وقتی به قرن چهاردهم شمسی که ۱۴۰۰ سال آخر آن است، واپس‌ می‌نگریم، چه می‌بینیم؟ تا جایی که به قرن بیستم میلادی برمی‌گردد ـــ که حول و حوش انقلاب مشروطه آغاز می‌شود و تا دوره‌ی اول ریاست‌جمهوری خاتمی و اوج دوره‌ی اصطلاحات به پایان می‌رسد ـــ به‌گفته‌ی یرواند آبراهامیانِ تاریخ‌نگار، ایران با گاو و خیش‌آهن قدم به آن گذاشت و با یک برنامه‌ی هسته‌ای پرمناقشه از آن خارج شد. اما همه‌ی کودتاها و انقلاب‌ها و جنبش‌ها و سرکوب‌ها و تغییر دولت‌ها و نظام‌ها به کنار، یک راه دیگر برای نگاه‌کردن به این قرن رجوع به خودِ مسأله‌ها‌ی گریبانگیر دوره‌های آن است.

در این وبینار به تاریخ مسأله‌هایی می‌پردازیم که در هر دوره‌ی خاص از صدر مشروطیت تا امروز در مرکز مباحثات فکری و نطق‌های سیاسی و چه بسا علاقه‌ی مردم در خیابان بوده است. اگر در مشروطیت، قانون مسأله بود و در انقلاب ایران، زمین، در دوره‌ی اصلاحات، حق به مسأله بدل شد و کمی بعدتر مثلاً مهاجرت و انگار امروز مسأله‌ی اصلی بقاست. همین‌طور، کار، زمین، نفت در دوره‌های دیگر.

وبینار را با مسأله‌ی مسأله آغاز می‌کنیم و می‌پرسیم اهمیت آن و تفاوت آن با مفهوم، یا مُد روز، یا مطالبات، یا آمال و آروزهای یک عصر و موضوعات خویشاوند دیگر چیست. بعد به روش‌های فهم مسأله‌ی هر دوره رومی‌آوریم: باید به چه چیزی رجوع کنیم تا مسأله‌ی یک دوره را بفهمیم؟ روزنامه‌ها؟ کتاب‌های پرفروش؟ زبان مخفی کوچه و بازار؟ آگهی‌های بازرگانی؟ شب‌نامه‌ها؟ یا اصلاً ناگفته‌ها و میان‌سطورهای گفته‌های یک عصر؟ سرانجام وقتی پای خود مسایل خاص قرن گذشته به میان می‌آید، می‌پرسیم دگرگونی مسایل، تبدیل مسأله‌ی‌ یک دوره به مسأله‌ی متفاوتِ دوره‌ی بعد به چه معناست. آیا مسأله‌ی واحدی هست که در پس همه‌ی مسائل باشد؟ مثلاً طبقه، استعمار، قانون‌گرایی، نان، شعور، بی‌فرهنگی یا فرهیختگی، نوستالژی، پیشرفت، غرب؟

هدف این وبینار برآورده خواهد شد اگر بتواند مسأله‌ی مسأله‌داشتن را طرح کند و راه‌هایی برای فهم تاریخ مسایل ایران در این صد سال اخیر بگشاید. وبینار را با پیش‌کشیدن این پرسش به پایان می‌بریم که آیا می‌توان مسأله‌ی دهه‌ی بعد را به‌نحوی پیش‌بینی کرد یا نه.

با حضور امید مهرگان، پژوهشگر مستقل

◄ویدئوی وبینار

نسخه شنیداری: