بار دیگر همچون سال‌های گذشته، چرخه تکراری باران، آبگرفتگی معابر و سر ریز فاضلاب شهری دامن خوزستانی‌ها را گرفت: سیل و آبگرفتگی گسترده در شهرهای خوزستان ادامه دارد
سیل و آبگرفتگی در خوزستان؛ معضلی که تکرار می‌شود – عکس از مهدی پدرام‌خو
در روزهای گذشته و در پی بارندگی در پهنه زاگرس، دست‌کم ۵۰ شهر و روستا در هشت استان دچار آبگرفتگی و سیلاب شده و وضعیت در برخی شهرها مانند اهواز، کارون، بندر امام و ماهشهر به زیر آب بحرانی شد.
فیلم‌های منتشر شده در فضای مجازی از جمله آبگرفتگی بیمارستان سربندر، چکه آب از سقف بیمارستان رازی اهواز و آبگرفتگی خانه‌ها در این شهرها نشان دادند که وضعیت تا چه اندازه در خوزستان خراب است.
بارش باران و آبگرفتگی در شهرهای مختلف این استان باعث دشواری تردد شد، آب وارد خانه‌ها شد و شهرهای اهواز و ماهشهر به طور کامل تعطیل شدند. نقطه بحرانی اما شهر سربندر است که تردد در آن تنها به وسیله قایق‌های کوچک بادی ممکن است.
اما فواد، یکی از اهالی کوی علوی اهواز می‌گوید:
«هر سال با کوچک‌ترین بارش باران تمام محله را آب می‌گیرد اما با وجود وعده‌ها برای حل این مشکل، اتفاق خاصی نیفتاده است.»
اسماعیل هم که ساکن کوی مجاهد اهواز است می‌گوید:
«هر سال، پیش از بارش باران نگران تنگی تنفسی بودیم و دو سالی می‌شود که نگران ورود فاضلاب به خانه هم هستیم.»
اسماعیل همچنین تعریف می‌کند که چگونه سال گذشته تمام لوازم و اثاثیه منزل را به دلیل ترس از شکستن سیل بندها و بروز سیلاب جمع کرده‌اند.
او در ادامه می‌گوید:
«وضعیت کنونی اهواز نه تنها برای چند محله، بلکه برای بیشتر مناطق شهر رخ می‌دهد بدون اینکه رسیدگی خاص یا گشایشی صورت بگیرد.»
اهواز، شهر فاقد سیستم دفع آب‌های سطحی
گفته می‌شود اهواز تنها شهر ایران است که سیستم دفع آب‌های سطحی ندارد. موضوعی که باعث شده آب‌های سطحی در این شهرِ [به قول استاندار] مسطح، یک جا جمع و دردسر‌ساز شود. شهرداری اما انگشت اتهام را سمت فرار‌کنندگان از دادن مالیات گرفته است و از داده نشدن دو درصد حق آلایندگی از سوی شرکت نفت و فقیر بودن این شهرداری و ناتوانی در تأمین بودجه خود گلایه کرده است.
شهرداری اهواز همچنین در این سال‌ها آبفا را متهم می‌کند که سیستم فرسوده‌اش فاضلاب‌های شهری را بالا می‌دهد؛ اتهامی که آبفا رد نمی‌کند اما شبکه ۵۰ ساله و فرسوده فاضلاب شهری اهواز را مقصر می‌داند و می‌گوید برای ساخت دوباره یا تعمیر این زیرساخت‌ها بودجه‌ای ندارد.
در این شرایط بارش باران در چند سال اخیر باعث نگرانی شهروندان بیش از ۴۰۰ نقطه اهواز می‌شود؛ شهری که سیستم فاضلابش در عمل توان دفع ۱۴ میلیمتر آب باران را هم ندارد.
استاندار خوزستان در روزهای گذشته گفته است اعتبار مورد نیاز برای حل مشکل آب‌های سطحی در شهر اهواز حدود هشت تا ۱۰ هزار میلیارد تومان است.
غلامرضا شریعتی همچنین گفته است برای تکمیل فاضلاب در اهواز مبلغ چهار هزار میلیارد تومان به قیمت سال ۹۸ نیاز است.
او ضمن اشاره به اختصاص ۵۰ میلیون یورو از صندوق توسعه ملی برای شبکه فاضلاب اهواز، اظهار امیدواری کرده است که در سال آینده این اعتبار محقق شود. با این حال شریعتی توضیح نداده است که پس از تخصیص این بودجه، در یک سال گذشته چه اقداماتی شده و آیا تغییری در سطح شهر یا در زندگی مردم صورت گرفته است یا نه؟
شریعتی با اشاره به در نظر گرفتن ۴۰ میلیون یورو فاینانس خارجی برای تصفیه‌خانه فاضلاب غرب اهواز گفته است:
«در مجموع با تخصیص نزدیک ۱۴۰ میلیون یورو در دو سال برای اهواز، نیمی از هزینه مورد نیاز برای فاضلاب اهواز پوشش داده شده و حدود ۶۷ مشکلات فاضلاب اهواز حل می‌شود.»
