در چهارمین روز از شکلگیری اعتراضات مردمی در شهرها و مناطق بلوچ نشین ایران، گزارشها از جو سنگین امنیتی در شهرهای زاهدان، ایرانشهر، سراوان، چابهار و جاسک حکایت دارند. شبکه اینترنت در این شهرها به کلی قطع شده، صدای تیراندازی به گوش میرسد و مأموران امنیتی در همه جا حضور پر تعداد دارند.
حبیبالله سربازی، فعال سیاسی بلوچ درباره آخرین وضعیت اعتراضات در سیستان و بلوچستان به زمانه میگوید:
«در حال حاضر در سراوان، زاهدان، شهرستان نوک آباد و بخش کورین اعتراضات جریان دارد. طبق آخرین خبرها در منطقه پشامگ از توابع شهرستان سرباز هم تجمعات اعتراضی شکل گرفته که به دنبال تیراندازی مأموران امنیتی به سوی مردم، تجمعکنندگان وارد پاسگاههای انتظامی شدهاند.»
به گفته سربازی، در شهرستان سوران هم تجمعات اعتراضی شکل گرفته که در جریان آن کیوسک نیروی انتظامی و یک پایگاه متعلق به سپاه پاسداران توسط معترضان به آتش کشیده شده است.
همچنین جاده ترانزیتی جاسک به سمت چابهار و جاده ترانزیتی ایرانشهر هم توسط معترضان مسدود شده است.
این فعال بلوچ میگوید تجمعاتی هم در منطقه دشتیاری در حال شکلگیریست:
«به گفته سربازی، علیرغم قطع بودن اینترنت در چندین شهر و نواحی روستایی و با وجود سرکوبهای وسیع، اعتراضات همچنان در حال گسترش است.»
او میگوید نیروهای سپاه پاسداران از هلی کوپتر برای ایجاد رعب و وحشت و سرکوب معترضان استفاده کردهاند:
«تاکنون چند هلیکوپتر نظامی در آسمان ایرانشهر و زاهدان دیده شدهاند. همچنین صبح امروز و به دنبال انتشار فراخوانهای تجمعات اعتراضی در چابهار، چندین هلیکوپتر نظامی در آسمان این شهر بندری در حال گشتزنی هستند.»
روز چهارم اسفند ماه، مأموران مرزی سپاه پاسداران به سوی برخی سوختبران که به محدودیتهای تازه معترض بودند آتش گشودند که در پی آن چندین شهروند بلوچ کشته و زخمی شدند.
شهرها و نقاط مختلف استان سیستان و بلوچستان در اعتراض به کشته شدن این شهروندان صحنه ناآرامی و شکلگیری تجمعات اعتراضی بوده است.
سربازی از نامشخص بودن شمار دقیق بازداشتشدگان در شهرهای مختلف خبر میدهد. دلیل این بیخبری قطع کردن اینترنت این مناطق است:
«طبق گزارشهای رسیده، تعدادی از زخمیهایی که به بیمارستانی در زاهدان منتقل شده بودند به همراه افرادی که آنها را به بیمارستان برده بودند، توسط مأموران سپاه بازداشت شدهاند. همچنین در سراوان خانوادهها جلوی پایگاههای متعلق به سپاه و نیروی انتظامی تجمع کردهاند و خواستار آزادی فرزندانشان شدهاند که نشان از گسترده بودن بازداشتها در این مناطق است.»
رسانههای دولتی در ایران اما به جای پوشش این اخبار، این اعتراضات را به «درگیریهای مرزی» و «تحرکات اشرار مسلح» تقلیل دادهاند.
محمدهادی مرعشی، معاون امنیتی و انتظامی استاندار سیستان و بلوچستان روز سهشنبه پنجم اسفند ماه ادعا کرد:
«تعدادی از اشرار مسلح در مرز شمسر میان شهرستان سراوان و پاکستان در خارج از مرز ایران به سمت تعدادی از سوختبران شلیک کردهاند.»
او همچنین گفت:
«گذرگاههای قانونی و مشخص شده توسط خود مردم محلی برای استفاده از طرح رزاق و سهمیه سوخت واگذار شده به آنها ساماندهی شده است و همه باید نسبت به رعایت قانون و روند اجرای آن و تردد در مرزها احترام بگذارند.»
در ماههای اخیر طرح موسوم به «طرح رزاق» تحت نظارت سپاه پاسداران در استانهای مرزی به ویژه در سیستان و بلوچستان اجرایی شده است. این طرح که گفته میشود برای قانونمند کردن فروش سوخت در نقاط مرزی اجرا شده، در حقیقت برای جلوگیری از تردد سوختبران بلوچ طراحی شده که جز فروش جزیی سوخت به پاکستان، راه دیگری برای تأمین معاش خود ندارند.
حبیبالله سربازی میگوید:
«از سال ۱۳۸۸ که سپاه پاسداران وارد مناطق مرزی شد و ۳۰۰ کیلومتر از مرز سراوان را تحت کنترل گرفت، تاکنون مناطق مرزی زیادی را مینگذاری کرده که به دنبال آن سوختبرها و کاسبان مرزی بسیاری کشته شدهاند.»
به گفته سربازی، مردم به اجرای طرح رزاق و حضور سپاه پاسداران در این مناطق معترض هستند:
«تخریب مسجد، کشته شدن بسیاری از سوختبران در سالهای گذشته توسط نیروهای نظامی و امنیتی در مناطق مرزی و شدت گرفتن اعدامها در مناطق بلوچ نشین سبب شده تا در حال حاضر مردم بلوچ خواهان جمعآوری طرح رزاق و خروج همه نیروهای جمهوری اسلامی از مناطق بلوچ نشین باشند.»
سربازی میگوید که شهروندان بلوچ، حضور سپاه پاسداران را در مناطق خود «یک حضور استعماری» تلقی میکنند.
پس از آغاز ناآرامیها در مناطق بلوچ نشین ایران گزارشهای ضد و نقیضی از اعزام نیروهای سپاه ثارالله استان کرمان به منظور سرکوب اعتراضات و تشدید فضای امنیتی به زاهدان و چند شهر دیگر سیستان و بلوچستان منتشر شده است.
سربازی اما میگوید به غیر از سپاه ثارالله کرمان، گزارشهایی مبنی بر اعزام شمار زیادی نیروهای سرکوبگر از اصفهان به سمت مناطق بلوچ نشین منتشر شده است.
از سوی دیگر در چهارمین روز از شکلگیری اعتراضات در سیستان و بلوچستان، سازمان دیدبان حقوق بشر در بیانیهای با ابراز نگرانی از سرکوب معترضان در مناطق مختلف استان سیستان و بلوچستان، خواستار انجام تحقیقات مستقل و بیطرفانه درباره گزارشهای منتشر شده از «کاربرد زور بیش از حد توسط نیروهای امنیتی دولتی» در این استان شده است.
به گفته تارا سپهریفر، پژوهشگر بخش ایران سازمان دیدهبان حقوق بشر، مقامات ایران باید فورا تحقیق و تفحصی شفاف و بیطرفانه درباره تیراندازی در مرز سراوان انجام دهند.
سپهریفر همچنین از مقامات حکومتی ایران خواسته است تا افراد مسئول در کشتار پاسخگو شوند، به شکلی مناسب به قربانیان خسارت پرداخته شده و تضمین شود که مأموران مرزی در آینده بیشترین احتیاط ممکن را برای احترام به حق حیات و دیگر حقوق بشر به خرج خواهند داد.