محسن کاکارش – چند فرد مسلح روز چهارشنبه گذشته به یک طلا فروشی در شهرستان سنقر حلمه کردند. افراد مسلح پس از به قتل رساندن مغازه‌دار از محل دور شدند. این سرقت مسلحانه مردم شهر سنقر را متاثر کرد تا جایی که یک شهروند به زمانه گفت: «قتل مرحوم کاکایی مردم را در اندوه فرو برد، بازاریان قصد تحصن داشتند، اما نهادهای دولتی هشدار دادند و گفتند به خاطر فرارسیدن عید از این کار خودداری کنند.»
این حادثه در رسانه‌های دولتی انعکاسی پیدا نکرد. شاید به این دلیل که بزهکاری اجتماعی در استان کرمانشاه نیز همچون بسیاری از نقاط ایران به شدت گسترش یافته است. در اردیبهشت ماه سال جاری فرماندار شهرستان سنقر از دستگیری دو باند سرقت خبر داد. آن زمان غلامرضا حیدری به خبرگزاری مهر گفت: «با تلاش مامورین نیروی انتظامی دو باند سرقت موتورسیکلت، منازل و مغازه متلاشی و هفت نفر اعضای آن و ۱۸ نفر مال‌خور در شهرستان سنقر دستگیر شدند.»
در مرداد ماه سال ۹۰ نیز سه نفر خودروی حامل پول، بانک سپه کرمانشاه را در خیابان سعدی مورد حمله مسلحانه قرار دادند و سه تن از ماموران بانک را کشتند و ۲۱۷ میلیون تومان را به سرقت بردند. سرانجام عاملان این سرقت در روز ۱۵ دی‌ماه در میدان آزادی کرمانشاه به دار آویخته شدند.
امن‌ترین کشور دنیا
این اتفاق‌ها در حالی رخ می‌دهد که برخی مسئولان دولتی از ایران به عنوان «امن‌ترین کشور دنیا» یاد می‌کنند. آخرین بار احمدرضا رادان، جانشین فرمانده ناجا در مردادماه سال ۹۱ و پیش از او هم احمدرضا خاتمی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان در تیرماه سال ۹۰ این موضوع را بیان کرده بود.
در این میان اما اظهارات تعدادی از مسئولان انتظامی به گونه دیگری است. فریدون خالقی‌فر، معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی ناجا، به خبرگزاری فارس گفته است: «ما می‌توانیم مدعی باشیم که از نظر اقدامات تامینی فعالیت‌های مناسبی را تاکنون انجام داده‌ایم، اما به این نکته اعتراف می‌کنیم که هنوز در القای حفظ امنیت در جامعه موفق نبوده‌ایم.»
سعید پیوندی جامعه‌شناس بر این باور است که گسترش میزان سرقت‌های مسلحانه نشان از یک فضای ناامن در ایران دارد. او به زمانه می‌گوید: «این نوع کنش اجتماعی مبتنی بر خشونت و حمله به بانک و طلافروشی‌ها و افزایش درگیری بین افراد – که خیلی وقت‌ها با سلاح گرم یا سرد انجام می‌گیرد- نشان از یک فضای ناامن عمومی در ایران دارد. نشان از وجود یک خشونت جا افتاده در افکار عمومی یا دست کم در بخشی از افکار عمومی دارد که نتیجه آن حملات و درگیری‌های مسلحانه است. یعنی جامعه نه احساس امنیت می‌کند و نه از ابزارهای لازم برای دفاع از خودش برخوردار است.»
به گفته سرهنگ فریدون خالقی‌فر بیش از ۹۳ درصد از جرایم سال ۹۰ در کشور مربوط به سرقت است. همچنین این مسئول نیروهای انتظامی گفته، سرقت آحاد جامعه را مورد تهدید قرار داده است و باید با «مجموعه اقدامات تامینی» موضوع کنترل شود.
