محیط زیست عسلویه، انسان‌ها و جانداران ساکن این منطقه در معرض آلودگی‌های صنعتی فراوانی قرار دارند. یکی از این آلودگی‌ها ناشی از دپوی و حمل و نقل غیراستاندارد گوگردی ست که روزانه بالغ بر ۲هزار و ۵۰۰ تن از آن در مجتمع گاز پارس جنوبی عسلویه تولید می‌شود. ذخیره گوگرد در انبارهای روباز غیراستاندارد و پراکندگی آن در خاک و هوا، جمعیت ۶۵هزار نفری عسلویه و کارگران را در معرض انواع مسمومیت و آسیب‌های جدی تنفسی، چشمی و قلبی قرار داده است. پرونده شکایت سازمان محیط زیست استان بوشهر از متولیان این انبارها اما «کند پیش می‌رود».
حمل و نقل غیر استاندارد گوگرد در عسلویه، به آلودگی خاک و پراکندن گوگرد در مسیر حمل و نقل منجر شده است – عکس از خبرگزاری ایسنا
تنها اعتراض به بوی نامطبوع گوگرد و آن هم گاه به گاه توانسته نظر مسئولان را نسبت به شرایط زندگی بیش از ۶۵هزار نفر ساکن عسلویه و مقیاس آلودگی صنعتی که جان ساکنان را تهدید می‌کند، جلب کند. هزاران کودک و بزرگسالی که در این منطقه در معرض انواع مسمومیت‌های تنفسی و همچنین پوستی، مشکلات قلبی، ماهیچه‌ای، اختلالات چشمی و در شرایط حادتر آسیب مغزی قرار دارند. همه این موارد از عوارض زندگی در هوا و خاک آلوده به گوگرد و مشتقات آن و سهم مردم منطقه از ثروت پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی‌ست.
گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) که یکشنبه ۷ دی/۲۷ دسامبر منتشر شد حاکی از آن است که آلودگی هوای ناشی از آلاینده‌های صنعتی از یک‌سو راه تنفس را برای گیاه و حیوان و انسان مشکل کرده و از سوی دیگر انباشتن گوگرد در انبارهای روباز غیراستاندارد در حاشیه بزرگراه‌ها به پخش شدن و آمیخته شدن گوگرد آتش‌گیر و قابل اشتعال با خاک و طبیعت منجر شده است.
گوگرد جامد به عنوان پسماند در پالایشگاه‌های گازی تولید می‌شود. به گفته فرهاد قلی‌نژاد، مدیرکل محیط زیست استان بوشهر اما در عسلویه بازیافت و تصفیه پساب‌ها به‌درستی انجام نمی‌شود و پالایشگاه‌ها به‌رغم ممنوعیت شروع پروژه‌ها بدون مطالعات محیط زیستی، این مسئله را زیرپا گذاشته و تصفیه‌خانه و انبارهای سرپوشیده مکانیزه ندارند. قلی‌نژاد گفته:
«بسیاری از استانداردهای زیست محیطی در پالایشگاه‌ها به دلیل آنکه در مرحله استقرار ارزیابی و مطالعات زیست محیطی نداشتند، رعایت نشده است. امروزه پالایشگاه‌های عسلویه برای بازیافت گوگرد و تصفیه پساب مشکل دارند و به همین دلیل محیط زیست منطقه مجبور شده است علیه ۸ پالایشگاه به دلیل وجود انبارهای روباز گوگرد شکایت کند. راهکار جمع‌آوری این انبارها نیز احداث انبارهای مکانیزه است. از سوی دیگر برخی پالایشگاه‌های گازی تصفیه‌خانه پساب ندارند و تصفیه‌خانه‌های برخی دیگر نیز ناقص است و نمی‌تواند استانداردهای تخلیه به خلیج فارس را رعایت کند.»
او سال گذشته هم گفته بود دی‌اکسید گوگرد بیش از همه عامل آلودگی هوا در عسلویه است و در مسیر بارگیری گوگرد از پالایشگاه تا انبار روباز گوگرد و مسیر بارگیری از انبار روباز تا اسکله صادراتی ریزش‌های گوگرد دیده می‌شود.
مدیرکل محیط زیست استان بوشهر تاکید کرده بود:
«منشا تولید گوگرد پالایشگاه‌های گازی است. گوگرد استحصال شده از پالایشگاه‌ها به دلیل برخی مشکلات در حاشیه اتوبان و فضایی موسوم به انبار روباز گوگرد انبارش شده‌اند که موجب آلودگی شده است.»
او افزوده بود: با فعالیت ۸ پالایشگاه گازی و ۱۵ مجتمع پتروشیمی به شکل متمرکز در شهرستان عسلویه اثرات تجمعی این صنایع آلودگی هوا محرز است و نتایج بررسی‌های به عمل آمده نیز این موضوع را تایید می‌کند.
تنفس در هوای آلوده و آزاردهنده
علاوه بر آلودگی هوا، انتشار بوهای آزاردهنده از جمله بوی گازی که در فلرها «بد می‌سوزد» و ازپالایشگاه‌ها نشت می‌کند هم راه را برای تنفس در عسلویه تنگ‌تر کرده است.
اظهارات پیشین شکراله فرخی، مسئول «دبیرخانه پایش آلودگی صنایع نفت، گاز و انرژی و اثرات آن بر سلامت» (وابسته به دانشگاه علوم پزشکی بوشهر) ذخیره غیراستاندارد گوگرد را به‌عنوان دلیل این مسئله مطرح می‌کند. معضلی که به گفته کارشناسان با تغییرات جوی از جمله جهت وزش باد و بارندگی‌ها تشدید می‌شود.
شکراله فرخی نسبت به ذخیره سازی «کاملا غیراستاندارد» محصولات پتروشیمی و بروز بیماری‌های مختلف گوارشی، تنفسی و پوستی ناشی از غلظت بالای گوگرد در عسلویه هشدار داده و گفته بود:
«انتشار بوی بد در منطقه عسلویه حاصل فعالیت شرکت‌های پتروشیمی در این منطقه و تولید صدها تن گوگرد می‌باشد که متأسفانه به شکل استانداردی ذخیره‌سازی نمی‌شود لذا هر از گاهی شاهد بروز این آلودگی‌ها حتی در کف خیابان‌ها هستیم و مردم آن منطقه می‌گویند وقتی با اتومبیل رد می‌شویم لاستیک‌ها زرد می‌شود. مثل گرد و خاک که در هوا پراکنده می‌شود گوگرد نیز به همین صورت در هوا پخش می‌شود و موجب به وجود آمدن یک توده ابر زرد رنگ در فضا می‌شود. قرار گرفتن در معرض این بوی بد می‌تواند عوارضی مانند حالت تهوع و بروز سردرد در افراد را موجب شود و در طولانی مدت نیز عوارض دیگری را در پی داشته باشد».
سال قبل مصطفی بدری، امام جمعه موقت عسلویه هم حتی به این مسئله اعتراض کرده و گفته بود:
«انبار روباز گوگرد در عسلویه سلامت مردم را به خطر انداخته است. بعضی انگار نمی‌دانند که این گوگردها آلودگی زیادی ایجاد می‌کند و آن را در محیطی سرباز رها می‌کنند. انگار متوجه نیستند که اینجا موجود و انسان زندگی می کند.»
مسئول محلی: آلودگی هوا به‌خاطر وزش باد است
مصطفی موذنی، رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه در توضیح به اظهاراتی از جمله «انبارهای روباز از ابتدا وجود داشته‌اند و مربوط به امروز نیستند» و «این موضوع چند وجهی است و چندین عامل داخلی و بیرونی دارد» و ««گوگرد یک محصول جانبی است که باید تولید شود تا تولید، صادرات و فروش تداوم داشته باشد، ماده گوگرد به تنهایی و به خودی خود آلودگی ایجاد نمی کند» متوسل شده بود. به‌علاوه او مدعی شده بود آلودگی هوا و انتشار بوی نامطبوع صرفا به‌خاطر فعالیت ۸ پالایشگاه موجود در عسلویه است که به مناطق مسکونی نزدیک‌ترند و ۱۳ پتروشیمی فعال در عسلویه را که به گفته او از شهرها فاصله دارند، از نقش داشتن در آلودگی‌ها مبرا کرده بود.
موذنی تهدید آلودگی برای مردم عسلویه و همچنین کنگان را به یک مسئله «موقتی» و تابعی از شرایط جوی ناپایدار (وزش باد) تقلیل داده و گفته بود: «میزان انتشار آلاینده‌های تمام پتروشیمی‌ها (فلرینگ) در عسلویه به اندازه‌ی یک پالایشگاه نیست و با همدیگر قابل قیاس نیستند و نمی‌توان به‌سادگی منبع آلودگی را تشخیص داد».
او توقف تولید گوگرد را هم منوط به این دانسته بود که نه در هوا و خاک، بلکه در «خوراک ورودی پتروشیمی‌ها» گوگرد یافت شود.
شکایت بی‌نتیجه از «متولیان انبارهای روباز»
رئیس حفاظت محیط زیست شهرستان عسلویه در اظهارنظری جالب توجه درباره رویکرد این سازمان برای حل معضل آلودگی ناشی از گوگرد گفته بود:
: «ما بیشتر به دنبال این هستیم که مسائل موجود به پیگیری‌های قضایی منجر نشود، زیرا موضوع قضایی اساسی و موثر نیست اما به عنوان آخرین گام قانونی می بایست انجام شود و عقیده دارم که باید از طریق بحث‌های کارشناسی و برگزاری نشست ها فشارهای لازم اعمال شود تا زیرساخت‌ها ایجاد شود، و تا پیش از آن طرح چنین دعواهایی بی نتیجه است.»
با این وجود فرهاد قلی‌نژاد، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر سال گذشته از شکایت علیه «متولیان انبارهای روباز» به مراجع قضایی خبر داده و گفته بود:
«بارها به متولیان این انبارها مهلت داده شد که برای جلوگیری از این آلودگی‌ها انبارهای سرپوشیده و مکانیزه بسازند، اما اقدام قابل قبولی انجام ندادند و حالا بر اساس قانون و با توجه به پایان مهلت، شکایتی علیه متولیان انبارهای روباز، به مراجع قضایی ارائه خواهیم کرد».
این شکایت‌ها اما به گفته قلی نژاد دست کم تا اردیبهشت ۹۹ همچنان به نتیجه خاصی برای مردم منجر نشده و هنوز «رای دادگاه صادر نشده است». قلی‌نژاد گفته بود منطقه ویژه ساخت انبارهای مکانیزه و سوله‌های محصور (به جای انبارهای روباز جهت نگهداری گوگرد) در دستور کار قرار داده شده اما [احتمالا به‌خاطر بودجه‌ای که باید صرف آن شود]، «بسیار کند پیش می‌رود».
«گوگردی که صادر نشود انبار می‌شود»
به‌نظر می‌رسد کاهش صادرات گوگرد هم در مسئله انباشت گوگرد در عسلویه نقش داشته باشد، چرا که مصطفی موذنی، در اشاره به خطر سوختن گوگرد و تبدیل آن به دی‌اکسید گوگرد (عامل آلودگی) گفته: «وقتی فروش و صادرات گوگرد تولید شده با مشکل مواجه شود انبارهای مکانیزه موجود پر شده و در نهایت مازاد تولید به انبارهای روباز نگهداری منتقل می‌شود».
او تقصیر را به گردن وزارت نفت انداخت که به گفته او «انبارهای مکانیزه را متناسب و بزرگ‌تر ایجاد نکرده و انبارهای پالایشگاه‌های کنگان را هم هنوز به مرحله تکمیل و بهره‌برداری نرسانده است». مسئله‌ای که باعث شده «گوگردهای تولیدی پالایشگاه‌های کنگان نیز با کامیون‌های غیر استاندارد به انبارهای روباز عسلویه منتقل می‌شود.»
به گفته علی احمدی، سرپرست امور هماهنگی و نظارت بر تولید مجتمع گاز پارس جنوبی روزانه بالغ بر ۲هزار و ۵۰۰ تن گوگرد «برای مصارف صادراتی» در مجتمع گاز پارس جنوبی تولید می‌شود.
در شرایطی که سازمان محیط زیست نتوانسته برای گرفتن حق ساکنان عسلویه از هوا و خاک سالم فشار وارد کند، بیم آن می‌رود که مقاومت مسئولان پالایشگاه‌ها و مراکز پتروشیمی دربرابر ضرورت تغییر این وضعیت، به طرق مختلف برای جان مردم، کارگران و کارکنان این انبارها خطر مرگ بیافریند.
انباشت گوگرد در انبارهای روباز و غیر استاندارد سال ۹۲ به آتش‌سوزی منجر شد. حادثه‌ای که به تایید یک مسئول محلی در دمای بالای هوا و صرفا به خاطر حرارت و اصطکاک لاستیک ماشینی که وارد انبار شده بود، به سوختن کل انبار منجر شد.
به‌علاوه گوگرد ممکن است وارد آب عسلویه شود. غلامحسین حسنتاش، «کارشناس ارشد اقتصاد انرژی» آلودگی آب را هم از تبعات انبارهای غیراستاندارد گوگرد خوانده است. به گفته او «دپو کردن توده عظیمی از گوگرد به صورت فله یا به شکل دیگر که هم‌اکنون در کنار بسیاری از تاسیسات نفت و گاز انجام می‌پذیرد، علاوه بر اکسید و نامرغوب شدن گوگرد، هم از جهت پراکنده شدن ذرات آن در فضا که در هنگام ابر و بارندگی موجب بروز پدیده باران‌های اسیدی می‌شود و هم از نظر نشت آن در آب‌های زیرزمینی هنگام بارندگی‌های فصلی، موجب وارد آمدن آسیب فراوان به محیط‌زیست شده و هزینه‌های اجتماعی را دربردارد.»
در همین زمینه: