کیوان کاشفی، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و سوریه به خبرگزاری ایلنا گفت که در سال ۱۳۹۹ مبادلات تجاری ایران و سوریه به حدود ۱۷۰ میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که تجارت میان دو کشور در سال ۱۳۸۹ و پیش از شروع اعتراضات و جنگ داخلی در این کشور حدود ۷۰۰ میلیون دلار بود. سهم صادرات ایران به سوریه در آن سال ۵۵۰ میلیون دلار بود که اکنون به حدود ۱۲۰ میلیون دلار کاهش یافته است.
ایران از حامیان رژیم بشار اسد است و نقش مهمی در جنگ داخلی این کشور ایفا کرده است. مقام‌های سیاسی در ایران همواره از مداخله ایران در سوریه دفاع کرده‌اند و علاوه بر فواید امنیتی، این مداخله را به نفع فضای اقتصادی ایران دانسته‌اند.
حال این آمار جدید نشان می‌دهد که به رغم هزینه مادی و انسانی گسترده جمهوری اسلامی در سوریه نه تنها مبادلات تجاری میان دو کشور افزایش نیافته که به ۲۵ درصد قبل از ناآرامی‌ها سقوط کرده است.
ایران از سوریه چه می‌خواهد؟
بخش مهمی از مبادلات تجاری میان ایران و سوریه به صادرات ایران اختصاص دارد. عامل مهم در افت صادرات به این کشور از بین رفتن خطوط حمل‌ونقل امن و آسان میان دو کشور است. هم‌اکنون تجارت زمینی میان دو کشور تقریبا ناممکن است و گذرگاه مرزی القائم که با گذر از دیرالزور و پالمیرا به دمشق می‌رسد تنها راه زمینی برای رسیدن به پایتخت سوریه است. برای انتقال محموله زمینی از ایران، کامیون‌ها باید از عراق بگذرند، به مرز پرتنش القائم برسند و تازه از اینجا به بعد با خطر کمین نیروهای شورشی و باقی‌مانده داعش دست‌وپنجه نرم کنند.
به همین دلیل عمده نقل و انتقال زمینی میان ایران و سوریه هم‌اکنون به انتقال سلاح و موشک اختصاص دارد که قاعدتا نه تنها سودی نصیب ایران نمی کند بلکه از منابع خزانه هم استفاده می‌شود.
جمهوری اسلامی برای آنکه تردد زمینی به سوریه را برقرار کند و هم برای اینکه پایگاه دائمی در خاک سوریه داشته باشد، همین حدفاصل گذرگاه قائم و دیرالزور را به عنوان نقطه کانونی درنظر گرفته است. این همان منطقه‌ای است که بیشترین حملات هوایی اسرائیل به سوریه در آنجا متمرکز شده است.
دومین برنامه ایران برقراری خط دریایی میان دو کشور است. اما مشکل این است که روسیه که کنترل بندر لاذقیه را در دست دارد حاضر به شراکت با ایران نیست. ایران برای آنکه بر این اختلاف با روسیه نمک نپاشد به دنبال ساخت یک بندرگاه جدید به نام حمیدیه در این کشور است. رستم قاسمی، وزیر نفت پیشین ایران که در روزهای گذشته خبر ترور او در سوریه منتشر و تکذیب شد، یکی از چهره‌های اصلی برای پیش‌برد این دو هدف در سوریه است.
اما مهم‌ترین صادرات سوریه به ایران «فسفات» است. فسفات که برای برنامه نظامی ایران هم بسیار حیاتی است هم‌اکنون به صورت عمده از سوریه تامین می‌شود. در دو سال گذشته ایران قراردادی با سوریه به امضا رساند که بر اساس آن ۷۰ درصد تولیدات بزرگترین معدن فسفا این کشور به صورت اختصاصی به ایران برسد. این معدن یک میلیارد تن ظرفیت دارد و نیاز ایران را تا ۱۰۰ سال می تواند تامین کند.
هم‌اکنون ایران سالیانه ۲۵۰ هزار تن فسفات از سوریه وارد می‌کند.