خیل بیکاران
 سعید پیوندی، جامعه‌شناس بر این باور است که گسترش میزان سرقت‌های مسلحانه نشان از یک فضای ناامن در ایران دارد. او به زمانه می‌گوید: «این نوع کنش اجتماعی مبتنی بر خشونت و حمله به بانک و طلافروشی‌ها و افزایش درگیری بین افراد – که خیلی وقت‌ها با سلاح گرم یا سرد انجام می‌گیرد- نشان از یک فضای ناامن عمومی در ایران دارد. نشان از وجود یک خشونت جا افتاده در افکار عمومی یا دست کم در بخشی از افکار عمومی دارد که نتیجه آن حملات و درگیری‌های مسلحانه است. یعنی جامعه نه احساس امنیت می‌کند و نه از ابزارهای لازم برای دفاع از خودش برخوردار است.» |
جامعه‌شناسان می‌گویند، گسترش فقر و بیکاری موجب افزایش بزهکاری‌های اجتماعی می‌شود. طبق برخی از آمارهای منتشر شده، استان کرمانشاه پس از استان لرستان دارای بیشترین نرخ بیکاری در سطح کشور است. مرکز آمار ایران اعلام کرده، نرخ بیکاری استان کرمانشاه در سال جاری، ۱۸/۸ بوده که این آمار نسبت به تابستان سال نود، ۴/۷ افزایش داشته است. این در حالی است که نمایندگان مجلس آمار بیکاری در استان کرمانشاه را ۳۵ درصد تخمین زده‌اند.
سعید پیوندی معتقد است، در مورد افزایش بزهکاری و اشکال مختلف خشونت که در جامعه مشاهده می‌شود دو موضوع را همزمان باید در نظر گرفت: از یک طرف ارتباط بین افزایش فقر و مشکلات اقتصادی در بین گروه‌های تهیدست جامعه و از طرفی دیگر جا افتادن افزایش تدریجی نا‌امنی در جامعه.
این جامعه‌شناس می‌گوید: «تا وقتی در جامعه فقر فراگیر وجود دارد افراد از تامین اجتماعی لازم برخوردار نیستند و نمی‌توانند زندگیشان را تامین کنند. بنابراین زمینه این کار‌ها فراهم می‌شود.»
احمد علوی، استاد اقتصاد در دانشگاه‌های سوئد بر این باور است برای کاهش بیکاری در استان کرمانشاه غیر از راهکارهای دولت محور، می‌توان چندین راه دیگر را متصور شد که آنهم مستلزم ثبات اقتصادی و سیاسی است. او این راهکار‌ها را چنین توضیح می‌دهد: «نخست باید بر میزان تقاضا برای نیروی کار افزوده شود و این ممکن نیست مگر به شرط افزایش سرمایه‌گذاری آنهم در بخش خصوصی. چنین امری مستلزم ثبات سیاسی و اقتصادی در کل کشور و منابع مالی و مدیریتی است. در شرایط فعلی البته شرایط مهیا نیست. بنابراین می‌توان ادعا کرد که وضعیت بازار استان کرمانشاه در کوتاه مدت نمی‌تواند دگرگونی زیادی بپذیرد. آموزش نیروی کار و گسترش آموزش پیشرفته و عالی هم می‌تواند کیفیت نیروی کار را افزایش دهد و آن را برای اشتغال در عرصه‌های نوین آماده کند.»
راهکار و عرصه عمومی
در دهه‌های اخیر صد‌ها تن از شهروندان ایران به دلیل سرقت، خرید و فروش مواد مخدر اعدام شدند. مسئولان جمهوری اسلامی اعدام را به عنوان عامل پیشگیری از ارتکاب جرم عنوان می‌کنند، اما کار‌شناسان معتقدند اعدام نه تنها جرایم را کاهش نمی‌دهد، بلکه به نوعی در بازتولید خشونت در جامعه تاثیر می‌گذارد.
سعید پیوندی در این زمینه می‌گوید: «مشکل با خشونت و نمایش آن در خیابان از طرف دستگاه‌های دولتی و قوه قضائیه حل نمی‌شود. اگر قرار بود برخوردهای خشونت‌آمیز پاسخ می‌داد ما از ۳۴ سال پیش به این سو نباید با چنین پدیده‌ای روبه‌رو می‌شدیم. نمی‌شود ما دائم مردم را برای ترساندن دیگران در ملاءعام اعدام کنیم، شلاق بزنیم و دست‌هایشان را قطع کنیم و بعد همزمان شاهد افزایش این رفتار‌ها در جامعه باشیم و متوجه نباشیم که این طرح شکست خورده است. برخورد دقیق با چنین مسائل و معضلات اجتماعی‌ای یک برخورد خاص و سنجیده می‌خواهد که احتیاج به زمان دارد.»
این جامعه‌شناس معتقد است وقتی مسئولان بلندپایه دولتی درگیر فساد و دزدی هستند نمی‌توانند نقشی در کاهش بزهکاری‌های اجتماعی مردم داشته باشند و به آنان راه و رسم درستکاری را توصیه کنند.
شکل‌گیری اخلاق عمومی در جامعه یکی از ر‌اه‌هایی است که این جامعه‌شناس برای جلوگیری از بزهکاری اجتماعی بر آن تاکید دارد. به باور او برای اخلاق عمومی یا وجدان عمومی در جامعه یک سری مرجع وجود دارد مانند «روشنفکران»، «رسانه‌ها»، «افراد خوشنام»، «نویسندگان» و «سیاستمداران».
سعید پیوندی در توضیح این موضوع می‌افزاید: «ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که افکار عمومی اعتمادی به رسانه‌ها و نهادهای رسمی و حکومت ندارد. از طرف دیگر به خاطر سرکوب‌ها و محدودیت‌هایی که در ایران وجود دارد، ارتباط واقعی بین کسانی که می‌توانستند نمایندگان این وجدان عمومی باشند، مثل روشنفکران و رسانه‌های مستقل، شخصت‌های صاحب نامی که سالم باشند و خودشان درگیر این مسائل نباشند، وجود ندارد.»
این استاد دانشگاه نتیجه می‌گیرد این وضعیت، جامعه را با یک خلاء بزرگ مواجه می‌کند و می‌گوید: «این خلاء باعث می‌شود ما از نظر روانی، اخلاقی و روان‌شناسانه هم نتوانیم با جامعه خود کار کنیم. همه این‌ها کمک می‌کنند به اینکه این نوع حرکت‌ها و رفتار‌ها گسترش پیدا کند و برخورد جدی هم با آن صورت نگیرد.»
احمد علوی هم بر پذیرش مسئولیت شهروندان و احساس مسئولیت در قبال سرنوشت دیگر شهروندان تاکید دارد. علاوه بر آن، بر این باور است که حل بحران بیکاری مستلزم یک برنامه طولانی مدت است. او چنین ادامه می‌دهد: «بحران بیکاری در استان را نمی‌توان با راهکارهای تاکتیکی یا کوتاه مدت حل کرد. مشکلات اقتصادی بدون حل مشکل ساختار سیاسی که عرصه تصمیم‌گیری اقتصادی است و بدون مشارکتی و نظارتی کردن عرصه تصمیم‌گیری اقتصادی در سطح کلان و سطوح خرد قابل حل نیست. چه هر تصمیم‌گیری اقتصادی موضوعی سیاسی است و هر تصمیم‌گیری سیاسی آنجا اعتبار دارد که بر زمینه‌ای از مشروعیت و مشارکت و رقابت استوار و با نظارت متقابل شهروندان همراه باشد. ثبات نیز که پیش شرط دیگر حل معضل بلندمدت اقتصادی هست نیز وابسته به مشارکت و نظارت شهروندان است.»
حاشیه‌نشینی
 اشتغال‌زایی در استان کرمانشاه با دشواری‌هایی روبه‌رو است. احمد علوی می‌گوید: «اشتغال چنین جمعیتی البته دارای دشواری‌های قابل توجهی است. چون ظرفیت تولید شغل در استانی که در حال انتقال از جامعه کشاورزی به جامعه شهرنشین است چندان زیاد نیست که بتواند همه تقاضا را پوشش دهد. به‌ویژه اینکه نیروی کار آنگاه که از مناطق توسعه نیافته‌تر به بخش‌های توسعه یافته مهاجرت می‌کنند، نیازمند به زمان و امکانات آموزشی قابل توجهی را برای انطباق با بازار کار جدید هستند که عمدتاً بازار کار خدمات است. چنین امکانی البته چندان هم در دسترس نبود و نیست. صرف‌نظر از تنگنایی که یاد شده، اشتغال به طور کلی نیازمند سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌هاست.»
|
افزایش شهرنشینی، بافت کشاوری و عشایری، رشد جمعیت، هجوم مهاجران از جمله مواردی هستند که شرایط ویژه‌ای به استان کرمانشاه بخشیده است. به باور کار‌شناسان این عوامل به نوعی در افزایش بیکاری در استان کرمانشاه تاثیر داشته‌اند.
احمد علوی می‌گوید: «به طور کلی عوامل بلند و کوتاه مدت در یک فرایند موجب شده‌اند تا عرضه نیروی کار و تقاضا برای آن، تعادلشان را از دست بدهند و در نتیجه شاهد بیکاری باشیم. شاید یک مقدمه برای فهم این فرایند لازم باشد. این استان از نظر تاریخی و اقتصادی دارای بافت کشاورزی و عشایری بوده ولی در کنار آن شیوه کوچ‌نشینی نیز وجود داشته است. با تحولات اقتصادی این استان و افزایش شهرنشینی طبیعی است که جمعیت بخش‌های روستایی کاهش و بر شهرنشینی افزوده می‌شود.»
نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ نشان می‌دهد که ۶۹/۷درصد جمعیت استان کرمانشاه در شهر‌ها زندگی می‌کنند. مرکز آمار ایران اعلام کرده، جمعیت استان کرمانشاه یک میلیون و ۹۴۵ هزار و ۲۲۷ نفر است که ۹۸۱ هزار و ۷۸۰ نفر از این جمعیت را مردان و ۹۶۳ هزار و ۴۴۷ نفر را زنان تشکیل می‌دهند.
پدیده افزایش جمعیت، مهاجرت و رشد شهرنشینی استان کرمانشاه را مانند سایر نقاط کشور دستخوش تحولاتی کرده است. این امر نیز مشکلات اجتماعی و اقتصادی خاص خود را به دنبال داشته است.
این کار‌شناس مسائل اقتصادی ادامه می‌دهد: «در کنار نرخ رشد بالای جمعیت این استان که به معنی افزایش نرخ عرضه کار در بازار کار است، مهاجرت نیز اثر شتاب دهنده‌ای بر عرضه نیروی کار داشت. مهاجرتی این چنین در سایر نقاط ایران هم در جریان بوده و یکی از معضلات اقتصادی ایران است. چنین دگرگونی در استان همانند بسیاری از نقاط ایران البته موزون نیست. شهر نشینی فرایندی بلندمدت است که طی آن نیروی کار جامعه روستایی می‌بایست با شرایط نوین انطباق یابد.»
از سوی دیگر استان کرمانشاه به دلیل جنگ هشت ساله ایران و عراق با هجوم مهاجران مردم مناطق جنگی روبه‌رو شد. این امر موجب افزایش حاشیه‌نشینی شده است. سیداحسان احسانی، عضو شورای شهر کرمانشاه آذرماه سال جاری به خبرگزاری مهر گفته بود، عدم مدیریت صحیح مدیران استان در سال‌های گذشته از علل به وجود آمدن حاشیه در شهر کرمانشاه شده است. او گفته بود کرمانشاه، جزو چهار شهر نخست کشور به لحاظ حاشیه‌نشینی است.
احمد علوی در مورد حاشیه‌نشینی در این استان چنین توضیح می‌دهد: «کرمانشاه در دوره جنگ نسبت به برخی نقاط مرکزی ایران پذیرای مهاجران بیشتری بود که بر آهنگ نرخ بلندمدت مهاجرت از روستا و نقاط مرزی به کرمانشاه افزود. بدین ترتیب کرمانشاه افزون بر مهاجرتی که سایر شهر‌ها شاهد آن بود با هجوم مهاجران نقاط جنگی حاشیه مرز حتی از استان‌های دیگر نیز روبه‌رو بود. بنابراین شگفت‌انگیز نیست که ادعا شود با این روند به حاشیه‌نشینی بخصوص در اطراف شهر کرمانشاه افزوده شد. باید تاکید کرد که حاشیه‌نشینی اقتصادی و اجتماعی یکی از معضلات مناطقی همچون کرمانشاه است. رابطه حاشیه‌نشینی اقتصادی و اجتماعی با افزایش بزهکاری یکی از موضوعات قابل توجه جرم‌شناسی محسوب می‌شود.»
