حدود ۴۰۰ تن در نظرسنجی زمانه، «خیزش آبان و آینده ایران» شرکت کردند. اکثریت مطلق مخاطبان زمانه خود را مخالف جمهوری اسلامی معرفی کرده اند. همچنین اکثریت بر این باورند که از آبان ۹۸ تا کنون سرکوب دولتی و یأس و رخوت عمومی افزایش یافته است. با این حال بیشتر مخاطبان با دخالت خارجی برای براندازی جمهوری اسلامی مخالفند.

پاسخ‌ها به نظرسنجی زمانه نشان می‌دهد که تمایل به اعتراضات سراسری و حمایت از این اعتراضات در میان مخاطبان رو به افزایش است. ۶۶ درصد از مخاطبان ساکن ایران گفتند امکان شرکت در اعتراضات آبان‌ماه را نداشتند، با وجود این ۲۹ درصد آنها تایید کرده اند که بی‌قید و شرط در اعتراضات بعدی شرکت می‌کنند.

بیشتر مخاطبان زمانه خشونت و سرکوب دولتی را مهمترین عامل ادامه نیافتن اعتراضات سراسری می‌دانند و اکثریت می‌گویند که «خواست تغییر نظام سیاسی» در ایران مهمترین عامل اتحاد معترضان به نظام جمهوری اسلامی از هر قشر و گروهی است.

تهران، اعتراضات آبان ۱۳۹۸

یک سال از خیزش خونین آبان ۱۳۹۸ در بیش از ۱۲۰ شهر بزرگ و کوچک ایران می‌گذرد. اعتراض‌های آبان گذشته همچون زلزله‌ای پایه‌های سیاست رسمی را در ایران لرزاند و نقطه‌عطفی در مخالفت توده‌ای با حکومت جمهوری اسلامی شد. اما یک سال بعد، هرچند هشتگ «#آبان_ادامه_دارد» به ترندی توئیتری بدل شد، انتظار بخشی از مخالفان حکومت برای «خیزش دوباره» بی‌نتیجه ماند.

آیا هنوز اعتراض‌های آبان به واقع ادامه دارد؟‌ آیا خیزش آبان‌ماه به تحولات عمیق در بینش سیاسی مردم از یک سو،‌ و سیاست‌های حکومتی از سوی دیگر انجامیده است؟ حافظه جمعی ایرانی‌ها از آبان چه چیزی را ثبت کرده؟ زمانه برای پاسخ به این سوالات نظرسنجی بیست و سوم خود را با عنوان «خیزش آبان و آینده ایران» برگزار کرد.

۴۰۳ تن در این نظرسنجی شرکت کردند که پاسخ ۲۹۹ تن از آنها کامل بود. مبنای تحلیل این نظرسنجی پرسش‌نامه‌های تکمیل شده است. محدوده خطای نظرسنجی نیز پنج درصد است.

۲۱۱ تن از درصد پاسخ‌دهندگان در این نظرسنجی زمانه داخل ایران زندگی می‌کنند (حدود ۷۱ درصد کل شرکت‌کنندگان) و ۸۸ نفر (۲۹ درصد) خارج ایران ساکن هستند.

زمانه با انجام این نظرسنجی قصد داشت که نظر ایرانیان داخل و خارج ایران را نسبت به اعتراضات سراسری و تاثیر اعتراضات آبان‌ماه ۱۳۹۸ جویا شود. با این حال باید توجه داشت که نتیجه این نظرسنجی بازتاب نظر جامعه ایران نیست.

بیشتر مخاطبان زمانه خشونت و سرکوب دولتی را مهمترین عامل ادامه نیافتن اعتراضات سراسری می‌دانند و اکثریت می‌گویند که «خواست تغییر نظام سیاسی» در ایران مهمترین عامل اتحاد معترضان به نظام جمهوری اسلامی از هر قشر و گروهی است.

برای یافتن ترکیب جمعیتی و خطوط سیاسی شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، از مخاطبان پرسیدیم که موضع آنها نسبت به جمهوری اسلامی چیست. ۹۲ درصد همه پاسخ‌دهندگان گفتند که مخالف جمهوری اسلامی هستند. ۷ درصد منتقد نظام هستند و تنها یک درصد موافقت با نظام نشان دادند.

آمارهای ما نشان می‌دهد که درصد مخالفان جمهوری اسلامی در میان پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی در خارج و داخل تقریبا مشابه است. ۹۱ درصد در داخل و ۹۴ درصد مخاطبان در خارج منتقد نظام هستند. به همین ترتیب سهم منتقدان و موافقان نظام در داخل و خارج تفاوت معناداری با هم ندارند و اختلاف میان آنها بسیار کمتر از درصد خطای نظرسنجی و قابل اغماض است.

