هزار و یک شب از حبس و زندان هفت فعال محیط زیست در ایران گذشت. سازمان عفو بین‌الملل همزمان با هزار روزه شدن حبس این هفت نفر، با انتشار اطلاعیه‌ای اعلام کرد این افراد تنها به دلیل فعالیت‌های صلح‌آمیزشان در حفاظت از محیط زیست زندانی شده‌اند.
هفت فعال محیط زیستی زندانی در ایران
در این اطلاعیه با تأکید بر اینکه این زندانیان سیاسی حتی یک روز را هم نباید در زندان سپری می‌کردند، آمده است:
«روند دادرسی در پرونده آنان به طرز فاحشی ناعادلانه بوده و هیچ تحقیق مستقلی در خصوص شکایات مرتبط با شکنجه و بدرفتاری در طول دوره بازداشت صورت نگرفته است.»
سام رجبی، امیرحسین خالقی، هومن جوکار، سپیده کاشانی، نیلوفر بیانی، طاهر قدیریان و مراد طاهباز، هفت فعال محیط زیست هستند که از اوایل بهمن ماه ۱۳۹۶ توسط مأموران سازمان اطلاعات سپاه به اتهام «جاسوسی» بازداشت شده و پس از صدور احکام سنگین، تاکنون در حبس به سر می‌برند. عبدالرضا کوهپایه، نفر هشتم از این جمع بود که عصر شنبه ۱۷ اسفند ۹۸ به مرخصی اعزام شد. او که به چهار سال حبس محکوم شده بود، مشمول «عفو نوروزی» سال ۹۹ شد و به زندان بازنگشت: با اجرایی شدن «عفو نوروزی»، شهناز اکملی، عبدالرضا کوهپایه و امیر نوری آزاد شدند
عفو بین‌الملل اما در اطلاعیه خود خواستار آزادی فوری هفت فعال محیط زیست زندانی شده است:
«مقامات ایران باید این دوستداران محیط زیست را بی‌درنگ و بدون قید و شرط آزاد کنند و مسببین شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها با آنها را پاسخگو نگاه دارند.»
با وجود درخواست‌های متعدد فعالان حقوق بشر و مجامع بین‌المللی برای آزادی این زندانیان سیاسی، آنان همچنان در زندان به سر می‌برند.
کمیسر عالی حقوق بشر و مدیر برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، اعضای پارلمان اروپا، سازمان دیده‌بان حقوق بشر و سازمان عفو بین‌الملل از جمله نهادهای بین‌المللی هستند که در طول سال‌های گذشته همواره از دولت ایران خواسته‌اند فعالان محیط زیست را آزاد کند.
تداوم حبس این زندانیان سیاسی در حالی‌ست که وزارت اطلاعات در ماه‌های پس از بازداشت آنان به طور رسمی اعلام کرد دلیلی برای «جاسوس بودن» آنها به دست نیاورده است.
مقام‌های قضایی از جمله معاون قوه قضاییه و دادستان تهران اما با تأیید اتهامات مطرح شده توسط سازمان اطلاعات سپاه علیه فعالان محیط زیست بازداشت‌شده، آنان را به «جاسوسی» متهم می‌کنند.
این در شرایطی است که عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست روز ۱۲ مهر ماه امسال با اشاره به پرونده «هشت بازداشتی محیط زیست»، گفته بود:
«وقتی آنها [مقام‌های قضایی] به ما می‌گویند این افراد جاسوس هستند، حتما دلیل و مستنداتی دارند که در حوزه محیط زیست نیست و ما از آنها بی‌اطلاع هستیم.»
او پیش‌تر و در اواسط شهریور ماه ۹۸ هم در خصوص اتهام انتسابی «جاسوسی» و «ارتباط با دولت‌های متخاصم» که درباره فعالان محیط زیست زندانی مطرح شده، گفته بود:
«وزیر اطلاعات رسما اعلام کرده است این افراد هیچ جرمی مرتکب نشده‌اند اما دستگاه اطلاعاتی موازی می‌گوید این افراد مجرم هستند. من موظف هستم نظر وزارت اطلاعات را اعلام کنم چون در قانون اساسی تعریف شده که جاسوس کسی است که وزارت اطلاعات او را به عنوان مجرم شناسایی کند.»