سیداحسان احسانی گفته بود، بسیاری از چالش‌های اجتماعی و بزهکاری‌های موجود در شهر کرمانشاه از حاشیه‌های شهر به وجود آمده‌اند.
اشتغال‌زایی
 استان کرمانشاه به دلیل جنگ هشت ساله ایران و عراق با هجوم مهاجران مردم مناطق جنگی روبه‌رو شد. این امر موجب افزایش حاشیه‌نشینی شده است. سیداحسان احسانی، عضو شورای شهر کرمانشاه آذرماه سال جاری به خبرگزاری مهر گفته بود، عدم مدیریت صحیح مدیران استان در سال‌های گذشته از علل به وجود آمدن حاشیه در شهر کرمانشاه شده است. او گفته بود کرمانشاه، جزو چهار شهر نخست کشور به لحاظ حاشیه‌نشینی است.
|
اگرچه مسئولان بلند پایه دولتی در سال‌های گذشته چندین بار وعده اشتغال‌زایی در استان کرمانشاه را داده بودند، اما بیکاری کماکان مانند یک معضل بزرگ در این استان باقی مانده است.
محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور ایران در سفرهای استانی خود بار‌ها وعده اشتغال‌زایی به جوانان کرمانشاه داده است. سیدسعید حیدری طیب، نماینده کرمانشاه در مجلس در آذرماه سال جاری به خبرگزاری ایلنا گفته بود، وعده اشتغال‌زایی احمدی‌نژاد در کرمانشاه محقق نشد. حیدری طیب، افزوده بود، رسیدگی به بیکاری ۳۵درصدی کرمانشاه و اجرایی شدن وعده اشتغال‌زایی در سفرهای استانی مطالبات نمایندگان کرمانشاه است که در نشست مجمع نمایندگان استان کرمانشاه با محمدرضا رحیمی معاون اول احمدی‌نژاد مطرح کرده‌اند.
اشتغال‌زایی در استان کرمانشاه با دشواری‌هایی روبه‌رو است. احمد علوی می‌گوید: «اشتغال چنین جمعیتی البته دارای دشواری‌های قابل توجهی است. چون ظرفیت تولید شغل در استانی که در حال انتقال از جامعه کشاورزی به جامعه شهرنشین است چندان زیاد نیست که بتواند همه تقاضا را پوشش دهد. به‌ویژه اینکه نیروی کار آنگاه که از مناطق توسعه نیافته‌تر به بخش‌های توسعه یافته مهاجرت می‌کنند، نیازمند به زمان و امکانات آموزشی قابل توجهی را برای انطباق با بازار کار جدید هستند که عمدتاً بازار کار خدمات است. چنین امکانی البته چندان هم در دسترس نبود و نیست. صرف‌نظر از تنگنایی که یاد شده، اشتغال به طور کلی نیازمند سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌هاست.»
با وجود اینکه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در استان کرمانشاه نسبت به سایر نقاط کشور کم نظیر توصیف می‌شود، اما این استان از سرمایه‌گذاری قابل توجهی برخوردار نیست. به گفته سیددادوش هاشمی استاندار کرمانشاه، این استان با داشتن ۱۴ شهرستان و ۲/۸ درصد از جمعیت کشور، پتانسیل‌ها و توانمندی‌های ممتازی را برای توسعه و ایفای نقش در سطوح منطقه‌ای، ملی و فراملی دارد.
با این حال عدم مشارکت سازمان‌های دولتی در سرمایه‌گذاری یکی از مشکلات اصلی بخش صنعت کرمانشاه و هموار مورد انتقاد بوده است.
محسن رستمی، سرپرست سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه در مهرماه سال ۹۰ در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا، کافی نبودن مشوق‌های سرمایه‌گذاری در استان‌ها را به عنوان یکی از مشکلات بخش صنعت، معدن و تجارت برشمرده بود.
به باور احمد علوی، توزیع سرمایه‌گذاری در جامعه ایران موزون نیست و غالباً سرمایه‌گذاری‌ها در مناطقی خاص از جغرافیای این کشور متمرکز می‌شود. او این مسئله را با تاکید بر استان کرمانشاه چنین می‌بیند: «جایگاه استان کرمانشاه در اولویت سرمایه‌گذاری چندان بالا نبود و به همین دلیل اختصاص سرمایه‌گذاری به این استان چندان زیاد هم نبود. به همین دلیل نبود سرمایه‌گذاری‌ها اشتغال طبیعتاً افزایش نیافته و بازار کار تعادل مناسب را پیدا نمی‌کند. بنابراین به طور خلاصه می‌توان گفت که فرایند انتقال از جامعه کشاورزی به جامعه شهری، مهاجرت از روستا به شهر، مهاجرت ناشی از جنگ از سوی و فقدان سرمایه‌گذاری از سوی دیگر موجب عدم تعادل بازار کار و در نتیجه محدودیت افزایش نرخ اشتغال و بیکاری شده است.»
استراتژی توسعه و بافت اجتماعی
به گفته کار‌شناسان، استان کرمانشاه دارای دشت‌های حاصلخیز برای کشاورزی و بارندگی به میزان مطلوب است. همچنین قابلیت تبدیل شدن به یک مکان گردشگری برای علاقه‌مندان به حیات وحش، گیاهان و جانواران را دارد. همزمان این استان با فاصله کم از مرز عراق از امتیاز امکان دسترسی به بازار کشور عراق برخوردار است. باتوجه به این مزایا استراتژی توسعه در این استان باید چگونه باشد؟
احمد علوی به این پرسش این‌طور پاسخ می‌دهد: «در بلندمدت اما سرمایه‌گذاری روی زیر ساخت‌ها، توریسم و استفاده از مزیت‌های منطقه‌ای می‌تواند با ایجاد رونق و رشد اقتصادی اشتغال را افزایش دهد. کرمانشاه بالقوه این استعداد را دارد که بتواند در عرصه‌های معینی از مزیت‌های جغرافی و اقلیمی خود استفاده کند و حتی به مرکزی برای صادرات کالا و خدمات به عراق تبدیل شود. چون این استان نمی‌تواند در مورد محصولات کشاورزی با منطقه مجاور در عراق مگر در موارد خاص رقابت قابل توجهی را نشان دهد، بنابراین استراتژی توسعه آن می‌بایست بر پایه تولید و صادرات کالا‌ها و خدماتی متمرکز شود که مناطق مجاور عراق فاقد آن هستند و قادر نیستند از مناطق مجاور خود آن را تهیه کنند. از آن جمله کالا‌ها و خدمات صنعتی است.»
توسعه مبتنی بر دانش یکی دیگر از راهکارهایی است که این کار‌شناس حوزه اقتصاد بر آن تاکید دارد. او چنین امری را مستلزم گسترش موسسات آموزشی و به ویژه آموزش عالی می‌داند. احمد علوی ادامه می‌دهد: «گسترش موسسات آموزشی و بخصوص آموزش عالی می‌تواند این امکان را در استان فراهم کند و حتی به مرکزی برای جذب دانشجو از مناطق کردستان عراق تبدیل شود. چنین اقدامی به توسعه مبتنی بر دانش کمک می‌کند. چنین تحولی نه تنها از میزان بیکاری خواهد کاست، بلکه بافت اجتماعی را دگرگون می‌کند و می‌تواند طبقه متوسط و تحصیل کرده را گسترده دهد.»
در کرمانشاه تاکنون تلاشی منظمی برای جذب دانشجویان کردستان عراق صورت نگرفته است، اما از سال ۲۰۰۴ به این سو، صد‌ها دانشجو از کرمانشاه و دیگر نقاط ایران وارد دانشگاه‌های کردستان عراق شده‌اند.
من هم اسلحه داشتم سرقت مسلحانه می کردم
نظام ایران پوکیده و توان و حتی اراده ائی اشتغال زائی ندارد
کاربر مهمان / 05 March 2013