[/podcast]
قرن‌های متمادی، ملوانانی که به مدت طولانی سوار بر عرشه کشتی در حال مسافرت روی دریا بودند دچار بیماری کشنده‌ای می‌شدند که بعدها “اسکوروی” نام گرفت؛ بیماری‌ای که سال‌ها بعد و به صورت تجربی مشخص شد با استفاده از سبزیجات و میوه‌های تازه قابل پیشگیری و درمان است.
در سال 1927 میلادی، آلبرت سنت گیورگی مجارستانی که ده سال بعد جایزه نوبل پزشکی را از آن خود کرد، مولکول اسید اسکوربیک یا همان ویتامین ث را با جداسازی آن از کلم، پرتقال و فلفل سبز کشف کرد. امروزه می‌توان گفت تقریباً هیچ واکنشی در بدن انسان وجود ندارد که ویتامین ث در آن نقشی نداشته باشد. ما به طور متوسط برای انجام حدود 300 فعالیت مختلف در بدن‌مان به این ویتامین نیازمندیم و طبیعی است با این اوصاف در صورت کمبود آن دچار عوارض مختلف و متنوعی خواهیم شد. در این برنامه به تعدادی از اعمالی که ویتامین ث در انجام آن‌ها نقش دارد اشاره خواهیم کرد.
نقش آنتی‌اکسیدانی ویتامین ث
ویتامین ث مهمترین آنتیاکسیدان در بدن ما است. در حقیقت بدن ما از این ویتامین به عنوان اولین سد دفاعی در برابر رادیکال‌های آزاد استفاده می‌کند. رادیکال‌های آزاد همان مواد جانبی و ضایعات حاصل از واکنش‌های مختلف هستند که در صورت تجمع در داخل بدن می‌توانند منجر به آسیب به سلول‌ها و ایجاد انواع بیماری‌ها و به ویژه اشکال مختلف سرطان‌ها شوند. اولین وظیفه ویتامین ث به عنوان یک ماده آنتیاکسیدان، جذب این رادیکال‌های مضر و خنثی کردن آن‌ها قبل از هرگونه آسیب‌رسانی به سلول‌هاست.
اگر هر فرد بزرگسال به صورت روزانه 500 میلیگرم بیشتر از نیازهای پایه‌ای خود از این ویتامین مصرف کند، میزان مرگ و میر سالانه بر اثر بیماری‌های قلبی در این کشور به میزان 100 هزار نفر کاهش خواهد یافت.
مبارزه با اثرات مخرب رادیکال‌های آزاد از وطایف اصلی سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی است، اما دو ویژگی باعث می‌شود عملکرد آنتی‌اکسیدانی ویتامین ث بسیار حیاتی باشد. اول اینکه این ویتامین در آب محلول است و در نتیجه می‌تواند به همه جای بدن سرک بکشد، از غشاهای سلول‌ها عبور کند و به فضاهای بین سلولی نیز وارد شود. در نتیجه حتی رادیکال‌های آزاد موجود در چنین فضاهایی نیز از دست ویتامین ث در امان نخواهند ماند. نکته مهم بعدی این است که سایر آنتی‌اکسیدان‌ها از جمله ویتامین ای به تنهایی قادر به فعالیت آنتی‌اکسیدانی خود نیستند و برای انجام این وظیفه به ویتامین ث نیاز دارند.
تقویت‌کننده سیستم ایمنی بدن
سیستم ایمنی بدن، از ما در برابر عفونت‌های مختلف محافظت می‌کند. بدن ما برای انجام این کار از اشکال مختلف گلبول‌های سفید و همچنین پیام‌آورهای شیمیایی پیچیده‌ای استفاده می‌کند که در حقیقت گلبول‌های سفید را راهنمایی می‌کنند. در انسان سالم حدود یک تریلیون گلبول سفید، وظیفه دفاع از بدن را برعهده دارند، اما در زمان بروز بیماری، در هر ساعت میلیون‌ها گلبول سفید جدید در بدن ساخته می‌شوند تا در برابر بیماری از ما مراقبت کنند. تمامی این گلبول‌های سفید و پیام‌آوران شیمیایی که به آن‌ها اشاره کردیم برای انجام درست وظیفه‌شان به ویتامین ث نیازمندند. به همین دلیل است که پزشکان در موقع بروز انواع بیماری‌های عفونی ازجمله سرماخوردگی و آنفلوانزا ویتامین ث را به عنوان یک داروی مکمل تجویز می‌کنند تا با تقویت سیستم ایمنی، شرایط مبارزه با عفونت را برای بدن فراهم کنند. اگر از آن گروه افرادی هستید که در فصل زمستان مدام به سرماخوردگی دچار می‌شوید و از دست آن خلاصی ندارید، مصرف غذاهای حاوی ویتامین ث یا مکمل‌های این ویتامین می‌تواند به شما کمک کند.