همچنین در میان پاسخ‌دهندگان به این نظرسنجی زمانه ۲۹ درصد خود را لیبرال، ۳۲ درصد چپ، ۷ درصد سلطنت‌طلب، و ۱۰ درصد غیرسیاسی معرفی کردند.

درصد کسانی که خود را اصولگرا یا اصلاح‌طلب نامیده اند به ترتیب ۱ و ۳ درصد بوده که در گستره خطای نظرسنجی می‌گنجد. به همین ترتیب درصد کسانی که خود را مجاهد خلق نامیده اند نزدیک به صفر بود و بنابراین نظر طرفداران این گروه در تحلیل نهایی نظرسنجی نقشی ندارد.

حدود ۱۸ درصد نیز خط سیاسی خود را چیزی جز موارد ذکرشده در بالا عنوان کرده اند. در میان این افراد که به تشریح خط سیاسی خود پرداخته اند حدود نیمی از افراد خود را سوسیال دموکرات، لیبرال دموکرات، جمهوری‌‌خواه یا طرفدار نظام فدرالیسم دانسته اند.

در میان کسانی که خود را لیبرال مستقل معرفی کردند، موافقت با دخالت خارجی به میزان قابل توجهی بیشتر از مخاطبان چپ‌گرا بود. ۵۴ درصد پاسخ‌دهندگان لیبرال و ۲۶ درصد پاسخ‌دهندگان چپگرا با دخالت خارجی موافق بودند.

از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه که می‌توان گفت به نسبت برابر چپ و لیبرال در میان آنها حضور دارد، سوال شد که موضع آنها نسبت به دخالت خارجی برای براندازی جمهوری اسلامی چیست.

بر اساس نتایج به دست آمده، ۵۶ درصد مخاطبان زمانه مخالف و ۴۴ درصد موافق دخالت خارجی برای براندازی جمهوری اسلامی هستند.

در میان پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه، موافقان با دخالت خارجی در داخل ایران تراکم بیشتری داشتند. ۴۶ درصد ساکنان داخل ایران و ۳۶ درصد ساکنان خارج ایران با دخالت خارجی برای براندازی موافقت نشان دادند.

در میان کسانی که خود را لیبرال مستقل معرفی کردند، موافقت با دخالت خارجی به میزان قابل توجهی بیشتر از مخاطبان چپ‌گرا بود. ۵۴ درصد پاسخ‌دهندگان لیبرال و ۲۶ درصد پاسخ‌دهندگان چپگرا با دخالت خارجی موافق بودند.

اعتراض‌های آبان

شمار پاسخ‌دهندگانی که در اعتراض‌های آبان شرکت کرده بودند، کمی بیشتر از یک پنجم پاسخ‌دهندگان ساکن ایران بود اما تمایل آنها به شرکت در اعتراض‌ها پس از یک سال افزایش یافته است.

۲۲ درصد مخاطبان ساکن ایران گفتند که در اعتراضات آبان شرکت کرده اند، ۱۱ درصد پاسخ‌دهندگان ساکن داخل گفتند که مایل نبودند در این اعتراضات شرکت کنند، و ۶۶ درصد نیز پاسخ دادند که امکان شرکت در اعتراضات را نداشته اند.

با وجود حمایت بسیاری از پاسخ‌دهندگان از اعتراض‌های آبان، در یک سال گذشته به باور پاسخ‌دهندگان فضای عمومی با افزایش گسترش یأس و رخوت و البته همزمان گسترش آگاهی و نافرمانی مدنی مواجه بوده است.

۶۳,۵ درصد افراد «افزایش سرکوب دولتی و یأس عمومی» را یکی از تغییرات عمده در فضای سیاسی ایران بعد از آبان ۱۳۹۸ دانستند. ۵۰,۵ درصد افراد نیز «افزایش سرکوب دولتی و گسترش آگاهی و نافرمانی مدنی» را انتخاب کردند. ۳۰ درصد بر این باورند که بعد از آبان ۱۳۹۸ وضعیت رو به «تضعیف حکومت و تقویت مخالفان» پیش رفته است. در مجموع ۴ درصد مخاطبان یکی از گزینه‌های پیشرفت دموکراسی یا افزایش آزادی‌های مدنی را انتخاب کردند که زیر درصد خطای نظرسنجی است و نمی‌تواند مبنای تحلیل قرار بگیرد.

