به گزارش فعالان بلوچ، شورای تأمین و فرمانداری ایرانشهر با فشار نماینده ولی فقیه و وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی، دستور تخریب مسجد جامع در حال ساخت اهل سنت ایرانشهر را صادر کردند. بامداد چهارشنبه ۴ بهمن زیربنای این مسجد جامع تخریب شد. همزمان گزارش‌هایی از اعتراض‌ها و همچنان سرکوب این اعتراض‌ها در بلوچستان ایران منتشر شد و یک روحانی اهل سنت نیز در ایرانشهر بازداشت شد.
حبیب‌الله سربازی، فعال بلوچ در رابطه با تشدید فضای امنیتی در بلوچستان به «زمانه» می‌گوید که «با آمدن مصطفی محامی، نماینده جدید ولی فقیه در بلوچستان، بازداشت علمای اهل سنت و نیز دخالت در تعیین ائمه جمعه و امامان جماعت و یومیه افزایش پیدا کرده.»
این فعال سیاسی و روزنامه‌نگار بلوچ درباره تخریب مصلای اهل سنت هم موقعیت استراتژیک آن را یادآور شد: «ارگان‌های انتظامی، یعنی فرماندهی نیروی انتظامی در آنجاست و همچنین مقر سپاه پاسداران در همین نزدیکی است». به گفته سربازی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیز یکی دیگر از عوامل تنش‌آفرینی در استان سیستان و بلوچستان است.
رویدادهای چند روز اخیر
نوراحمد درخوش، شهردار ایرانشهر شنبه ۴ بهمن درباره تخریب زیربنای مسجد جامع در حال ساخت اهل سنت در ایرانشهر به خبرگزاری رسمی جمهوری اسلامی (ایرنا) گفت:
«این مجموعه به علت عدم استعلام و دریافت تاییدیه از اداره حج و اوقاف دچار تخلف سهوی شده‌اند به همین دلیل شهرداری نسبت به ابطال و ابلاغ پروانه کار و توقف عملیات اجرایی اقدام کرد … و مجری امر تخریب بناهای بدون مجوز (مطابق با قانون صدور پروانه) اقدام به تخریب قالب‌بندی کرد.»
اما یک منبع آگاه به «کمپین فعالین بلوچ» خبر داده است که دادستان، شورای تأمین و شهرداری اجازه ساخت این مسجد را داده بودند و «مصطفی محامی نمایند ولی فقیه در استان برای تحت فشار قرار دادن اهل سنت با همکاری وزارت اطلاعات از ادامه کار جلوگیری کردند.»
به گزارش ایرنا، مصطفی محامی شامگاه شنبه ۴ بهمن و پس از تخریب زیربنای مسجد در نشست با غلامر‌ضا گنجی، مدیرکل دفتر مدیریت عملکرد، بازرسی و امور حقوقی استانداری سیستان و بلوچستان گفته بودد که «متاسفانه برخی تخلفات صورت گرفته در عرصه‌های مختلف و همچنین روابط قومی و قبیله‌ای باعث عدم رسیدگی به کار مردم و بروز نارضایتی شده است». او از قصور در بازرسی‌ها در زمینه امر به معروف و نهی از منکر شکایت کرد: «ضعف در حوزه بازرسی یا به علت تعدد تخلفات انجام شده و یا به دلیل اعلام نکردن برخوردهاست.»
همزمان مولوی ناصر بهادرزهی، روحانی اهل سنت ایرانشهر، یکشنبه ۵ بهمن پیش از شرکت در جلسه‌ای در اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره تخریب شالوده مسجد در حال ساخت اهل سنت بازداشت شد.
همزمان اعتراض‌هایی نیز یکشنبه بعدازظهر در شهرستان ایرانشهر رخ داد. گزارش‌هایی از تیراندازی نیز فرستاده شد. علت اصلی این درگیری‌ها هنوز گزارش نشده است.