نقش ویتامین ث در بهبود سریع زخم‌ها
یکی از نشانه‌های مهم بیماری “اسکوروی” ناشی از کمبود ویتامین ث، زخم‌هایی هستند که هیچگاه بهبود نمی‌یابند . دلیل این موضوع این است که بدن برای ساخت کلاژن به ویتامین ث نیازمند است. کلاژن قوی‌ترین بخش بافت پیوندی انسان است که بافت اسکلتی را سرپا نگه می‌دارد، ماهیچه‌ها را به استخوان‌ها پیوند می‌دهد، ساختار رگ‌های خونی را استحکام می‌بخشد و باعث ثابت ماندن پوست و ارگان‌های مختلف بدن در جایگاه اصلی خود می‌شود.
می‌توان گفت کلاژن چسبی است که تمانی اعضای بدن را به هم می‌چسباند. از آن‌جایی که بدن برای بهبود زخم‌ها و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده خود به این ماده نیازمند است پس در صورت کمبود ویتامین ث، کلاژن ساخته نمی‌شود و زخم‌ها بهبود نمی‌یابند. در صورت بروز بریدگی، شکستگی و یا سوختگی در هر نقطه از بدن، مصرف مقدار بیشتر از حد نیاز روزانه از این ویتامین به بهبود صدمات ذکر شده کمک زیادی می‌کند.
از قدیم از پرتقال به عنوان منبع سرشار از ویتامین ث نام برده می‌شد، اما شاید خیلی‌ها ندانند که میوه کیوی هم تقریباً به اندازه پرتقال ویتامین ث دارد. باید بدانید تقریباً تمامی میوه‌ها و سبزی‌ها از مقادیری از این ویتامین برخوردارند.
نقش حفاظتی در بروز بیماری‌های قلبی عروقی
در مورد نقش ویتامین ث در جلوگیری از بروز بیماری‌های قلبی عروقی، مطالعات و آمارهای زیادی وجود دارد که به دو نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
مطالعه آماری اول که توسط مرکز ملی آمارهای سلامت آمریکا انجام شده نشان می‌دهد که اگر هر فرد بزرگسال به صورت روزانه 500 میلیگرم بیشتر از نیازهای پایه‌ای خود از این ویتامین مصرف کند، میزان مرگ و میر سالانه بر اثر بیماری‌های قلبی در این کشور به میزان 100 هزار نفر کاهش خواهد یافت. جدا از اینکه این 100 هزار نفر زنده خواهند ماند، مبلغ زیادی هم در هزینه‌های درمانی آن‌ها صرفه‌جویی خواهد شد.
مطالعه دیگری که نتایج آن در ژورنال معتبر پزشکی “لنست” در سال 2001 منتشر شد نتایج مشابهی در بر داشت. این مطالعه نشان می‌داد رژیم غذایی غنی از ویتامین ث به صورت کلی خطر بروز مرگ به علل مختلف و به صورت ویژه مرگ بر اثر بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد. بر اساس این مطالعه مصرف مقدار بیشتر ویتامین ث حدود 20 تا 50 درصد خطر بروز مرگ بر اثر بیماری قلبی را کاهش می‌دهد.
منابع ویتامین ث
تمامی نکات اشاره شده تنها نمونه‌های کوچکی از فواید و وظایف ویتامین ث در بدن انسان هستند، اما بد نیست اشاره‌ای هم به منابع این ویتامین داشته باشیم. از قدیم از پرتقال به عنوان منبع سرشار از ویتامین ث نام برده می‌شد، اما شاید خیلی‌ها ندانند که میوه کیوی هم تقریباً به اندازه پرتقال ویتامین ث دارد. باید بدانید تقریباً تمامی میوه‌ها و سبزی‌ها از مقادیری از این ویتامین برخوردارند. در میان میوه‌ها توت فرنگی، طالبی و زغال‌اخته حاوی مقادیر زیادی ویتامین ث هستند. در میان سبزی‌ها هم باید از اسفناج، کلم بروکلی، کلم‌پیچ و انواع فلفل نام برد. میزان ویتامین ث مورد نیاز برای یک فرد سالم به صورت روزانه حدود 60 تا 90 میلیگرم است که معادل ویتامین موجود در یک عدد پرتقال است. اگرچه پزشکان توصیه می‌کنند برای برخورداری از تمامی ویژگی‌های مثبت این ویتامین، به ویژه اثرات پیشگیری‌کننده آن در بروز بیماری‌های قلبی عروقی، مصرف آن را حداقل به دو تا سه برابر افزایش دهید.