- در همین زمینه: پیگیری درباره فعالان زندانی محیط زیست: گفتند دخالت نکنید
تلویزیون جمهوری اسلامی روز ۲۶ بهمن ۱۳۹۶ و کمتر از یک ماه پس از بازداشت فعالان محیط زیست توسط اطلاعات سپاه پاسداران، فیلمی را با عنوان «منطقه ممنوعه» پخش کرد که در آن ادعا شده بود کاووس سید امامی و دیگر فعالان محیط زیستِ بازداشت شده در این پرونده، اقدام به «جاسوسی» کرده‌اند.
در این فیلم، «چوب ماهیگیری» و «دوربین‌های تصویربرداری از حیات وحش» به‌عنوان ابزارهایی برای جاسوسی از سایت‌های موشکی ایران معرفی شده بود.
کاووس سید امامی، جامعه‌شناس تحصیل‌کرده آمریکا و شهروند ایرانی‌ـ‌کانادایی اما یکی دیگر از متهمان این پرونده بود که در زندان به شکلی شک‌برانگیز جان باخت. نهادهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۲۱ بهمن ۱۳۹۶ اعلام کردند که او در زمان بازداشت در زندان اوین، خودکشی کرده است. خانواده او هرگز این ادعا را نپذیرفتند و تحت فشار قرار گرفتند و مریم ممبینی، همسر او، برای مدتی ممنوع‌الخروج بود.
- بیشتر بخوانید: تفتیش منزل، فیلمبرداری و بازجویی چند ساعته از همسر کاووس سیدامامی همزمان با بازی ایران و پرتغال
اما غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه، روز ۲۹ بهمن ۹۸ یعنی دو سال پس از بازداشت این فعالان، اعلام کرد احکام قضایی فعالان محیط زیستی ایران از سوی دادگاه تجدید نظر صادر شده است.
بر پایه اعلام اسماعیلی، مراد طاهباز و نیلوفر بیانی بابت اتهام «همکاری با آمریکا» به ۱۰ سال حبس محکوم شدند.
همچنین هومن جوکار و طاهر قدیریان هشت سال و سام رجبی و سپیده کاشانی دوست، به اتهام «جاسوسی» هرکدام شش سال حبس گرفتند. امیرحسین خالقی حمید به اتهام «جاسوسی» به شش سال و عبدالرضا کوهپایه به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور» به چهار سال زندان محکوم شدند.
نیلوفر بیانی، کارشناس محیط زیست در اواخر بهمن ۹۸ از درون زندان اعلام کرد که مأموران امنیتی سازمان اطلاعات سپاه برای اخذ اعتراف اجباری، او را شدیدا مورد شکنجه و آزار جنسی قرار داده‌اند.
او در شرح وضعیت خود در دوران بازجویی توسط مأموران اطلاعات سپاه نوشت که بازجویان برای گرفتن اعترافات اجباری، طی هزار و ۲۰۰ ساعت بازجویی، او را در معرض شدیدترین شکنجه‌های جسمانی-روانی و تهدیدهای جنسی قرار داده‌اند.
بیانی همچنین اعلام کرد که بازجویان اطلاعات سپاه با ورود به ایمیل و چت‌های شخصی او نه تنها حریم خصوصی او را نقض کرده‌اند، بلکه حتی «شوخی‌های دوستانه» او را به مثابه مصداق جرم در دادگاه مورد استناد قرار داده‌اند.
در سال‌های گذشته اما برخی اعضای خانواده این هفت فعال محیط زیستی زندانی، خواستار دخالت علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در این پرونده شده بودند که دفتر خامنه‌ای در واکنش به این درخواست‌ها اعلام کرد که به این موضوع ورود نمی‌کند.