با مجازی شدن آموزش بدون تامین زیرساخت‌های لازم، معلمان و دانش‌آموزان زیادی، متحمل محرومیت و دشواری مضاعف شدند. طبق آمار، سه میلیون و ۲۲۵ هزار دانش‌آموز اساسا به گوشی هوشمند یا اینترنت دسترسی ندارند؛ در ماه‌های اخیر هر روز آماری از وضعیت بغرنج آموزش عمومی در شهرهای مختلف منتشر شده است. چندی پیش وزیر ارتباطات گفت از ۷۶۳ هزار دانش‌آموز سیستان و بلوچستان ۱۰۰ هزار نفر تحت پوشش شبکه مجازی نیستند و ۳۰۰ هزار نفر نیز از تجهیزات مورد نیاز محرومند. استاندار هرمزگان در مصاحبه ای گفت ۲۲ هزار دانش‌آموز هرمزگانی از آموزش مجازی محرومند. فقط در علی‌آباد کتول طبق گفته‌ی رییس اداره آموزش و پرورش این شهر، حدود پنج هزار و پانصد دانش‌آموز گوشی هوشمند ندارند. مدیرکل آموزش و پرورش استان قزوین گفت در این استان دو هزار دانش‌آموز از ابتدای سال تحصیلی جاری از تحصیل بازمانده‌اند. همچنین طبق گفته‌ی مدیرکل آموزش و پرورش استان خوزستان چهارهزار و پانصد دانش‌آموز در خوزستان ترک تحصیل کرده‌اند. ضمنا استان خراسان رضوی رکورددار ترک تحصیل دانش‌آموزان است و ۴۰ هزار دانش‌آموز در این استان از ابتدای سال تحصیلی جاری به ترک تحصیل واداشته شده‌اند.
عدم دسترسی به اینترنت و گوشی هوشمند، آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان را نسبت به سال‌های گذشته چندین برابر کرده، علاوه‌بر این دشواری‌های بسیاری برای معلمان پدید آورده است. کرونا شرایط تدریس، وضعیت زیست و کنشگری جمعی معلمان را به‌شدت متأثر کرده است. آن‌ها مجبور به شیوه‌ی جدیدی از تدریس از راه دور شده‌اند و دیگر مدرسه در معنای فیزیکی آن وجود ندارد.
در گفتگو با یکی از معلمان مدارس جنوب شهر تهران از مسایل و مشکلات معلمان و دانش‌آموزان‌شان پرسیده‌ایم. او می‌گوید کرونا شکاف آموزشی میان دانش‌آموزان فقیر و غنی را بیشتر می‌کند و موجب طرد دانش‌آموزان فقیر از آموزش می‌شود.
■ کرونا چگونه بر تدریس تأثیر گذاشته؟ کمی از وضعیت تدریس در این وضعیت بگویید.
کرونا کنش رو در رو و روزانه معلم و دانش‌آموز را به ارتباط مجازی و پشت مانیتور برد و فضای مجازی، بین معلم و شاگرد فاصله انداخت. این مساله باعث شد که ارتباط واقعی به محاق رود به خصوص اینکه در فضای شاد امکان ارتباط ویدئویی نیست.
همین که تدریس مجازی فاقد زیرساخت های لازم است تبعات زیادی به دنبال دارد مطلب درسی آنگونه که شایسته است منتقل نمی‌‌شود. بین دانش آموزان و معلم ارتباط عینی و سازنده وجود ندارد معلم و دانش آموز یک آی دی هستند که شناخت درستی از هم ندارند.
از سوی دیگر کرونا در مناطق فقیر باعث شد عملا کودکان از تدریس طرد شوند. عدم دسترسی دانش‌آموزان به فضای مجازی و محروم شدن دانش‌آموزان به خصوص در مناطق فقیر یکی دیگر از مشکلاتی است که تبعات اجتماعی فراتر از آموزش دارد.
■ چه مشکلاتی با نرم‌افزار شاد داشته اید؟
نرم‌افزار شاد فاقد امکانات برقراری ارتباط ویدئویی است؛ مرتب قطع می‌شود؛ زیرساخت‌های ضروری را ندارد. جالب اینکه با اینکه یک نرم افزار داخلی است اما در مواردی با وی‌پی‌ان باز می‌شود.
■ هزینه‌ی اینترنت و سخت‌افزار معلمان در این مدت چه قدر افزایش یافته؟ آیا بستری در این خصوص مهیا شده؟
معلمان مجبور شده‌اند گوشی مناسب هوشمند تهیه کنند و هزینه اینترنت آنان به خاطر آپلود محتوای آموزشی بالا رفته است. همه معلمان قبل از شاد گوشی هوشمند نداشتند؛ مجبور شدند تهیه کنند. از سویی معلمان عقیده دارند گوشی یک وسیله خصوصی است و دولت باید گوشی مناسب در اختیار معلمان قرار دهد ، از سوی دیگر محتوای آموزشی به صورت ویدیو عکس یا فایل صوتی توسط معلمان مهیا می‌گردد که ارسال آن حجم بالایی از اینترنت می‌خواهد که این هم در اختیار معلمان نیست. من الان تخمین دقیقی از حجم اینترنت مصرفی ندارم اما برای برخی کلاس‌ها تا یک گیگابایت حجم اینترنت مصرف می‌شود.
