شماری از شخصیت‌های سرشناس سیاسی و فرهنگی زن ایرانی و خارجی با انتشار بیانیه‌ای ضمن اعلام نگرانی درباره وضعیت نسرین ستوده، وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر محبوس در بند زنان زندان اوین، خواستار آزادی فوری این زندانی سیاسی شدند.
این کمپین حمایت از نسرین ستوده همزمان شده است با انتشار خبر دادن یک جایزه پرارج به او. کمیته جایزه نوبل آلترناتیو روز یک اکتبر/ ۱۰ مهر با انتشار اطلاعیه‌ای در سایت خود، اعلام کرد که جایزه نوبل آلترناتیو در سال ۲۰۲۰ را به این مدافع حقوق بشر زندانی اعطا کرده است.
- بیشتر بخوانید: جایزه نوبل آلترناتیو برای نسرین ستوده
تصویری از نسرین ستوده در دست یکی از حامیان او در کوه
از سوی دیگر شمار امضاهای نامه سرگشاده کانون وکیلان فرانسه در حمایت از نسرین ستوده تا روز پنج‌شنبه اول اکتبر/ ۱۰ مهر به نزدیک ۵۰۰ هزار نفر رسیده است.
در این نامه که خطاب به رئیس‌جمهوری فرانسه نوشته شده و امکان امضای عمومی آن هم وجود دارد، کانون ملی وکلای دادگستری فرانسه از صدور حکم ۳۳ سال زندان و ۱۴۸ ضربه شلاق برای این وکیل و فعال حقوق بشر انتقاد کرده و خواهان آزادی نسرین ستوده شده است.
اما پرستو فروهر، نویسنده، هنرمند و فعال مدنی که خود از امضاکنندگان بیانیه حمایت از نسرین ستوده است، به زمانه می‌گوید هدف از انتشار بیانیه و جمع‌آوری امضا در حمایت از نسرین ستوده، برجسته کردن حرکت شجاعانه این زندانی سیاسی است که برای رساندن صدای زندانیان سیاسی به گوش جهانیان، با اقدام به اعتصاب غذا اکنون وضعیت سلامتی‌اش در خطر قرار گرفته است:
«هدف حمایت از حرکتی‌ست که قصد معطوف کردن توجه افکار عمومی به معضل و تنگنای زندانیان سیاسی در ایران را دارد آن هم در این شرایط دشوار شیوع ویروس کرونا که در آن گیر افتاده‌ایم. با اینکه دستگاه حاکم هم یک‌سری حرف‌های اولیه‌ای در مورد اعطای مرخصی به زندانیان زده در شرایطی که جانشان در خطر است، اما هیچ اقدام عملی‌ای انجام نشده است.»
به گفته فروهر، نسرین ستوده پیش از اعتصاب غذا چندین نامه به مراجع قضایی نوشت و تذکر و هشدار داد و بر حق زندانیان پافشاری کرد اما وقتی نتیجه نگرفت، اعلام اعتصاب غذا کرد:
«طولانی شدن این اعتصاب غذا اما به حدی به او فشار آورد که چند روز بستری شد.»
در بیانیه‌ای که تاکنون به امضای بیش از پنج هزار نفر از کنشگران، نویسندگان و سیاستمداران در داخل و خارج از ایران رسیده، آمده است:
«نسرین ستوده، وکیل مدافع حقوق بشر و یکی از فعالان برجسته ایران که علیه حجاب اجباری زنان در ایران مبارزه می‌کند، از خرداد ۱۳۹۷ در زندان است …. او از ۲۰ مرداد ماه امسال در اعتراض به رفتار غیرانسانی با زندانیان سیاسی در میان تأثیرات ویرانگر همه‌گیری ویروس کرونا و اعدام مداوم زندانیان سیاسی، اعتصاب غذا کرد.»
در این بیانیه تأکید شده است که با وجود پایان یافتن اعتصاب غذای نسرین ستوده، وضعیت سلامتی این زندانی سیاسی همچنان نگران کننده است و از سیاستمداران و مدافعا ن حقوق انسانی و مبارزین آزادی زنان در سراسر جهان خواسته شده است تا به هر طریق ممکن خواستار آزادی این مدافع حقوق بشر زندانی شوند:
«ما از همه زنان سیاستمدار، مدافعان حقوق بشر و فعالان حقوق زنان می‌خواهیم نگرانی خود را درباره وضعیت وخیم نسرین ستوده ابراز کنند. ما از آنها می‌خواهیم از همه روش‌های موجود برای تماس با مقام‌های جمهوری اسلامی برای پاسخ‌گویی به خواسته‌های بر حق نسرین استفاده کنند. اولین اقدام آزادی زندانیان سیاسی بیمار از جمله نسرین ستوده است.»
