خوشحالی از شکست ترامپ، جنگ بر سر مذاکره‌کننده با بایدن

با اعلام پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا، مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی به این پیروزی واکنش نشان دادند. واکنش‌هایی که بر شکست دونالد ترامپ متمرکز و با لحنی خصمانه همراه بود. در اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی نشانی از یک رویکرد حساب‌شده و برنامه ریزی برای مواجهه با تغییر احتمالی در سیاست «فشار حداکثری علیه ایران» دیده نمی‌شود. رویترز به نقل از مقام‌های جمهوری اسلامی نوشته است تهران هرگونه مذاکره را به بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ موکول کرده است.

• 

در ایران علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هنوز درباره انتخاب جو بایدن اظهارنظر رسمی نکرده است. با این وجود صفحه توییتر انگلیسی پایگاه اطلاع رسانی دفتر او مطابق معمول انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده را «یک نمایش» خواند و نوشت:

«اوضاع در ایالات متحده و آنچه آنها خود در مورد انتخابات خود می‌گویند یک نمایش است. این نمونه ای از چهره زشت لیبرال دموکراسی در ایالات متحده است. صرف نظر از نتیجه، یک چیز کاملاً واضح است: سقوط قطعی سیاسی، مدنی و اخلاقی رژیم ایالات متحده»

حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران اما شنبه ۱۷ آبان در اولین واکنش خود به مسئله تحریم‌ها و احتمال بازگشت ایالات متحده به پیمان هسته‌ای برجام اشاره کرد و گفت:

«امیدواریم تحریم کنندگان متوجه شده باشند که راهشان، راه نادرست و ناصحیح بوده و به هیچ عنوان به اهداف خود دست نخواهند یافت و تجربه سه ساله درسی باشد که دولت آینده آمریکا در برابر قانون و مقررات تسلیم باشد و به همه تعهدات خود برگردد.»

در همین رابطه روزنامه جمهوری اسلامی یکشنبه ۱۸ آبان نتیجه انتخابات آمریکا را فرصتی برای دولت روحانی و به صورت ضمنی برای اصلاح‌طلبان، برای احیای قدرت سیاسی خود عنوان کرد تا به تعبیر نویسنده یادداشت «‌در فرصت نه ماهه باقیمانده هنوز بتوانند با تدبیر، امید را به مردم برگرداند» و با تبدیل انتخابات ۱۴۰۰ به یک «حماسه باشکوه» جلوی پیروزی «تندروها» در انتخابات ریاست جمهوری را بگیرند.

واکنش مجلس شورای اسلامی به نتیجه انتخابات آمریکا

در شبکه اجتماعی توییتر نیز که به محل واکنش‌های رسمی بسیاری از مقام‌ها و مسئولان جمهوری اسلامی بدل شده است،‌ واکنش رئیس مجلس و نمایندگان به انتخاب جو بایدن، همسو با واکنش علی خامنه‌ای بیشتر بر شکست دونالد ترامپ و اظهار دشمنی با آمریکا متمرکز بود. حساب منتسب به محمدباقر قالیباف، رئیس قوه مقننه در توییتر آیاتی از قرآن را به همراه فیلمی را از سخنرانی سیدحسن نصرالله، رهبر حزب‌الله لبنان درباره شکست دونالد ترامپ منتشر و به صورت ضمنی شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده را با سقوط فرعون مقایسه کرد.

بیشتر نمایندگان نیز در توییتر مدعی شدند تغییر ریاست جمهوری در کاخ سفید تغییری در رویکرد ایران در مقابل آمریکا ایجاد نمی‌کند.

مصطفی میرسلیم، نماینده تهران ادعا کرد مشکلات اقتصادی و کسری بودجه سنگین دولت ایران ربطی به تحریم‌های ایالات متحده ندارد. او در توییتر نوشت: «مشکلات اقتصادی و فرهنگی ایران وابسته به ترامپ و بایدن نیست بلکه ریشه در باور، عرضه، همت، صداقت مسئولان، مطالبه و نظارت متعهدانه مردم دارد.»

