بهروز کمالوندی، معاون رئیس سازمان انرژی اتمی و سخنگوی این سازمان جمعه ۲۹ اسفند درباره روند پیشبرد بازطراحی راکتور هستهای اراک گفت:
«اوایل سال ۱۴۰۰ تست سرد راکتور (بازطراحی شده) را خواهیم داشت که مقدمهای است برای راهاندازی کامل راکتور آن در یک سال بعد از آن. این به آن معناست که کارهای مختلفی که نیاز است در حوزه سوخت، مخزن و غیره انجام شود را پیش بردهایم.»
کمالوندی در اینباره افزود:
«وقتی آمریکا از برجام خارج شد، کارها در بازطراحی راکتور اراک کند شد اما چینیها ادامه دادند و ما در کنار چینیها سعی کردیم خودمان هم کار را جلو ببریم چرا که اساساً کارفرمای این پروژه ایران است و در نتیجه کار را در ابعاد مختلف جلو بردیم.»
بر اساس توافق هستهای ایران و قدرتهای جهانی در ژوئیه ۲۰۱۵ (برجام)، راکتور آب سنگین اراک باید بهگونهای بازطراحی شود که نتواند در سطح تسلیحاتی پلوتونیوم تولید کند. ایران همچنین در برجام پذیرفت که راکتور اراک را تبدیل به یک راکتور آب سبک کند که از سوخت اتمی با غنای حداکثر ۳,۶۷ درصد استفاده خواهد کرد. در این راستا «بخش مرکزی» (کالاندریا) راکتور اراک نیز خارج و حفرههای آن با سیمان پُر شد.
کمالوندی درباره اینکه اگر آمریکا به برجام برگردد ورودش به پروژه بازطراحی راکتور اراک چطور خواهد بود، گفت:
«اگر آمریکا برگردد و بخواهد همکاری کند، میتواند اما ما بدون آنها و حتی چینیها هم میتوانیم این پروژه را ادامه دهیم.»
بهگفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی، مجلس شورای اسلامی از این سازمان خواست تا ساخت راکتور جدید بررسی شود اما «نظر متخصصان» این بوده که راکتور بازطراحی شده برای کارهای تحقیقاتی کارآیی بیشتری دارد و آن را باید تکمیل کرد. او گفت:
«اگر بخواهیم راکتور دیگری درست کنیم، باید در محل دیگری ساخته شود، یعنی باید کار را از صفر شروع کنیم.»
علیاکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران ۲۲ مرداد ۱۳۹۸ اعلام کرد که بازسازی راکتور هستهای اراک از مرحله طراحیها عبور کرده و وارد «مرحله بعدی» شده است. پیش از آن نیز بهروز کمالوندی اولویت جمهوری اسلامی را بازطراحی راکتور اراک دانست، اما تهدید کرد در صورتی که اقدامات شرکای برجام و کارگروه بازطراحی راکتور کند شود، ایران ممکن است به سراغ راکتور قدیمی برود.
«روند همکاری آژانس با ایران رضایتبخش نیست»
کمالوندی در بخش دیگری از سخنان خود از روند همکاری ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی اظهار نارضایتی کرد و گفت:
«تعاملات ما با آژانس تعریف شده است، مادامی که در چارچوب پادمان جامع همکاری میکنیم، تعهدات مشخص است و وقتی پروتکل الحاقی را اجرا میکنیم تعهدات به شکل دیگری است و در قالب برجام هم بعضی تعهدات وجود دارد. اما اینکه راضی هستیم یا نه؟ بهطور کلی خیر، راضی نیستیم.»
بهگفته سازمان انرژی اتمی، آژانس بینالمللی انرژی اتمی «تحت تأثیر فشار سیاسی کشورها است». او گفت:
«وقتی موضوعی در شورای حکام مطرح میشود این جهتگیری سیاسی است که تعیین کننده مسیر و روند آن موضوع است.»
در ماههای اخیر، ایران ذخایر و سطح غنیسازی خود را افزایش داده و در تأسیسات هستهای فردو غنیسازی اورانیوم با خلوص ۲۰ درصد را از سر گرفته است. همچنین ساخت و راهاندازی سانتریفیوژهای جدید در دستور کار قرار گرفته است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی نگرانیهای خود در اینباره را بارها اعلام کرده است. آژانس بینالمللی انرژی اتمی ۱۳ ژانویه / ۲۴ دی با انتشار بیانیهای اعلام کرد ایران تولید اورانیوم فلزی به عنوان سوخت راکتور تحقیقاتی تهران را آغاز کرده است. این نوع از اورانیوم در راکتور تحقیقاتی تهران کاربرد دارد اما در ساخت بمب اتم هم از آن استفاده میشود.
مقامات جمهوری اسلامی در گذشته هر زمان که آژانس در گزارشهای خود از برنامه هستهای ایران انتقاد کرده و آن را غیرشفاف خوانده آژانس را به «کار سیاسی» متهم کرده است.
کمالوندی در اینباره افزود::
«مدیرکل و همکارانش در گزارشهایی که ارایه میدهند نقش دارند و باید تلاش کنند که گزارشها بیطرفانه باشد اما گزارشهایی که تا الان منتشر شده بیطرفانه نبوده است. ما بارها اعتراض کردیم.»
در ماههای اخیر بارها کشورهای اروپاییِ طرف برجام نیز با انتشار بیانیههایی از کاهش تعهدات برجامی ایران انتقاد کرده و نسبت به پیشبرد برنامه هستهای جمهوری اسلامی ابراز نگرانی کردهاند.