[podcast]http://www.zamahang.com/podcast/2010/20130418_MaryamHosseinKhah_Women_MahnazParakand_LidaHosseiniNejad.mp3[/podcast]
زنان تهیدست بیوه و ناتوانی آنها از اداره زندگی‌شان، معمولاً اولین توجیه افرادی است که موافق ازدواج موقت هستند و با بیان اینکه این زنان تمایل به ازدواج موقت دارند، آن را به عنوان یک راهکار برای حل مشکلات جامعه توصیه می‌کنند.
نتایج پژوهشی که به تازگی در میان زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد در شیراز انجام شده است، اما همخوانی چندانی با این ایده ندارد. بر اساس یافته‌های این پژوهش ۸۱ درصد زنان مشارکت‌کننده در این نظرخواهی از زن دوم شدن “متنفر” هستند.
به گزارش تارنمای مهرخانه، بر اساس این پژوهش ۶۴ درصد از این زنان نگران آن هستند که دیگران از ازدواج موقت آنها مطلع شوند و ۵۶ درصد نیز به خاطر ترس از ترک شدن، پس از پایان مدت مشخص شده در ازدواج موقت، تن به این نوع ازدواج نمی‌دهند.
مهناز پراکند: در عقد موقت، به زن نفقهای تعلق نمی‌گیرد. در عقد دائم زن تکالیف زوجیت و تمکین را در قبال دریافت نفقه انجام می‌دهد، اما در عقد موقت حتی در قبال تمکین هم نفقهای به زن تعلق نمی‌گیرد. مگر اینکه طرفین شرایطی را تنظیم کنند که بر اساس آن مرد موظف به پرداخت نفقه باشد.
مهناز پراکند، وکیل دادگستری درباره اینکه بر اساس قوانین حقوقی ایران این ترس، زنان چه ریشه و پایه‌ای دارد، به رادیو زمانه می‌گوید: “این ترس واقعی است، برای اینکه یکی از شرایط پیش‌بینی شده برای انحلال عقد موقت، بذل مدت از سوی مرد است. به این معنی که مرد می‌تواند مدت باقی مانده از زمان درنظرگرفته شده برای عقد موقت را ببخشد و رابطه را تمام کند. ممکن است که حتی مدت عقد موقت ۵۰ سال یا حتی ۹۹ سال باشد که خیلی هم مرسوم است، اما با توجه به اینکه با بخشش مدت، این عقد منحل می شود و تشریفات دیگری هم برای انحلالش لازم نیست، مرد هر وقت که بخواهد، حتی یک ساعت پس از عقد باشد این عقد را منحل کند و زن هم هیچ کاری نمی‌تواند بکند.”
زنان اما حتی اگر در یک رابطه آزاردهنده و پرخشونت نیز قرار بگیرند، به این راحتی قادر به پایان دادن به ازدواج موقت نیستند و آنگونه که مهناز پراکند توضیح می‌دهد: “عقد موقت در طلاق مانند عقد دائم است و همانطور که در عقد دائم حق طلاق برای زن وجود ندارد، در عقد موقت هم زن حقی مبنی بر بذل مدت ندارد. اگر یک زمانی زن بخواهد به این رابطه پایان دهد باید به دادگاه برود، طرح دعوا کند و ثابت کند که ادامه این وضعیت برای او موجب سختی و عصر و حرج است و با حکم دادگاه، از این ازدواج خارج شود. البته این برای شرایطی است که انعقاد ازدواج موقت ثابت شود. در غیر این صورت باید ابتدا در دادگاه ثابت کند که در عقد موقت آن مرد قرار داشته است و به عنوان مثال شاهد برای زندگی مشترکشان بیاورد و پس از آن می‌تواند درخواست طلاق بدهد.”
با وجود حس ناخوشایند زنان به ازدواج موقت و محدودیت‌های قانونی موجود در این نوع ازدواج، چرا زنان به عقد موقت مردان درمی‌آیند؟
برخی مدافعان و مروجان ازدواج موقت، به ویژه در هنگامی که بحث بر سر ازدواج موقت زنان بیوه است، استدلال اصلی خود را بر نیاز جنسی این زنان استوار می‌کنند.
نتایج به دست آمده از این تحقیق اما نشانگر آن است که برای زنان مشارکت‌کننده در این پژوهش نیاز جنسی آخرین دلیل ازدواج موقت است و پس از نیازهای امنیتی، فرهنگی، اقتصادی و عاطفی قرار دارد.
بر اساس یافته‌های همین پژوهش آنچه این زنان را بیشتر از هر مسئله‌ای به سمت ازدواج موقت سوق می‌دهد، نیازهای اقتصادی آنان است. به عنوان مثال این تحقیق حاکی است زنانی که منزل استیجاری دارند، تمایل بیشتری به ازدواج موقت نشان می‌دهند و هرقدر که میزان مستمری دریافتی از کمیته امداد بیشتر باشد، نگرش زنان سرپرست خانوار به ازدواج موقت منفی‌تر می‌شود.