همه این شاید و اماها البته در صورت تخصیص و هزینه شدن این مبالغ است.
احداث شبکه دفع آب‌های سطحی از اولویت برنامه‌ریزان شهری نیست
همان‌طور که غلامرضا شریعتی، استاندار خوزستان گفته است، مشکل شهرداری اهواز و همچنین آبفای خوزستان نداشتن توان مالی برای ساخت زیرساخت‌های شهر است که بسیار هزینه‌بر است.
موسی شاعری، شهردار اهواز هم اعتقاد دارد با تکمیل و اصلاح شدن شبکه فاضلاب اهواز مشکل دفع آب‌های سطحی رفع می‌شود و این شهر نیازی به شبکه دفع آب‌های سطحی ندارد.
او می‌گوید:
«هزینه کردن ۱۰ هزار میلیارد تومان برای ساخت این شبکه، معقول و مقرون به صرفه نیست و اگر شهرداری بخواهد هزینه کند، باید برای توسعه شهر و بر اساس برنامه‌‌ریزی باشد.»
این سخن موسی شاعری البته پیشتر از سوی علیرضا عالیپور هم بیان شده است. معاون سابق خدمات شهری شهرداری اهواز گفت بود یک سوم شبکه دفع فاضلاب شهر اهواز فرسوده است و یک سومش سیستم دفع فاضلاب ندارد و تنها یک سوم شبکه دفع فاضلاب در اهواز فعال است.
عالیپور اعتبارات تخصیصی موجود برای رفع مشکل را کم ارزیابی کرده و گفته بود:
«با توجه به انبوه مشکلات زیرساختی شهر اهواز، احداث شبکه دفع آب‌های سطحی از اولویت برنامه ریزان شهری خارج و پول به سمت سایر اولویت‌ها گرایش پیدا می‌کند.»
از ناصر موسوی نژاد، رئیس سابق کمیسیون خدمات شهری اهواز هم نقل شده است که برای بازسازی و توسعه تأسیسات آب شهرها و تکمیل طرح‌های نیمه تمام فاضلاب و اولویت دادن به اجرای طرح‌های فاضلاب، مبلغی در قبوض آب شهروندان گنجانده شده است اما مردم شاهد تغییر در سیستم فاضلاب نیستند.
برنامه‌ها و اجرا، هر دو نامناسب
با وجود ادعاهای مسئولان خوزستانی، به نظر نمی‌رسد تنها مشکل کار نبود بودجه و تخصیص نیافتن اعتبارات باشد. در دولت یازدهم، بیش از ۹۵ میلیارد ریال به مشکلات آب و فاضلاب خوزستان تخصیص یافت تا در یک بازه سه ساله اجرایی شود. سه سال پیش از این، شریعتی گفته بود در سال ۹۶، ۳۰ میلیارد برای اصلاح شبکه آب استان و ۳۰ میلیارد دیگر برای شبکه فاضلاب استان تخصیص یافته که به ترتیب، ۵۵ و ۶۰ میلیارد آن سهم شهرستان اهواز بوده است.
سال ۹۸ نیز صادق حقیقی پور، مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان خوزستان با اشاره به میزان اندک این بودجه برای شهر اهواز گفته بود یک سوم این مبلغ برای اصلاح شبکه آب به شهر اهواز و نزدیک ۲۷۰ میلیارد تومان برای توسعه شبکه فاضلاب شهرهای استان اختصاص یافته است.
آنچه در خوزستان با آن مواجه هستیم، مجموعه‌ای از بحران‌هاست که هر سال بر آن‌ها افزوده می‌شود؛ بحران‌هایی که هر کدام مکمل و تشدید کننده دیگری هستند.
از یک سو اجرای نادرست برنامه‌هایی بعضا بی‌نتیجه و گاهی مضر مانند انتقال آب و فرسایش خاک که منجر به سیلاب می‌شود و از سوی دیگر، مدیریت ناکارآمد یک سیستم نابه‌سامان باعث شده است استانی به بزرگی، ثروتمندی و اهمیت خوزستان در فقر، گرد و غبار، آلودگی‌ها، بی‌سوادی و … فرو برود.
می‌گویند وضعیت نابه‌سامان شهر اهواز ناشی از نابود شدن زیرساخت‌های شهری است. سوای از میزان درستی این سخن، مدیریت بی‌برنامه و ناپاسخگوی شهری در اهواز و دیگر شهرهای خوزستان باعث شده تا به جای کم شدن مشکلات خطه جنوب، هر سال شاهد افزایش این مشکلات باشیم.
آنچه مشخص است اما این است که تا وقتی طرح جمع‌آوری آب‌های سطحی در اهواز اجرایی و در مناطق مختلف آن بحث شیب در شهرسازی لحاظ نشود، و نیز مشکل فاضلاب شهر حل نشود، آبگرفتگی دست از سر اهواز بر نخواهد داشت.
- در همین زمینه