برخی از نمایندگان نیز از همین حالا مذاکره با ایالات متحده موضع گرفتند. علی اکبر علیزاده نماینده مردم دامغان با اشاره ضمنی به دولت، «افرادی را که بین ترامپ و بایدن فرق می‌گذارند»، «ساده‌لوح» خواند.

محسن زنگنه نماینده تربت حیدریه نیز نوشت: «جو بایدن با دستکش‌های مخملی و دست‌های چدنی بر کرسی ریاست جمهوری آمریکا نشست.»

مالک شریعتی نماینده تهران نیز طرفداران مذاکره با آمریکا را «دلال وطن‌فروش» خواند و آن‌ها را تهدید کرد. او نوشت: ‌«ان شاءالله به زودی جزییات دقیق تری درباره گروگان گیری معیشت مردم توسط غربگرایان به ملت خواهیم گفت. به شرط حیات، طراحی و ارتباطات مرموز و پیام‌های مخفیانه رد و بدل شده میان دلالان وطن فروش با کدخدای جدید رسوا خواهد شد؛ همان ها که سال ۱۳۷۹ دیک چنی را مخفیانه به تهران آوردند و…»

نظام الدین موسوی دیگر نماینده تهران هم در ادبیاتی قابل توجه دونالد ترامپ را «زامبی زهرآلود، محصول کارخانه لیبرال سرمایه سالاری و مترسک الیگارشی آمریکا» خواند و گفت بقیه «زامبی‌ها» هنوز در کاخ سفید هستند.  

«فرصت ۹ ماهه برای دولت روحانی و اصلاح‌طلبان»

به‌رغم این اظهارات برخی از تحلیل‌گران می‌گویند ایران می‌تواند با توجه به بازگشت احتمالی ایالات متحده به پیمان هسته‌ای برجام، فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها را تخفیف دهد و این کار را خواهد کرد.

اظهارات مقام‌های جمهوری اسلامی عاری از نشانی از وجود یک رویکرد مشخص برای مواجهه با ریاست جمهوری جو بایدن بر آمریکاست اما رضا نصری یک کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل یکشنبه ۱۸ آبان در گفت‌وگو با خبرگزاری دانشجویان ایران ایسنا گفت: انتخاب جو بایدن به عنوان رئیس‌ جمهوری آمریکا یک فرصت برای ایران و جامعه جهانی است و  در چنین فضایی، ایران باید در داخل به لغو تحریم به عنوان یک «پروژه ملی» و نه یک «دستاورد جناحی» نگاه کند و با ابتکارعمل‌های دیپلماتیک، با «تعیین لحن» میان دو کشور و با ارائهٔ یک «نقشهٔ راه» از ابتدای امر سکان و «عاملیت» تعامل با دولت بایدن را در دست بگیرد.

او اضافه کرد:‌ با توجه به انتقال قدرت از جریانی که قائل به «فشار حداکثری» علیه ایران است، برخی از لابی‌ها در واشنگتن تلاش خواهند کرد هزینهٔ سیاسی بازگشت بایدن به برجام را چنان برای او سنگین کنند که از این کار منصرف شود؛‌ برخی دیگر به او فشار خواهند آورد تا از آنچه دستاورد سیاست فشار حداکثری ترامپ می‌دانند علیه ایران استفاده کنند؛ و برخی دیگر هم تلاش خواهند کرد به میل و سلیقهٔ خودشان به سیاست و نگرش دولت جدید آمریکا نسبت به ایران و مقولهٔ «لغو تحریم‌ها» جهت بدهند.

در همین رابطه خبرگزاری رویترز نیز یکشنبه با اتکا بر اظهارات منابع دیپلماتیک و چندین تحلیل‌گر نوشت:‌ تغییر در رویکرد کاخ سفید نسبت به ایران و بازگشت به برجام برای دولت بایدن آسان نخواهد بود و «یک‌شبه اتفاق نمی‌افتند»، چرا که تهران و واشنگتن نسبت به هم بی‌اعتمادند و هریک از طرف مقابل تعهدات بیشتری می‌خواهند.

گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال بازگشت آمریکا به برجام

رابرت اِینهورن، کارشناس کنترل تسلیحاتی در موسسه بروکینگز به رویترز گفته بازگشت هر دو کشور به برجام ممکن است تا شش ماه طول بکشد یا هرگز اتفاق نیفتد.

یک دیپلمات ارشد اروپایی نیز که مایل به فاش‌شدن نامش نبوده گفته :

«انتظارات از همه جوانب بالا خواهد رفت. اولویت همه باید این باشد که ایران را ترغیب به پایبندی دوباره به تعهدات هسته‌ای‌اش کنند.»

محمدجواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی دوشنبه گذشته به شبکه سی‌بی‌اس آمریکا گفت درصورت پیروزی بایدن (و بازگشت ایالات متحده به برجام) ایران دوباره درباره برجام مذاکره نمی‌کند و اگر می‌خواست مفاد برجام را به مذاکره بگذارد، با ترامپ این کار را می‌کرد.

از سوی مقابل جو بایدن اما از مذاکرات جدید سخن گفته است. او گفته بازگشت به توافق هسته‌ای «نقطه شروعی برای مذاکرات بعدی» خواهد بود و واشنگتن پس از آن با متحدانش برای تقویت توافق هسته ای و گسترش آن و همچنین گنجاندن دیگر مواردی که برای واشنگتن نگران کننده است، همکاری خواهد کرد. 

بایدن در ماه سپتامبر در یادداشتی در شبکه سی‌ان‌ان نوشته بود آماده است تا در صورتی که ایران گام‌هایی را برای نشان دادن آمادگی خود بردارد، مسیر دیپلماسی را در پیش بگیرد. او اما اضافه کرده بود اگر ایران تقابل را انتخاب کند، آماده است تا  از منافع حیاتی و نیروهای ایالات متحده حفاظت کند.

به نوشته رویترز بایدن نخستین رئیس جمهوری است که حکومت ایران ابراز امیدواری کرده بتواند «سیاست‌های مخرب ایالات متحده» را تغییر دهد.

رفع تحریم‌ها در پرده ابهام

با نظر به گزارش رویترز مسئله قابل توجه این است که به‌رغم تبلیغات مقام‌های جمهوری اسلامی رفع تحریم‌ها در پرده ابهام قرار دارد. جو بایدن که به گفته منابع آگاه قصد دارد در نخستین گام به معاهده محیط زیستی پاریس بازگردد و خروج ایالات متحده از سازمان بهداشت جهانی را لغو کند، گفته از اینکه تحریم‌های واشنگتن مانع مقابله ایران با شیوع کووید-۱۹ نشود، اطمینان خاطر حاصل خواهد کرد، اما به استفاده از تحریم‌های اقتصادی برای مقابله با نقض حقوق بشر در ایران، حمایت جمهوری اسلامی از تروریسم و برنامه موشکی ایران ادامه خواهد داد.

به‌علاوه دونالد ترامپ ماه گذشته بخش‌هایی از صنعت نفت ایران را که پیش از این نیز در لیست سیاه آمریکا بودند، تحت اختیارات و مقررات مبارزه با تروریسم در لیست سیاه قرار داد و این مسئله رفع تحریم‌های این چنینی را سخت‌تر خواهد کرد.  

مسئله نامشخص دیگر مذاکره جمهوری اسلامی با آمریکا در زمان دولت روحانی‌ست. رویترز به نقل از مقام‌های جمهوری اسلامی نوشته که ایران هرگونه مذاکره‌ای با آمریکا را به بعد از انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ موکول کرده است.

بیشتر بخوانید:

جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز شد