یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از جنگل‌های بارانی آمازون در نقطه تحولی بحرانی قرار دارند و ممکن است بر اثر تغییرات اقلیمی و بی‌توجهی به حفاظت از آنها در برابر صنعت چوب و آتش‌سوزی‌ها، به «گرم‌دشت» تغییر اقلیم دهند.
بر اساس پژوهشی که در ژورنال علمی «نیچر کامیونیکیشنز» (Nature Communications) منتشر شده، دانشمندانی از دانشگاه‌های استکهلم سوئد، اوترخت هلند، نایمخن هلند، واخنینگن هلند و پُتسدام آلمان هشدار داده‌اند که بخش قابل توجهی از جنگل‌های آمازون در آستانه یک نقطه تحول است و ممکن است دیگر از خصیصه‌های جنگل بارانی برخوردار نباشند.
نقطه تحول یا نقطه بحرانی (tipping point) در اقلیم‌شناسی به نقطه‌ای گفته می‌شود که لحظه حدی گذار از یک وضعیت طبیعی باثبات به وضعیت طبیعی باثبات دیگری است.
بر اساس پژوهش جدید، ۴۰ درصد آمازون هم‌اکنون در وضعیتی قرار دارند که می‌توانند به جای جنگل‌های بارانی، به عنوان گرم‌دشت یا ساوانا به حیات اقلیمی‌شان ادامه دهند.
گرم‌دشت یا ساوانا به علفزارهای گرمسیری و نیمه‌گرمسیری حوالی استوا اطلاق می‌شود.
قرار داشتن در نقطه تحول به معنای کامل‌شدن این تحول نیست. بدل شدن اقلیم از جنگل بارانی استوایی به گرم‌دشت برای تکمیل دهه‌ها زمان خواهد برد اما وقتی این فرآیند آغاز شود، معکوس‌کردن روند آن سخت است.
به گزارش روزنامه بریتانیایی گاردین، چنین تحولی در آمازون در نتیجه تغییرات اقلیمی برای دهه‌ها بعد پیش‌بینی شده بود.
جنگل‌های بارانی نسبت به تغییرات در سطح بارش باران و رطوبت بسیار حساس هستند و آتش‌سوزی‌ها و خشکسالی‌های درازمدت می‌تواند شمار درختان را تا حد بدل شدن آنها به گرم‌دشت کاهش دهد.
- بیشتر بخوانید: جنگل‌های آمازون در آتش «توسعه» می‌سوزند
بر اساس پژوهش جدید، بر اثر تغییرات اقلیمی ناشی از گرمایش زمین به دست انسان‌ها، میزان بارش در ۴۰ درصد آمازون به حدی پایین آمده که انتظار بدل‌شدن آن به گرم‌دشت می‌رود.
در سال جاری، میزان بارش نسبت به سال قبل ۶۰ درصد کاهش یافته و آتش‌سوزی‌های سال جاری در آمازون بدترین آتش‌سوزی‌ها در دهه اخیر بوده‌اند.
صنعت قانونی و غیرقانونی چوب در آمازون نیز جنگل‌زدایی را تشدید کرده است. دیگر صنایع همچون صنعت گردشگری و صنعت فلزات قیمتی نیز از دیرباز به جان این جنگل‌های مهم برای اکوسیستم جهانی افتاده‌اند.
مرکز پایداری استکهلم که تأمین مالی پژوهش اخیر را برعهده داشت، در پژوهشی در ابتدای ژانویه ۲۰۱۹ نسبت به اثرات دومینویی در تغییرات اقلیمی، از جمله در آمازون هشدار داده بود.
آن پژوهش نشان می‌داد ۴۵ درصد تمام بحران‌های زیست‌محیطی بەهم وابستە هستند و یکدیگر را تشدید می‌کنند و سیاست‌گذاران خطرات زیست‌محیطی ناشی از نقاط تحول بحرانی و «اثر دومنیویی آنها» را دست کم گرفتەاند.
آنها هشدار داده بودند که جنگل زدایی آمازون عامل «اثرات آبشاری» متعددی است- تضعیف سیستم‌های بارشی، تبدیل جنگل‌ها بە دشت و کاهش ذخایر آبی برای شهرهایی همچون سائوپائولو و نشست تپەهای آن از جمله پیادمدهای آن است و این باعث افزایش فشار برای تسطیح اراضی می‌شود.