گفت‌و‌گو با مدیر کمپین فعالین بلوچ
«زمانه» در مورد رویدادهای اخیر و تشدید فضای امنیتی در بلوچستان با حبیب‌الله سربازی، فعال سیاسی و روزنامه‌نگار بلوچ گفت‌و‌گو کرد. این گفت‌و‌گو را در ادامه بخوانید:
▪️ زمانه: شورای تأمین و فرمانداری ایرانشهر دستور تخریب پی‌ریزی یک مسجد در حال ساخت اهل سنت در این شهر را صادر کرده، در حالی که شهرداری مجوز ساخت را صادر کرده بود. چرا در این منطقه فشارها نسبت به اهل سنت بیشتر از دیگر مناطق بلوچستان است و علت تخریب این مسجد چیست؟
حبیب‌الله سربازی: مصلای اهل سنت ایرانشهر عصر پنجم بهمن ۹۹ با حضور نیروهای مصلح تخریب شد. این مصلا از سال ۷۷ پنج هکتار زمین کاربری از طرف شهرداری در اختیار داشت که به امضای نماینده وقت ولی‌فقیه و رئیس هیأت امناء، مولوی قمرالدین و شهردار وقت – که نامه شهرداری موجود است – که برای مسجد واگذار شده و دو هکتار هم برای پارکینک، یعنی مجموعا هفت هکتار زمین در آن سال برای ساخت این مسجد اختصاص یافته.
در تمام ۲۲ سال گذشته این مکان محلی برای برگزاری نماز، اعیادت، نمازهای جمعه و عبادت بوده و بعضی اوقات مسجد نور که در نزدیکی آن قرار دارد برای عبادات یومیه مورد استفاده واقع می‌شد. در ابتدا مجوز ساخت و ساز را گرفته بودند و در حال ساخت و ساز مسجد بودند که آمدند و بنا را تخریب کردند.
یکی‌از دلایلی که می‌توان عنوان کرد مساحت این محل و موقعیت استراتژیک این منطقه است. اگر از لحاظ عملی، همان چیزی که اکنون دارد اتفاق می‌افتد را نگاه کنیم، موقعیت این منطقه بسیار مهم است چرا که ارگان‌های انتظامی، یعنی فرماندهی نیروی انتظامی در آنجاست و همچنین مقر سپاه پاسداران هم در همین نزدیکی است. به طور کلی موقعیت محل – چون هم بزرگ است و هم استراتژیک. نتیجتا محل زیر چشم ارگان‌های امنیتی رفته برای این‌که بتوانند در نهایت این محل را مصادره کنند. این هدف کوچک و فعلی آنهاست. منتهی به شکل کلان سیاست‌ها برای کنترل اهل سنت روزبه‌روز دارد بیشتر و بیشتر می‌شود. نهادها و ارگان‌های نظامی و امنیتی همان سیاست ساماندهی مدارس دینی مدارس اهل سنت را پیگیری می‌کنند که از ۱۱ مسئول آن فقط سه نفر سنی هستند و مابقی همگی شیعه مذهب هستند و از طرف قم هدایت می‌شوند.
خب اهل سنت به این مسئله اعتراض دارند و می‌گویند مسجد‌ها و مدارس دینی اهل سنت باید متولی‌هایش از خود اهل سنت باشند، نه اهل تشیع که یک مذهب دیگر با باورهای متفاوت هستند. آنها می‌خواهند مدارس و مساجد اهل سنت را مدیریت و کنترل کنند، حتی تعیین کنند که چه کنند و چه درسی بخوانند یا نخوانند.
▪️ نقش مصطفی محامی، نماینده ولی فقیه در استان سیستان و بلوچستان در این رابطه را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ می‌دانیم که در سال‌های گذشته نقش پررنگی در عزل و نصب امامان جمعه نزدیک به بیت رهبری داشته است.
ــ: نگرانی از سیاست‌های کنترلی بر اهل سنت روزبه‌روز رو به افزایش است و با آمدن مصطفی محامی، نماینده جدید ولی فقیه در بلوچستان این نگرانی‌ها بیشتر شده و بازداشت علما و دخالت در تعیین ائمه جمعه و امامان جماعت و یومیه افزایش پیدا کرده. به‌طور کلی ایجاد کنترل و فشار و گرفتن کنترل از دست نیروهای مردمی به دست حکومت رنگ و بوی جدیدی گرفته است.
این موضوع تازگی ندارد، اهل سنت مدت‌هاست که بسیاری از نیروهایش سرکوب شده و بسیاری از مدارس در شهرها و شهرستا‌ن‌های مختلف پلمپ یا تخریب شده‌اند. منتهی ما کمتر شاهد بودیم که این در بلوچستان اتفاق بیافتد. اما چرا حالا در بلوچستان اتفاق می‌افتد؟
بعد از این‌که سپاه پاسداران در بلوچستان قدرت خودش را تمکین کرد و طرح شوشتری را برای امنیت منطقه‌ای – به قول خودشان – به اجرا در آورد و در هر منطقه‌ای پایگاه زدند و مرز را کاملا دیوارکشی کردند و بستند، قدرت مانور امنیتی آنها در منطقه بالا رفت. به ویژه بعد از آغاز طرح‌های کلان موسوم به توسعه سواحل مکران که چین و روسیه هم علاقه‌مند شدند در این منطقه پایگاه بسازند. حتی زمزمه‌هایی در مورد تمایل پاکستان و هندوستان هم وجود دارد.
