گرچه دولت حسن روحانی در سال‌های گذشته برای واردات کالاهایی همچون دارو، ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی در اختیار واردکنندگان قرار داده اما نه تنها قیمت داروها در کشور ارزان نشده، بلکه در حال حاضر بازار داخلی با کمبود برخی از اقلام دارویی از جمله انسولین مواجه شده است.
کمبود انسولین در ایران با هشتگ انسولین نیست مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است
کمبود انسولین در کشور و ایجاد خطر جدی برای بیماران دیابتی، کاربران ایرانی شبکه‌های اجتماعی را بر آن داشته تا با هشتگ «انسولین نیست» توجه‌ها را به کمبود این داروی ضروری جلب کنند.
در واکنش به این هشتگ که مورد توجه گسترده نیز قرار گرفت، حسن نایب هاشم، پزشک و فعال حقوق بشر به زمانه می‌گوید کمبود این داروی حیاتی در کشور ناشی از «ناتوانی و بی‌کفایتی حکومت جمهوری اسلامی» است.
نایب هاشم بر این باور است که در حال حاضر انسولین قلمی تولید ایران بسیار محدود بوده و کمتر از دو هفتم نیاز کشور را تأمین می‌کند:
«مشخص نیست که انسولین‌های تولید داخل تا چه حد کیفیت دارند و این مسأله بیماران انسولینی را مجبور کرده تا بیشتر از تست‌های قند استفاده کنند و اکنون تست قند هم در کنار انسولین نایاب شده است.»
به گفته این فعال حقوق بشر، علی‌رغم اینکه دولت وعده داده تا تولید انسولین داخلی را به مرحله انبوه برساند اما معلوم نیست این وعده تا چه حد محقق خواهد شد:
«داروهای انسولین قابل جایگزینی نیست و کمبود این دارو و در کنار آن تست قند، جان صدها هزار بیمار تیپ یک دیابت از میان پنج تا هشت میلیون بیمار دیابتی را با خطر جدی مواجه کرده است.»
کمبود یا نایاب شدن انسولین در بسیاری از شهرهای ایران در حالی‌ست که به گفته اسدالله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران، دست‌کم ۲۰ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال کشور مبتلا به دیابت نوع دو هستند.
همچنین سالانه حدود ۳۰۰ هزار نفر به شمار افراد مبتلا به دیابت در ایران اضافه می‌شود.
به گفته رجب، با وجود تحریم‌ها، مشکل اصلی در حال حاضر تأمین «انسولین‌های آنالوگ و خارجی» است.
حسن نایب هاشم اما عدم دسترسی ایران به سیستم سوئیفت را یکی از مشکلات عمده بر سر راه واردات دارو در کشور می‌داند و به زمانه می‌گوید:
«هر چند تحریم‌کنندگان ایران اعلام کرده‌اند که تحریم‌ها دارو، غذا و همچنین محصولات کشاورزی را شامل نمی‌شود و در عین حال سعی کرده‌اند از طریق کشور سوئیس این موارد را برای ایران تأمین کنند اما واقعیت این است که سیستم سوئیفت برای ایران دیگر عمل نمی‌کند و مبادلات ارزی برای کشور مختل شده است.»
به دنبال اعمال تحریم‌های حداکثری آمریکا علیه ایران دسترسی بخش زیادی از بانک‌های ایرانی به سیستم سوئیفت از آبان ماه ۱۳۹۷ قطع شده است. این مسأله تبادلات تجاری ایران با دیگر کشورها در سال‌های گذشته را با مشکل جدی مواجه کرده است.
از سوی دیگر با وجود اینکه مسئولان دولتی در روزهای گذشته از ورود محموله‌های انسولین خارجی به کشور خبر داده‌اند اما معلوم نیست این داروها چرا به دست بیماران نمی‌رسند.
بر اساس آخرین خبرها، امیر بقایی، مدیر دارو و فرآورده‌های بیولوژیک دانشگاه علوم پزشکی البرز روز دوشنبه ۲۸ مهر ماه از ورود دو محموله انسولین قلمی طی چند روز گذشته به گمرک خبر داده و گفته انتظار می‌رود با توزیع این محموله‌ها در داروخانه‌های کشور، مشکل کمبود انسولین تا حد زیادی رفع شود.
بقایی همچنین به بیماران توصیه کرده تا زمانی که کمبود انسولین قلمی برطرف شود، با مشورت پزشک خود از انسولین ویال که قیمت پایین‌تری هم دارد استفاده کنند.
گزارش‌های منتشر شده اما حاکی از این است که بخشی از داروهای وارداتی به کشور از جمله انسولین، پیش از آنکه در اختیار بیماران ایرانی قرار گیرند، به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند.
نایب هاشم با اشاره به مسأله قاچاق دارو به کشورهای همسایه می‌گوید انسولین ابتدا در شهرهای مرزی ایران نایاب شد و حتی می‌توان گفت شاید توسط بازرگانان خرد و نه الزاما واردکنندگان عمده، به کشورهای همسایه قاچاق شده است:
«بازرگانانی که به حکومت نزدیک هستند توانسته‌اند با ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی، بخشی از داروها را وارد کنند اما از آنجایی که قیمت واقعی داروهای وارداتی از جمله انسولین هشت تا ۱۵ برابر است، این بازرگانان ۷۵ درصد واردات خود را در کشورهای همسایه به فروش رسانده‌اند و در واقع بخش ناچیزی به کشور رسیده و همین مقدار ناچیز هم در بازار سیاه به چند برابر قیمت فروخته شده و وارد مجرای اصلی نشده است.»
به گفته او، یک دلیل دیگر کمبود انسولین در کشور، نابه‌سامان بودن عملکرد دولت در این زمینه است:
«در کشورهای دیگر یک سیستم بیمه همگانی وجود دارد و این سیستم با پرداخت مابه‌التفاوت قیمت، داروها را ارزان به دست بیماران می‌رساند اما در کشور ما سیستم رانتی با دسترسی به ارز ارزان برقرار است.»
این گفته‌های نایب هاشم در حالی‌ست که برخی از مسئولان دولتی در ایران در روزهای اخیر از پدیده «قاچاق معکوس انسولین» به دلیل وجود ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی خبر داده‌اند.
محمود نجفی عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران روز دوشنبه ۲۸ مهر در گفت‌و‌گو با تجارت‌نیوز اعلام کرد:
«به روال هر سال، بیش از یک و نیم برابر نیاز کشور انسولین وارد کشور شده است پس نباید هیچ کمبودی وجود داشته باشد اما انسولین وارد شده مجددا صادر می‌شود. یا به عبارتی از راه‌های غیرقانونی از کشور خارج می‌شود.»
به گفته او قاچاق معکوس فقط مخصوص انسولین نیست و ایران برای همه داروهای گران با مشکل قاچاق معکوس مواجه است:
«دلیل آن هم قابل توجه است: تخصیص ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی که سبب می‌شود دارو با قیمت ارزان وارد شود و با دلار بازار آزاد از مرز خارج شود. کمبود دارو و انسولین عارضه همین ارز چهار هزار و ۲۰۰ تومانی است.»
- در همین زمینه