در سراسر جهان، توزیع واکسن کرونا بر اختلافات طبقاتی نور افکنده و تبعیض‌ها را بار دیگر نشان داده است. کشورهای ثروتمند سهم بیشتری از واکسیناسیون را دارند و کشورهای فقیر سهمی بسیار کمتر.
خاورمیانه خود جهان کوچکی است که این مشکل جهانی را به خوبی می‌توان در آن دید.
پیشتازی کشورهای حاشیه خلیج فارس
در میان کشورهای عرب، آنهایی ابتدا واکسیناسیون را شروع کردند که ثروتمند تر بودند: عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت، بحرین و عمان.
در این میان امارات متحده عربی کشوری با ۱۰ میلیون جمعیت و بیشترین میزان تولید ناخالص سرانه در جهان در میان کشورهایی است که ساکنان آن بیش از هر جای دیگری واکسن دریافت کرده‌اند. بیش از ۲ میلیون نفر از شهروندان و افراد مقیم امارات تاکنون یکی از این دو واکسن (فایزر-بیونتک و یا سینوفارم چین) را زده اند.
نرخ واکسیناسیون کشورهای حاشیه خلیج فارس از کشورهایی با درآمد متوسط همچون اردن بیشتر بوده، اردن به تازگی فاز نخست واکسیناسیون را شروع کرده و در لبنان -کشوری که درگیر با مشکلات جدی اقتصادی است- واکسن هنوز تحویل داده نشده است.
کشورهای جنگ زده منطقه با وجود گامهایی که سازمان‌های بین المللی برای کمک برداشته‌اند هنوز برنامه قاطعی برای دریافت و توزیع واکسن ندارند.
دکتر ایوان هوتین، از مدیران منطقه‌ای سازمان جهانی بهداشت می‌گوید که کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس جمعیت کمتر، منابع مالی بیشتر و سیستم درمانی قوی‌تری دارند و به همین دلیل است که زودتر از سایرین واکسیناسیون شهروندانشان را شروع کرده اند.
برای کشورهای عرب دیگر (غیر از حاشیه خلیج فارس) که درگیر فقر و فساد داخلی یا نزاع و جنگ هستند، برنامه واکسیناسیون پیچیده‌تر از سایر کشورها است. دلیل این پیچیدگی نه فقط به دلیل ضعف مدیریتی است بلکه بی‌اعتمادی شدید مردم به رهبری سیاسی نیز آن دامن می‌زند.
لبنان، عراق، اردن
در لبنان، چندین دهه است که طبقه حاکم به فساد متهم هستند، منابع کشور رو به نزول رفته و بحران اقتصادی بر آن حکمفرماست. سیستم درمانی لبنان نیز از این نابسامانی مستثنی نیست، و زیر بار کمبود دارو و فرار و مهاجرت کادر درمانی است. انفجار ماه اوت سال گذشته در بیروت نیز مزید بر علت شده، چندین بیمارستان و مرکز مهم درمانی در جریان این انفجار آسیب دیدند . با وجود آنکه لبنان در آغاز پاندمی کرونا کمترین موارد ابتلا را داشت اینک در میان کشورهای عرب در صدر جدول قرار گرفته است.
قرار است ۲ میلیون واحد واکسن فایزر-بیونتک اوایل فوریه به لبنان فرستاده شود اما این میزان تنها پاسخگوی ۲۰ درصد جمعیت کشور است.
در عراق و اردن نیز وضعیت مشابه است. کشورهایی با مشکلات اقتصادی و خواست دیرینه شهروندان برای اصلاحات سیاسی.
در اردن برنامه واکسیناسیون رایگان با استفاده از واکسن فایزر-بیونتک تازه شروع شده اما تنها تعداد کمی از مردم برای دریافت واکسن ثبت نام کرده‌اند. دلیل اصلی این عدم اقبال به واکسن در اردن بی‌اعتمادی مردم است.
در عراق تنها یک میلیون و ۵۰۰ هزار واحد واکسن برای این کشور با ۴۰ میلیون نفر جمعیت موجود است.
اما در کشورهایی که دچار مشکلند قرار است سازمان جهانی بهداشت قدم جلو گذاشته و کمک کند. برنامه‌هایی نظیر ائتلاف «کوواکس» که بیش از ۱۹۰ کشور جهان در آن مشارکت دارند برای ارائه واکسن به کشورهای فقیر و کم درآمد در نظر گرفته شده است.
ایران و مصر
ایران و مصر دو کشور بسیار پرجمعیت منطقه هستند. ایران ۸۵ میلیون و مصر بیش از ۱۰۰ میلیون نفر جمعیت دارد. وضعیت توزیع واکسن در این دو کشور بویژه به دلیل مشکلات اقتصادی با پیچیدگی‌های مضاعفی روبرو است.
مصر واکسیناسیون را با واکسن سینوفارم (چین) شروع کرده و پرسنل بخش درمان در مصر در اولویت هستند. سازمان های جهانی تنها واکسن مورد نیاز ۲۰ درصد جمعیت را قرار است فراهم کنند و دولت مصر نیز گفته است که قراردادی برای خرید ۲۰ میلیون واحد واکسن آسترازنکا امضا کرده است، در مجموع تنها ۳۰ میلیون نفر از جمعیت صد میلیونی مصر واکسن خواهند داشت.
در ایران ۸۵ میلیونی درگیر تحریم که از کشورهایی است که بیشترین تعداد مبتلایان در منطقه را دارد، وضعیت چنان امیدوار کننده نیست. براساس آمارهای رسمی ایران با یک میلیون مورد ابتلا و ۵۰ هزار مورد مرگ به‌شدت درگیر پاندمی کرونا است.
ایران گفته است که واکسن مورد نیازش را خود تامین می کند. مقامهای ایرانی گفته اند که تا پایان سه ماهه نخست سال میلادی ۲ میلیون واحد واکسن از هند، روسیه و چین وارد خواهند کرد. این میزان تنها کفاف ۲ درصد از جمعیت ایران را خواهد داد.
مقامهای ایرانی همچنین از خرید واکسن سوئدی ـ بریتانیایی آکسفورد / آسترازنکا خبر داده اند.
سعید نمکی، وزیر بهداشت جمهوری اسلامی چهارشنبه ۱۵ بهمن درباره خرید واکسن کرونا گفت:
«از شرکت‌هایی قصد خرید واکسن داریم و از مجموعه کوواکس، واکسن آسترازنکا به تعداد ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار دوز در فوریه (بهمن سال جاری) تحویل ما می‌شود.»
شرکت دارویی بریتانیایی-سوئدی آسترازنکا و دانشگاه آکسفورد بریتانیا وعده داده‌اند که صدها میلیون دوز از واکسن خود را در اختیار کشورهای کم‌درآمد قرار دهند. این واکسن بر خلاف محصولات رقیب خود به دلیل آنکه نیاز به نگهداری در دمای انجماد ندارد، انتقال و توزیع آن در کشورهای در حال توسعه آسان‌تر است. با این حال برخی منابع بهداشتی از جمله کمیسیون دائمی واکسیناسیون آلمان گفته‌اند واکسن آسترازنکا بیشتر برای افراد میان ۱۸ تا ۶۴ سال مناسب است و اثربخشی آن بر افراد بالای ۶۵ سال بسیار اندک و حدود ۸ درصد است.
همچنین بنا به پژوهشی اخیر، این واکسن در برابر نسخه جهش‌یافته ویروس که ابتدا در آفریقای جنوبی مشاهده شد، تنها ۱۰ درصد کارایی دارد.
اسرائیل و سرزمین‌های فلسطینی
در اسرائیل و سرزمین‌های فلسطینی واکسیناسیون مدت‌‌ها است شروع شده اما نحوه توزیع واکسن بشدت زیر ذره‌بین است.
اسرائیل که از پیشگامان واکسیناسیون سراسری کووید-۱۹ است، قصد دارد تا پایان ماه مارس تمام شهروندان را واکسینه کند. اما این طرح لزوما شامل ۴ میلیون و ۵۰۰ هزار فلسطینی ساکن نوار غزه و کرانه باختری رود اردن نمی‌شود. تا کنون ساکنان این مناطق واکسن دریافت نکرده‌اند و انتظار نمی‌رود در آینده ای نزدیک هم طرح واکسیناسیون در این مناطق شروع شود.
کارشناسان سیاست واکسینه کردن تنها افرادی که کارت شناسایی اسرائیلی دارند را غیر قابل قبول عنوان کرده است. منتقدان سیاست واکسیناسیون اسرائیل از جمله کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد مسئولیت بهداشت و سلامت مردم در سرزمین‌های اشغالی را با اسرائیل می دانند اما اسرائیل با ارجاع به پیمان اسلو این را وظیفه مقامهای فلسطینی عنوان می‌کنند.
شمار مبتلایان به بیماری کووید-۱۹ در سراسر جهان از مرز ۱۰۵ میلیون نفر عبور کرده و تاکنون بیش از ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر بر اثر ابتلا به این بیماری جان باخته‌اند.