بنابراین این منطقه بسیار استراتژیک شده و برای حکومت مهم است و برای برنامه‌های توسعه‌ای که به نفع خودشان دارند، کلیدی است. چالش پیش روی آنها این است که مردم این منطقه سنی و بلوچ هستند. این یک چالش برای حکومت محسوب می‌شود، حتی اگر دقت بکنید آقای مکارم شیرازی و مسئولان حکومتی ابراز نگرانی کرده بودند نسبت به افزایش جمعیت اهل سنت. این ابراز نگرانی‌ها حتی باعث شده بود که مسئله اهل سنت امنیتی‌تر از سابق هم بشود.
▪️ چرا بخشی از این اعتراض ها برای تخریب مصلای ایرانشهر مستقیما نسبت به سپاه پاسداران است؟
ــ: سپاه پاسداران الان متولی کامل امنیت در استان سیستان و بلوچستان و تقریبا کل جنوب شرق ایران است. اگر سپاه پاسداران به خاطر همان سیاست جنگ نامتقارن در کل کشور ۱۰ قرارگاه مرکزی و مهم دارد، کنترل بلوچ‌ها در دست قرارگاه قدس جنوب شرق است. بعد از این‌که قرارگاه قدس جنوب شرق در این منطقه ایجاد شد، کل امنیت این استان و جنوب کرمان به شکل کامل به عهده این قرارگاه سپرده شد – که همه این مناطق کلا بلوچ هستند. این موضوع سال ۱۳۸۸ به شکل رسمی در مجلس تصویب شد که حتی نیروی انتظامی در بلوچستان زیر نظر سپاه پاسداران است. سپاه هم سیاست تفرقه‌بنداز و حکومت کن را پیش گرفت. قبلا اشاره کرده‌ام به طرح امنیت عشایری که در طی آن سپاه در بین مردم سلاح توزیع کرد. سپاه همچنین از مسائل قبیله‌ای و نژادی و چیزهایی که در این منطقه وجود داشت سوء استفاده کرد و باعث افزایش درگیری‌ها و جنگ‌ها شد.
الان در بلوچستان امنیت وجود ندارد، یعنی شما اگر از مردم گزارش بگیرید بلااستثنا کسی را پیدا نمی‌کنید که بگوید اینجا امنیت هست، همه می‌گویند ما در بدترین شرایط ناامنی هستیم، چون سرقت‌های مسلحانه با این اسلحه‌ها بسیار زیاد شده، راهزنی بسیار زیاد شده، حتی دزدی بسیار زیاد شده که همگی مسلحانه صورت می‌گیرند و مردم نمی‌توانند کاری بکنند. مسبب بسیاری از قتل‌ها همین سلاح‌ها هستند.
جالب اینجاست که این سارقان از بلوچ‌ها سرقت می‌کنند، اما از غیربومی‌ها سرقت نمی‌کنند. دلیلش این است که بلافاصله اگر از یک غیربومی سرقتی صورت بگیرد، نهادهای امنیتی وارد ماجرا می‌شوند و موضوع را پیگیری می‌کنند و به نتیجه می‌رسانند. اما هر زمانی که برای یک بلوچ مشکلی پیش بیاید و هر چقدر هم شکایت بکند این مسئله اصلا به رسیدگی منجر نمی‌شود، گویا یک حکم نانوشته‌ای صادر شده برای دستگاه‌های امنیتی که شما به این موضوع کار نداشته باشید.
این سیاست باعث شده مردم هر مشکلی را که برایشان پیش می‌‌آید از چشم سپاه پاسداران می‌بینند، چون سپاه مسئول امنیت این منطقه است. وزارت اطلاعات امنیت اطلاعاتی را کنترل می‌کند، اما امنیت کلان این منطقه به شکل کلی، یعنی شورای تامین امنیت استان زیر نفوذ سپاه پاسداران است. نماینده ولی فقیه هم دست راست سپاه است.