■ وضعیت تشکل‌یابی و اعتراضات صنفی معلمان در دوران کرونا به چه صورت است؟
در این مدت ما صرفا شاهد صدور بیانیه اعتراضی نسبت به برخی مسایل از سوی برخی تشکل‌های صنفی بوده‌ایم و برنامه خاصی شاهد نبودیم.
■ این متاثر از کرونا است؟ کرونا چطور فعالیت صنفی معلمان را تحت تاثیر قرار داده است؟
بخشی از فعالیت‌ها به صورت تجمع و تحصن امکان بروز پیدا می‌کرد که کرونا این را از بین برده‌است با وجود این ما شاهد آن هستیم که معلمان خرید خدمتی و بازنشستگان به صورت مستقل با شرایط خطرناک کرونا دست به تجمع می‌زنند.
■ با این حساب آیا چشم اندازی برای احیای فعالیت معلمان در شرایط کرونا وجود دارد ؟
بعید می‌دانم تشکل‌های صنفی در دوران کرونا فعالیتی به صورت تجمع داشته باشند چون بیش از یک سال هست که حرکتی نداشته‌اند اما فشار اقتصاذی معلمان را به خیابان آورده است در مورد تشکل‌های صنفی ممکن است شاهد برنامه‌های مجازی مانند آنچه کانون تهران در سالگرد تاسیس خود انجام داد باشیم
■ آیا دانش‌آموزی داشتید که به خاطر شرایط کرونا ترک تحصیل کرده باشد؟
بله. ۱۸ دانش‌آموز من در این مدت ترک تحصیل کرده‌اند که یعنی حدودا ده درصد از دانش‌آموزانم ترک تحصیل کرده‌اند.
■ آیا آموزش و پرورش هیچ تلاشی داشته که از ترک تحصیل دانش آموزان جلوگیری کند؟
خیر، آموزش و پرورش و تمام نهادهای حاکمیتی در این‌باره از خود سلب مسئولیت کرده‌اند. در این مورد تنها کاری که انجام شده است را برخی افراد خیر و ان جی اوها و معلمان انجام داده‌اند مانند خرید گوشی برای کودکان فقیر.
بخوانید:
دردسرهای «شاد»: گوشی اجاره‌ای و ترک‌تحصیل
اپلیکیشن شاد، شادی دور از دسترس کودکان در سیستان و بلوچستان
■ به نظر شما آیا اساسا در این شرایط آموزش و یادگیری ممکن شده است؟
در بین دانش‌آموزان در مدارس عادی ده درصد هستند که بدون این آموزش هم در پی یادگیری هستند این آموزش شاید ده درصد هم به این جمع اضافه کرده باشد. در مدرسه و با توجه به ساختار نظام آموزشی ما عملا آموزش و یادگیری در سطح پایینی رخ می‌دهد چه رسد به این شرایط بحرانی.
■ شما افت تحصیلی را در بین دانش آموزان خود شاهد بوده اید؟
وقتی یادگیری رخ نمی‌دهد افت تحصیلی طبیعی است؛ شما وقتی فرصت و امکان انتقال مطلب و جلب مشارکت دانش‌آموزان را نداشته باشید وقتی امکان بحث و گفتگو نباشد یا کم باشد این افت طبیعی است.
■ مدرسه ای که پس از بحران کرونا به آن بازگردید را در قیاس با مدرسه ای که بخاطر بحران کرونا ترک کردید چگونه تصویر می‌کنید ؟
به نظرم بسیاری از روابط و پیوندها از هم گسسته که باید آن را از نو ساخت. من الان بسیاری از دانش‌آموزان که سال قبل دانش‌آموز من نبوده‌اند را نمی‌شناسم؛ خود دانش‌آموزان از هم شناخت ندارند. دوستی های قبلی دچار شکاف شده‌است. مدرسه ساختار جدید یافته و باید به ساختار قبلی برگردد. با این وجود بعید می‌دانم با این اوضاع سال بعد هم ما به مدرسه برگردیم.
■ چرا بعید می‌دانید؟
آیا بحران کرونا رفع خواهد شد؟
■ با وجود اینکه واکسن ساخته شده، یعنی تا سال آینده بحران رفع نخواهد شد؟
آیا سیستم قادر است همه را واکسینه کند؟ بعید می‌دانم.
■ درست می‌گویید. با این اوصاف آیا می‌توان گفت دوران مدرسه‌ی حضوری‌محور به پایان رسیده ؟
هیچ‌گاه ما مدرسه محور نبودیم همیشه آموزش ما از بالا به پایین و اداره محور و بر مبنای بخشنامه بوده‌است که الان هم همین روال در شکل مجازی در جریان است
■ اگر بحثی باقی مانده لطفا به عنوان صحبت آخر طرح کنید
بر خلاف هیاهوی عده‌ی قلیلی که آموزش مجازی را فرصت تلقی می‌کنند، این آموزش فاصله بین دانش‌آموزان مدارس عادی و خاص را می‌افزاید و به خاطر شکاف طبقاتی، موجب شکاف آموزشی خواهد شد و تعداد زیادی از کودکان طبقات فرو دست را از تحصیل محروم خواهد نمود.