نگرانی‌های زنان نسبت به وضعیت‌شان در ازدواج موقت و شرایط قانونی ناظر بر آن در حالی است که سیاست‌های رسمی و غیررسمی دولتی در سال‌های اخیر در راستای ترویج ازدواج موقت و مجدد است.
با این وجود ۸۷ درصد از زنان تحت پوشش کمیته امداد که به طور جدی هم با مشکلات اقتصادی درگیر هستند، گفته‌اند: “ترجیح می‌دهم همه مشکلاتم را خودم حل کنم ولی ازدواج موقت نکنم.”
مهناز پراکند در پاسخ به این سوال که ازدواج موقت تا چه حد تامین کننده نیازهای اقتصادی زنان به عنوان همسر است و یک زن چه حقوق اقتصادی در قالب ازدواج موقت دارد، می‌گوید: “بر اساس قوانین ایران، زنان حقوق اقتصادی چندانی ندارند. البته مهریه شرط درست بودن عقد است و حتماً باید در همان موقع خواندن عقد موقت پرداخت شود، اما دقیقاً به همین دلیل مهریه نمی‌تواند از نظر مالی حمایت چندانی برای این زنان باشد و اینطور نیست که آنها بتوانند مهریه سنگین یا ملکی را تعیین کنند که به نوعی پشتوانه مالی‌شان باشد. در رابطه با نفقه نیز، با وجود اینکه زن موظف به انجام تمامی تکالیف زناشویی است، اما در عقد موقت به زن نفقهای تعلق نمی‌گیرد. در عقد دائم زن تکالیف زوجیت و تمکین را در قبال دریافت نفقه انجام می‌دهد، اما در عقد موقت حتی در قبال تمکین هم نفقهای به زن تعلق نمی‌گیرد. مگر اینکه طرفین شرایطی را تنظیم کنند که بر اساس آن مرد موظف به پرداخت نفقه باشد.”
نگرانی‌های زنان نسبت به وضعیت‌شان در ازدواج موقت و شرایط قانونی ناظر بر آن در حالی است که سیاست‌های رسمی و غیررسمی دولتی در سال‌های اخیر در راستای ترویج ازدواج موقت و مجدد است و نمایندگان مجلس در پی آن بودند که شرط اجازه زن اول برای ازدواج مجدد مردان را نیز حذف کنند. در قانون حمایت خانواده که از هفتم اردیبهشت ماه سال جاری قابل اجرا خواهد بود، نیز ماده‌ای به ازدواج موقت اختصاص یافته و بر اساس آن ازدواج موقت باید در صورت باردار شدن زن یا قید ضرورت آن در شروط ضمن عقد ثبت شود.
افکار عمومی جامعه اما به گونه‌ای دیگر به ازدواج موقت نگاه می‌کند. بر اساس یافته‌های این پژوهش با آنکه ۷۰ درصد زنان سرپرست خانوار اعتقاد داشتند که “ازدواج موقت از گناه موقت جلوگیری می‌کند”، اما همچنان اغلب آنها مایل نبودند که تن به ازدواج موقت بدهند. همچنین ۹۰ درصد آنها با ازدواج موقت دخترشان و ۸۴ درصد با ازدواج موقت پسرشان مخالف هستند.
چند خبر دیگر
در حالی که کمتر از ۶۰ روز به انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا در ایران باقی مانده است، فعالان زن نیز فعالیت انتخاباتی خود را آغاز کرده‌اند.
زنان سیاسی اصولگرا که چندی پیش از معرفی نامزد زن برای ریاست جمهوری سخن می‌گفتند، هفته گذشته اعلام کردند که برای طرح مطالبات و برنامه‌هایشان درصدد دیدار با نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری هستند. همچنین به گزارش (ایسنا)، زنان اصولگرا فهرستی ۴۰ نفره نیز برای انتخابات شوراها تهیه کرده‌اند.
از سوی دیگر حسن روحانی نیز پس از اعلام آمادگی‌اش برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری آینده در یکی از اولین قدم‌ها، اقدام به تشکیل “واحد بانوان” کرده و چنانکه خبرگزاری مهر گزارش داده، از این طریق به دنبال جلب رای زنان است.
خبر دیگر، وعده بررسی بیمه زنان خانه‌دار از سوی مریم مجتهدزاده، رئیس مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری است. وی با تاکید بر اینکه این مرکز به دنبال اجرای بیمه مهریه زنان نیست، گفته است که بیمه زنان خانه‌دار سرانجام در هفتم اردیبهشت ماه جاری در ستاد ملی زن و خانواده بررسی خواهد شد.
سخنان پلیس ایران مبنی بر تعقیب هنرپیشه‌های زنان در خارج از کشور هم در هفته گذشته در صدر اخبار رسانه‌ها قرار داشت. به گزارش خبرگزاری مهر، سردار منتظرالمهدی، معاون اجتماعی نیروی انتظامی در یک نشست خبری گفت که عده کمی از زنان هنرپیشه “هنجارستیز بوده و دارای پوششی خارج از عرف هستند” و “بدحجابی” آنها در جشنواره‌‌های خارجی از طریق پلیس بین‌الملل (اینترپل) پیگیری خواهد شد.