- برای پیوستن به امضاکنندگان این بیانیه به اینجا بروید:
نسرین ستوده آخرین بار در ۲۳ خرداد ۱۳۹۷ از سوی مأموران امنیتی بازداشت و به زندان منتقل شد.
او اسفند ماه سال ۹۷ با مجموعا هفت عنوان اتهامی به ۳۳ سال حبس و ۱۴۸ ضربه شلاق محکوم شد. از جمله عناوین اتهامی او در دادگاه «تشویق به فساد و فحشا» از طریق بر عهده گرفتن وکالت پرونده «دختران خیابان انقلاب»، «عضویت مؤثر در گروهگ غیرقانونی و ضد امنیتی کانون مدافعان حقوق بشر لگام و شورای ملی صلح»، «ظاهر شدن بدون حجاب شرعی در محل شعبه بازپرسی»، «نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی» و «تبلیغ علیه نظام» عنوان شد.
این زندانی سیاسی و مدافع حقوق بشر از شامگاه دو‌شنبه ۲۰ مرداد ۹۹ با انتشار نامه‌ای ضمن درخواست آزادی زندانیان سیاسی، دست به اعتصاب غذا زد که پس از ۴۵ روز یعنی در چهارم مهر ماه در زندان اوین و در حالی که بدون رسیدگی پزشکی کافی از بیمارستان به زندان بازگردانده شده بود، به اعتصاب غذای خود پایان داد.
پرستو فروهر با اشاره به فشارهایی که مأموران امنیتی در بیمارستان به نسرین ستوده و خانواده او وارد کردند، می‌گوید:
«واقعا فشاری که در هنگام بستری بودن در بیمارستان بر او آوردند بیشتر از مداوایی بود که برایش انجام دادند. مأموران او را به صورت کامل ایزوله کرده بودند و رفتارهای خشنی داشتند. این فشارها در شرایطی بود که موج حمایتی از نسرین و خواسته بر حقش و بقیه زندانیان سیاسی بالا گرفت و این جمع‌آوری امضا هم در همان راستاست و من یکی از حامیان او هستم.»
نسرین ستوده به دلیل عوارض ناشی از اعتصاب غذا و به علت وخامت حالش روز ۲۹ شهریور ماه و بدون اطلاع خانواده و وکیل، به اورژانس بیمارستان طالقانی در تهران منتقل شد و به مدت پنج روز در این بیمارستان بستری بود.
رضا خندان، همسر این زندانی سیاسی روز سوم مهر ماه و در حالی که همسرش بدون رسیدگی پزشکی کافی به زندان منتقل شده بود، درباره وضعیت امنیتی حاکم بر بیمارستان در روزهایی که نسرین ستوده در آنجا بستری بود، به زمانه گفت:
«در طی پنج روزی که همسرم در بیمارستان طالقانی بستری بوده، مأموران امنیتی نه تنها اجازه دسترسی خانواده و وکیل به پرونده پزشکی ستوده را ندادند، بلکه حتی از ملاقات حضوری با او جلوگیری کردند.»
به گفته خندان با وجود حضور محمود بهزادی‌راد، وکیل نسرین ستوده در بیمارستان، مأموران امنیتی حتی به او نیز اجازه ملاقات با موکلش را ندادند.
نسرین ستوده از جمله زندانیان سیاسی است که در طول دوران بازداشت و زندان، نهادهای امنیتی با فشار بر خانواده‌اش درصدد آزار و اذیت او برآمده‌اند.
مهراوه خندان، دختر ۲۰ ساله این زندانی سیاسی صبح روز ۲۷ مرداد ۹۹ توسط پنج مأمور امنیتی در منزل بازداشت و به دادسرای اوین منتقل شد. هر چند مهراوه خندان چند ساعت بعد با قرار کفالت آزاد شد اما بنا به اطلاعاتی که به دست زمانه رسیده، مهراوه خندان هنگامی که به ملاقات مادرش، نسرین ستوده در زندان اوین می‌رفته، بارها از سوی زندانبان‌ها در مورد نحوه حجابش تذکر دریافت کرده و همین مسأله سبب تشکیل پرونده برای او شده است.
- بیشتر بخوانید: مهراوه خندان دختر نسرین ستوده با قرار کفالت آزاد شد
پرستو فروهر که پدرش داریوش فروهر و مادرش پروانه فروهر را در جریان قتل‌های سیاسی در دهه هفتاد شمسی موسوم به «قتل‌های سیاسی» (زنجیره‌ای) از دست داده، با اشاره به تجربیات خود از فشار نهادهای امنیتی بر خانواده فعالان سیاسی می‌گوید:
«واقعا خانواده هر کس حساس‌ترین و شاید پوست نازک‌ترین نقطه وجودی او باشد. فشاری که بر خانواده وارد می‌شود، به فرزند کسی وارد می‌شود، تحملش بسیار دشوارتر است تا فشاری که به خود او می‌آید.»
او در ادامه می‌گوید:
«من و بسیاری از ما که فرزندان آدم‌های فعال و مبارز سیاسی هستیم، به تجربه این را می‌دانیم که جمهوری اسلامی چه فشارهای عجیبی به فرزندان فعالان سیاسی وارد می‌کند و چه محدودیت‌هایی ایجاد می‌کند فقط برای اینکه پدر و مادر را بشکند یا آنها را آزار دهد. فرزندان و اعضای خانواده واقعا حساس‌ترین اعضای یک مبارز هستند و حکومت هم به جای حساس حمله می‌کند.»
حمله به نسرین ستوده و سیاه‌نمایی علیه او با وجود وضع وخیم جسمی
در حالی که نسرین ستوده به دلیل عوارض ناشی از اعتصاب غذا دچار کاهش شدید وزن، افت فشار خون و مشکلات قلبی شده و از رسیدگی پزشکی در زندان هم محروم است، در روزهای گذشته عده‌ای از کاربران شبکه‌های اجتماعی به ویژه در توئیتر سعی در تخریب چهره این زندانی سیاسی و سیاه‌نمایی علیه او داشته‌اند.
پرستو فروهر اما این‌گونه حمله‌ها به ستوده را شوکه کننده و تأسف‌آور توصیف می‌کند و به زمانه می‌گوید:
«اولا واقعا باید بگویم که عمیقا متاسفم از این نوع برخوردها که بسیار باعث رنجش و تلخی ذهن می‌شود. وقتی متوجه شدم که چنین جریان تخریبی‌ای نه تنها واقعا وجود دارد بلکه بسیار قوی هم عمل می‌کند، شروع کردم به مشاهده و رصد کردن فضاهای مجازی اما باورم این است که فضای عمومی جامعه ایران انطباق با فضای توئیتر یا فضای مجازی ندارد.»
او در تشریح دریافت خود از دلایل این حمله‌ها می‌گوید:
«راستش به نظر می‌آید که برخی جریان‌های سیاسی هستند که ممکن است بسترهای متفاوت داشته باشند و چهره‌های دیگری [به‌غیر از نسرین ستوده] را برای نمایندگی خود داشته باشند. در اینجا مسأله حمایت از یک فعال حقوق بشر که در حال حاضر یک نوع رویکرد بین‌المللی هم در سطح افکار عمومی به آن وجود دارد، به شکلی جلوه داده می‌شود که انگار او دارد جایگاه کس دیگری را تنگ می‌کند و این حقیقتا دردناک است.»
در میان کاربرانی که در روزهای اخیر علیه نسرین ستوده در حساب‌های کاربری خود در توئیتر مطالبی را منتشر کرده بودند، برخی چهره‌هایی که به عنوان فعال سیاسی یا فعالان حقوق بشر هم شناخته می‌شوند به چشم می‌خورد.
پرستو فروهر در واکنش به مطالبی که این افراد علیه نسرین ستوده منتشر کرده‌اند، می‌گوید:
«اگر قرار باشد ما جامعه متکثری بسازیم، اگر ما می‌خواهیم که برای آزادی کنار یکدیگر بایستیم، در آغاز لازم این است که سعی نکنیم حضور همدیگر را نفی یا تخریب کنیم. کسانی نسرین ستوده و عمل شجاعانه و استقامت او را کاملا مسکوت گذاشته‌اند و هیچ گونه حمایتی نکرده‌اند یا کسانی بدتر از این، شروع به نوعی تخریب کرده‌اند که بخشی از اینها به نظر من ناشی از رقابت‌های سیاسی است و بخش دیگرش هم واقعا شاید مسائل فردی باشد که من نمی‌توانم وارد بخش دوم بشوم اما انگار که وقتی کسی دیده می‌شود، بقیه احساس می‌کنند به آنها نگاه نمی‌شود.»
به گفته فروهر، کسانی که برای آزادی همه ما تلاش می‌کنند اگر در رسانه‌ها دیده شوند همزمان همه ما دیده خواهیم شد:
«نسرین ستوده و مانند او در حال تقویت بدنه‌ای هستند که همه ما باید به آن تعلق داشته باشیم. با تمام تفاوت‌های عقیده‌ای و تفاوت در خاستگاه‌هایمان نباید فکر کنیم کسی در حال تنگ کردن جای دیگری است. در جوامع متکثر، عقاید متفاوت در کنار یکدیگر هستند.»
پرستو فروهر با اشاره به برخی از انتقادهای مطرح شده درباره پرداخته شدن به وضعیت نسرین ستوده در رسانه‌های مختلف می‌گوید:
«برخی معتقدند که شاید توجه به مسأله زندانیان سیاسی خلاصه شده در یکی دو نفر شاخص. به نظر من این استدلال درستی نیست چرا که نمادها همواره در تمام فرهنگ‌ها، نماینده و بیان‌گر حضور دیگران هم هستند، به ویژه چنین نمادی که خودش در کاری که انجام می‌دهد اعلام کرده که به خاطر دفاع از حق تمامی زندانیان سیاسی است. بنابراین وقتی به حرف او گوش داده می‌شود، به همه زندانیان سیاسی توجه می‌شود.»
او با یادآوری برخی تجربیات خود از دادخواهی و توجه رسانه‌ها به این موضوع می‌گوید:
«به دلیل سرشناس بودن پدر و مادرم در هنگام قتل فجیع‌شان، افکار عمومی به من و پدر و مادرم توجه زیادی نشان داد اما من همواره سعی کردم بگویم مسأله قتل‌های سیاسی محدود به پدر و مادر من نیست و این یک معضل مربوط به سرکوب دگراندیشان در جامعه است و این دگراندیشان متکثرند و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند اما ما حق حیات و حق آزادی بیان را برای همه آنها می‌خواهیم.»
فروهر می‌گوید که لازم است با همدلی بیشتری به هم نگاه کنیم تا بتوانیم روند دادخواهی و عدالت‌خواهی را با هم در جامعه پیش ببریم:
«این حرکت به شانه‌های بسیاری احتیاج دارد. ما باید با تمام اختلافاتی که با یکدیگر داریم بدانیم که می‌توانیم با هم در یک راه به جلو برویم.»
جریان دادخواهی و عمل خلاقانه برای پیش‌برد آن
پرستو فروهر که خود در طول سال‌های گذشته همواره یکی از چهره‌های مطرح در عرصه دادخواهی در ایران بوده، در ادامه گفت‌و‌گوی خود با زمانه به چگونگی پیش‌برد امر دادخواهی و عدالت‌طلبی اشاره می‌کند و می‌گوید:
«من فکر می‌کنم شیوه‌های مختلف بسیج کردن یا به‌گونه‌ای شبکه‌سازی کردن چه برای اکسیون‌های حمایتی و چه بیان مطالبات حق‌طلبانه، در مسیر خود ابتکارهای را پیدا خواهد کرد و به کار خواهد بست.»
به گفته این فعال مدنی، دینامیسم یک حرکت می‌تواند از دل خود حرکت‌های خلاق پدید بیاورد و می‌توان امیدوار بود که وقتی این حرکت‌های حمایتی در کنار هم قرار بگیرند، دست‌کم فشار افکار عمومی را نشان بدهند. این فشارها نمایانگر خواسته‌هایی متفاوت از چیزی‌ست که حکومت در حال تحمیل آن به جامعه است.
فروهر با اشاره به کمپین فعالین دانشجویی در حمایت از نسرین ستوده در آمریکا می‌گوید:
«به‌عنوان مثال یک اکسیون حمایتی بسیار موثری که انجمن قلم آمریکا در حمایت از نسرین ستوده ایجاد کرده این است که دانشجویان در یک دانشگاه شروع به نوشتن پیام‌هایی برای این زندانی سیاسی کرده‌اند و با این‌کار به نوعی خواسته‌اند تا حمایت خود را به این شکل نشان دهند.»
انجمن قلم آمریکا مستقر در شهر نیویورک روز ۲۹ آگوست/ هشتم شهریور امسال و به دنبال تداوم اعتصاب غذای نسرین ستوده، خواستار آزادی فوری او از زندان شد.
- در همین زمینه