در داخل ایران مخاطبان بیشتر به افزایش «سرکوب دولتی و یأس و رخوت عمومی» رای داده اند (۶۷ درصد) در حالی که ۵۴,۵ درصد از مخاطبان در خارج به این گزینه رای داده اند.

همچنین در داخل ایران در مقایسه با مخاطبان ساکن خارج درصد کمتری به افزایش توامان سرکوب و نافرمانی مدنی پس از آبان ۱۳۹۸ رای داده اند (۴۵,۵ در برابر ۶۲,۵).

همچنین درصد مشابهی از مخاطبان در داخل و خارج تضعیف حکومت و تقویت مخالفان را پررنگ کرده اند (۳۰ و ۳۱ درصد).

مخاطبانی که در اعتراضات آبان در داخل ایران شرکت کرده بودند، نظرشان نزدیک به نظر سایر مخاطبان داخل ایران است و جو سیاسی را بیش از همه با افزایش یاس و رخوت (۶۰ درصد) توصیف کرده اند. ۴۶ درصد معتقدند که همزمان نافرمانی و آگاهی مدنی افزایش یافته و ۴۳ درصد نیز معتقدند که از زمان اعتراضات آبان تا امروز حکومت ضعیف و مخالفان تقویت شده اند.

۶۳,۵ درصد افراد «افزایش سرکوب دولتی و یأس عمومی» را یکی از تغییرات عمده در فضای سیاسی ایران بعد از آبان ۱۳۹۸ دانستند. ۵۰,۵ درصد افراد نیز «افزایش سرکوب دولتی و گسترش آگاهی و نافرمانی مدنی» را انتخاب کردند.

از مخاطبان پرسیدیم که دلیل ادامه نیافتن اعتراضات سراسری به شیوه آبان سال گذشته به نظر آنها چه بوده است. همزمان با اعتراض‌های آبان، حکومت اینترنت را قطع کرد و با شدتی بی‌سابقه به سرکوب معترضان پرداخت. دست‌کم ۳۰۴ تن ــ و بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، تا ۱۵۰۰ تن ــ در اعتراض‌ها کشته شدند. حدود دو ماه بعدتر نیز همه‌گیری ویروس جدید کرونا، ایران را به یکی از بدترین کشورها از نظر شیوع و مرگ در خاورمیانه بدل کرد و همچون بسیاری کشورهای دیگر، به «فاصله‌گیری اجتماعی» و قرنطینه انجامید.

امکان انتخاب دو گزینه وجود داشت. ۸۰,۵ درصد پاسخ‌دهندگان «خشونت گسترده نیروهای امنیتی علیه معترضان» را عامل مهم در توقف اعتراضات سراسری دانستند. ۳۸,۵ درصد، «قطع اینترنت و راه‌های ارتباطی در جریان اعتراضات آبان‌ماه» را مهم ارزیابی کردند. ۲۱,۵ درصد «پراکندگی اعتراضات و محدود بودن آن به طبقات و گروه‌های خاص» را مهم ارزیابی کرده اند و ۱۶,۵ درصد به «تنوع منافع و خطوط فکری نیروهای معترض» به عنوان مانعی بر سر راه اعتراضات سراسری اشاره کردند. ۱۴,۵ درصد «همه‌گیری ویروس جدید کرونا» را دلیل آوردند و در نهایت ۷,۵ درصد معتقد بودند که «خشونت‌آمیز بودن اعتراضات آبان» دلیل ادامه نیافتن اعتراضات سراسری بوده است.

تفاوت میان نظر مخاطبان داخل و خارج تنها در اهمیتی بازتاب می‌یابد که هر کدام از آنها برای «خشونت گسترده نیروهای امنیتی» قائل شده اند. ۷۷,۵ درصد از مخاطبان داخل کشور در برابر ۸۷.۵ درصد مخاطبان خارج کشور به این گزینه رای داده اند.

در سایر گزینه‌ها تفاوت میان نظرات در رنج خطای نظرسنجی است و تفاوت معنادار آن چنانی میان نظرات دو گروه ساکن داخل و خارج وجود ندارد.

از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی زمانه سوال کردیم که به نظر آنها مهمترین عامل اتحاد معترضان به نظام جمهوری اسلامی چیست.

به طور کلی ۵۸ درصد خواست تغییر نظام سیاسی را عامل اتحاد معترضان دانستند، ۲۷ درصد مطالبه‌گری برای رفع مشکلات اقتصادی و معیشتی را پررنگ کردند. ۷ درصد به آزادی بیان و آزادی‌های سیاسی اشاره کردند، تنها یک درصد به رفع تبعیض اشاره کردند و ۷ درصد دلایل دیگر را در این باره بیان کردند.

در اینجا نیز تفاوت درصد گزینه‌های انتخاب شده از سوی مخاطبان داخل و خارج بسیار کم و در محدوده خطای نظرسنجی است.

از جمله دلایل دیگری که مخاطبان مطرح کرده اند عبارتند از:

  • آگاهی فراگیر و کامل سیاسی اکثریت مردم ایران در قرن ۲۱ و سازمان یابی مدنی و بدون خشونت
  • اعتراضات باید با مطالبات اقتصادی شروع و با عقب نشینی حکومت، سطح مطالبات به حوزه های دیگر گسترش یافته تا به خواست سیاسی برسد.
  • آزادی بیان، آزادیهای سیاسی و رفع تبعیض در همە زمینەها

وقتی از مخاطبان زمانه پرسیدیم که آیا در یک سال آینده انتظار بروز اعتراضات گسترده را دارند،‌ ۶۹ درصد کل شرکت‌کنندگان به این سوال پاسخ مثبت دادند، و ۳۱ درصد نیز پاسخ منفی دادند.

ایران هنوز نتوانسته با همه‌گیری کرونا مقابله موثری بکند و همزمان وضعیت اقتصادی بحران‌زده‌تر می‌شود و سرکوب سیاسی نیز شدت گرفته است.

بنابراین شاید شگفت‌آور نباشد که ۳۹,۵ درصد کل مخاطبان در پاسخ به این پرسش که: «آیا در صورت بروز اعتراضات گسترده در آن شرکت می‌کنند» بدون هیچ شرطی پاسخ مثبت دادند. و تنها ۹ درصد پاسخ منفی دادند

در ادامه ۳۲,۵ درصد گفتند که تصمیم آنها بستگی به اهداف اعتراضات دارد و ۱۹ درصد نیز گفتند که تصمیمشان بستگی به میزان سرکوب دارد.

اما تفاوت میان مخاطبان داخل و خارج جالب توجه بود. در حالی که فقط ۳۴ درصد مخاطبان داخل ایران بدون قید و شرط پاسخ مثبت دادند، مخاطبان خارج کشور با ۵۳ درصد جواب مشابهی به این سوال دادند.

تنها هشت درصد مخاطبان خارج کشور گفتند که تصمیم آنها بستگی به میزان سرکوب دارد، در حالی که ۲۳ درصد مخاطبان داخل کشور این عامل را برای تصمیم در شرکت در اعتراضات تعیین‌کننده دانستند

نکته قابل توجه این است که از میان شرکت‌کنندگان در اعتراضات آبان، ۶۱ درصد گفته‌اند که بدون هیچ قید و شرطی در اعتراضات بعدی شرکت می‌کنند، ۲۸ درصد تصمیم خود را منوط به اهداف اعتراضات دانستند و تنها ۹ درصد گفتند که میزان سرکوب در تصمیم آنها تاثیر دارد.

در میان مخاطبان داخل ایران که گفته بودند پیشتر امکان شرکت در اعتراضات آبان را نداشته اند، ۲۹ درصد گفته اند که در اعتراضات بعدی بی‌قید و شرط شرکت می‌کنند، ۳۶ درصد اهداف اعتراضات را شرط کرده اند و ۲۳ درصد تصمیم خود را مشروط به سرکوب در اعتراضات دانسته اند.

نظرسنجی‌های آینده

پنل نظرسنجی زمانه هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات سال جاری (سوم مه) راه‌اندازی شد. زمانه تاکنون ۲۱ نظرسنجی برگزار کرده است.

رساندن صدای شما بدون کم‌و‌کاست در مورد مسئله‌های اساسی کشور وظیفه ماست و پنل نظرسنجی زمانه در همین راستا راه‌اندازی شده است. به همین دلیل از شما خواهش می‌کنیم که برای شرکت در نظرسنجی‌های آینده و نیز برای پیشنهاد موضوعات مورد نظرتان برای نظرسنجی در پنل ما عضو شوید. برای عضویت در پنل کافی است به چند سوال در این لینک پاسخ دهید. اطلاعات شما به صورت امن و ناشناس ذخیره خواهند شد و در اختیار هیچ طرف دیگری قرار نخواهد گرفت. پس از عضویت در پنل، در هر نظرسنجی ایمیلی با لینک آن برای شما فرستاده خواهد شد. توضیحات بیشتر در: به پنل نظرسنجی “زمانه” بپیوندید

برای ارتباط با پنل نظرسنجی از ایمیل روبرو استفاده کنید: [email protected]


در همین زمینه: