گزارشگران بدون مرز دومین بخش از بیلان سالانه خود را به قتل خبرنگاران و روزنامه‌نگاران و بدرفتاری با آن‌ها اختصاص داده و گفته‌اند خبرنگاران بیشتری در کشورهایی که در حال جنگ نیستند کشته می‌شوند. به‌گفته آن‌ها اعدام روح‌الله زم در ایران اولین قتل یک خبرنگار پس از ۳۰ سال «با روش قدیمی و وحشتناک اعدام» بود.
گزارشگران بدون مرز بخش دوم بیلان سالانه خود را بامداد سه‌شنبه ۲۹ دسامبر / ۹ دی منتشر کردند. بر اساس این بیلان ۵۰ خبرنگار در سال ۲۰۲۰ میلادی در سراسر جهان کشته شدند. این در حالی است که آمار خبرنگارانی که در کشورهای جنگ‌زده کشته شده‌اند کاهش یافته است و خبرنگاران بیشتری در کشورهایی که در حال جنگ نیستند کشته می‌شوند.
در بخش دوم بیلان سالانه گزارشگران بدون مرز برخلاف تلاش محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران برای آن‌که فعالیت روح‌الله زم را به خبرنگاری مربوط نکند، اعدام زم به‌عنوان اعدام یک خبرنگار ارزیابی شده و گفته شده است:
«در ایران، روح‌الله زم مدیر سایت خبری و کانال تلگرام آمدنیوز بعد از محکومیت در یک محاکمه ناعادلانه، به دار آویخته شد. هرچند اعدام در ایران رایج است، اما در طی ۳۰ سال این اولین باری‌ست که یک خبرنگار با روش قدیمی و وحشتناک اعدام می‌شود.»
روح‌الله زم ۲۲ مهرماه ۱۳۹۸ در شرایطی نامشخص از عراق ربوده و به ایران برده شد. او در طول دوران بازداشت و در جریان برگزاری جلسات دادگاه از بسیاری از حقوق اساسی خود از جمله حق دسترسی به وکیل انتخابی محروم ماند. روح‌الله زم بامداد شنبه ۲۲ آذر به دار آویخته شد.
محمدجواد ظریف، ۲۱ دسامبر / یکم دی در گفت وگو با شبکه طلوع‌نیوز افغانستان گفته بود:
«قوه قضائیه ما مستقل است و دولت نقشی در تصمیم قوه قضائیه ندارد. اما تا آن‌جا که من خبر دارم، خبرنگار به معنای کسی است که خبر را منتقل می‌کند یا اظهار نظر می‌کند. علی‌القاعده یک خبرنگار نباید آموزش ساخت کوکتل مولوتوف در سایت‌اش بگذارد.»
«آموزش ساخت کوکتل مولوتوف» که ظریف از آن سخن می‌گوید یکی از اتهاماتی است که دستگاه قضائی ایران به روح‌الله زم وارد کرد.
گزارشگران بدون مرز گفته‌اند:
«اعدام زم تأییدکننده این است که ایران به‌عنوان کشوری رکورددار در کشتن بسیاری از خبرنگاران در نیم سده گذشته بوده است.»
افزایش قتل‌های هدفمند و قتل خبرنگاران تحقیقی
سازمان گزارشگران بدون مرز ۵۰ مورد از کشته شدن خبرنگاران را در رابطه با فعالیت‌های‌شان از اول ژانویه تا ۱۵ دسامبر سال ۲۰۲۰ میلادی ثبت کرده است که این رقم به آمار سال ۲۰۱۹ میلادی که شمار خبرنگاران کشته‌شده ۵۳ نفر بود نزدیک است.
براین اساس در سال ۲۰۱۶ میلادی ۵۸ درصد از تلفات کارمندان نهادهای رسانه‌ای در مناطق جنگی اتفاق افتاد در حالی‌که اکنون تنها ۳۲ درصد از این تلفات در کشورهای جنگ‌زده چون سوریه و یمن و یا کشورهایی مانند افغانستان و عراق که درگیری‌های نظامی با شدت پایین یا متوسط در آن‌ها جریان دارد، رخ می‌دهد. بدین ترتیب ۶۸ درصد، یعنی بیش از دو سوم این تلفات در کشورهای «تحت صلح» اتفاق افتاده که مکزیک با هشت خبرنگار کشته‌شده در صدر قرار دارد و پس از آن هند با چهار خبرنگار، فیلیپین و هندوراس با سه خبرنگار کشته‌شده قرار دارند.
به‌گفته گزارشگران بدون مرز، ۸۴ درصد این قتل‌ها هدفمند و عمدی بوده است در حالی‌که در سال ۲۰۱۹ میلادی میزان قتل‌های هدفمند خبرنگاران ۶۳ درصد بود.
کریستوف دولوار دبیرکل سازمان گزارشگران بدون مرز در این‌باره گفت:
«خشونت در جهان علیه خبرنگاران ادامه دارد. بعضی‌ها فکر می‌کنند خبرنگاران قربانی خطرات ناشی از شغل خود می‌شوند، اما خبرنگاران هنگام تحقیق و یا پوشش موضوعات حساس به صورت فزاینده هدف قرار می‌گیرند. چیزی که آماج حمله قرار می‌گیرد حق اطلاع‌رسانی است که حق همه است.»
بیلان سالانه گزارشگران بدون مرز نشان می‌دهد که قتل خبرنگاران تحقیقی افزایش یافته است و شمار زیادی از خبرنگارانی که قربانی قتل شدند افرادی بودند که روی موضوعات حساس، از جمله فعالیت گروه‌های جرایم سازمان‌یافته، فساد مالی و مسائل محیط زیست کار می‌کردند.
همچنین هفت خبرنگار در حال پوشش اعتراضات کشته شدند که چهار نفر آن‌ها در عراق، دو نفر در نیجریه و یک نفر در کلمبیا بوده است.
خطرناک‌ترین کشورها برای خبرنگاران به ترتیب مکزیک با ۸ نفر کشته، عراق با ۶ نفر، افغانستان ۵ نفر، هند ۴ نفر و پاکستان با ۴ نفر کشته هستند.
افغانستان و عراق
بیلان گزارشگران بدون مرز به وضعیت افغانستان و عراق نیز اشاره کرده است. در مورد افغانستان بازه زمانی گزارش شمار کامل قتل‌های اخیر خبرنگاران را پوشش نداده و تنها به قتل ملاله میوند خبرنگار شبکه تلویزیونی انعکاس در شهر جلال‌آباد و محمد الیاس داعی، خبرنگار بخش پشتوی رادیو آزادی در شهر لشکرگاه مرکز ولایت هلمند اشاره کرده و گفته است:
«خشونت علیه خبرنگاران و نهادهای رسانه ای در افغانستان باوجود امیدواری ها برای یک آتش بس در نتیجه گفت‌و‌گو‌های صلح میان دولت افغانستان و گروه طالبان، در حال افزایش است. در سال جاری سه خبرنگار دیگر در اثر انفجار بمب‌های کارگذاری‌شده در ماشین‌هایشان کشته شدند. در حالی‌که مسئولیت هیچ یک از این قتل ها از سوی کسی پذیرفته نشده است.»
این در حالی است که از ۷ نوامبر / ۱۷ آبان سال جاری تا کنون افزون بر قتل ملاله میوند و محمد الیاس داعی، کشته شدن رحمت‌الله نیک‌زاد، خبرنگار الجزیره در منطقه «خواجه‌حکیم» شهر غزنی و یما سیاوش، خبرنگار و مجری پیشین شبکه تلویزیونی طلوع نیوز و مرگ مرموز رفیع صدیقی و فردین امینی دو خبرنگار دیگر در این کشور ثبت شده و نگرانی‌ها در مورد امنیت فعالان رسانه‌ای در این کشور به‌شکل بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است.
در سال ۲۰۲۰ در عراق نیز شش خبرنگار کشته شدند. روش کشته شدن آن‌ها اکثراً یکی است: افراد مسلح ناشناس به سوی خبرنگارانی که اعتراضات خیابانی را پوشش می‌دادند، آتش گشودند.
هشام الهاشمی، خبرنگار کارشناس تروریسم و نزار ثانون مدیر شبکه تلویزیونی الرشید از جمله خبرنگاران حرفه‌ای بودند که در خیابان و نزدیک خانه‌های‌شان به ضرب گلوله از پا درآمدند. هیچ یک از این قتل‌ها به‌گونه درستی پیگیری نشده است و مسئولان آن هیچ‌گاه دستگیر و دادگاهی نشده‌اند.
به‌گفته گزارشگران بدون مرز در ۱۰ سال گذشته ۹۳۷ خبرنگار کشته شده‌اند.
این سازمان در بخش نخست بیلان سالانه خود که ۱۴ دسامبر / ۲۴ آذر منتشر شد اعلام کرد که در سال ۲۰۲۰ میلادی دست‌کم ۳۸۷ روزنامه‌نگار بازداشت و زندانی و ۵۴ فعال رسانه‌ای به گروگان گرفته شده‌اند. در این گزارش همچنین به «ناپدید شدن» چهار روزنامه‌نگار دیگر در سال جاری میلادی اشاره شد.
بیشتر بخوانید: